از اکبـرمشتـی تـا علی‌بابا

صمد

بستنی صمد راه خود را از شهرستان کرج آغاز کرده است؛ از جایی به نام عظیمیه یا به طور دقیق‌تر، میدان مهران. اگر اهل کرج باشید می‌دانید که این منطقه یکی از محلات شلوغ، مهم و البته لوکس و گران‌قیمت کرج است و به همین خاطر است که بسیاری از رستوران‌ها و خدمات غذایی در آن شعبه دارند. بستنی صمد در منطقه یوسف‌آباد تهران هم شعبه دارد، ولی ثبت برند این بستنی در اداره ثبت شرکت‌ها، علائم تجاری و مالکیت صنعتی به تاریخ اسفند 1393 نشان می‌دهد که صاحبان بستنی صمد یعنی برادران احمدی‌نسب (کاظم و صمد) قصد دارند کار خود را توسعه بدهند. آنها در آگهی ثبت علامت تجاری خود نام فارسی و انگلیسی صمد را برای دو رسته خوراکی بستنی و نیز کافی‌شاپ ثبت کردند تا بتوانند منحصرا از این برند استفاده کنند. البته به نظر می‌رسد، بستنی صمد برای رونق بیشتر باید فکری به حال فضای مجازی هم بکند. در حال حاضر این بستنی نه سایت و نه صفحه‌ای در شبکه‌های مجازی دارد. جالب است بدانید کسانی که از این مغازه و بستنی‌های آن تعریف می‌کنند، بیش از همه از معجون و ویتامینه‌های آن رضایت دارند. صاحبان صمد البته در لوگوی خود، عبارت شیرپسته مخصوص را به عنوان یک محصول ویژه درج کرده‌اند.

شاد

بستنی شاد، دیگر برند مشهور بازار بستنی‌هاست که در حال حاضر نزدیک به 50 شعبه در اقصی‌نقاط کشور دارد. شاد در سایت خود نوشته «کار خود را در سال 1361 با تولید بستنی در فروشگاهی واقع در چهارراه ولیعصر آغاز کرد» و از آن روز رفته‌رفته کارش رونق گرفت، به نوعی که مجبور به گسترش مکان و حتی تغییر فروشگاه خود شد. در سال 1372، «نداشتن مکان مناسب و مکفی جهت تولید» موجب «هشدار وزارت بهداشت» شد و برای همین مکانی جهت ارائه هرچه بهتر محصولات، در شهرک صنعتی عباس‌آباد (واقع در پاکدشت، جاده تهران ـ گرمسار) خریداری شد و از سال 1376 بود که شاد «از تهران به محل کارخانه جدید نقل مکان و شروع به تولید بستنی کرد». اگر بستنی صمد را برادران احمدی‌نسب تاسیس کرده بودند؛ بستنی شاد برای خانواده میزان است و سعید میزان به عنوان مدیرعامل و رئیس هیات مدیره شرکت لبنیات و بستنی شاد عباس‌آباد فعالیت می‌کند. از نظر کاربران شبکه‌های مجازی، ویژگی بارز بستنی شاد، تنوع طعم‌های آن است به نوعی که بعید است 85 طعم این برند بستنی پاسخگوی سلیقه و ذائقه هیچ کسی نباشد.

نعمت

بستنی نعمت، برند دیگری است که در سال‌های اخیر مورد توجه مردم قرار گرفته است. این بستنی هم از منطقه عظیمیه کرج به دیگر نقاط گسترش پیدا کرده؛ هرچند در حال حاضر، مرکز اصلی شرکت فرآورده‌های لبنی نعمت ایرانیان در نظرآباد در نزدیکی شهر کرج است. در میان مدیران این شرکت، نام خانواده رضایی به چشم می‌خورد. ظاهرا همه‌کاره این شرکت داوود رضایی است؛ فردی که چندین و چند علامت تجاری مرتبط به بستنی به نام او ثبت شده است. در سایت این شرکت بستنی‌سازی و بستنی‌فروشی نوشته است «با بیش از 30 سال تلاش مداوم و تجربه در زمینه تهیه و فروش بستنی.» برند نعمت در سال 1389 ثبت شده و از آن روز تاکنون توانسته بیش از 121 شعبه فعال در سراسر کشور داشته باشد؛ بیش از هر بستنی‌فروشی دیگری در ایران. این باعث شده که برخی با این برند شوخی کنند و بگویند فقط در مریخ و کره ماه اثری از شعبات این برند نیست. کاربران در شبکه‌های اجتماعی از طعم معجون ترش این بستنی و نیز ورقه‌های خامه‌ای روی بستنی تعریف می‌کنند. تا یادم نرفته بگویم، تنوع 40 طعمی این بستنی هم زبانزد مشتریان و علاقه‌مندانش است.

ناصر و منصور

دو برند معروف دیگر بستنی ناصر و منصور هستند که می‌توان شباهت‌های زیادی میان آنها دید. غیر از هم‌ریشه بودن در اسم، هر دو این بستنی‌ها بر بستنی و فالوده سنتی تاکید دارند و برخلاف بستنی‌هایی چون نعمت یا شاد، جایی برای نشستن و صرف بستنی هم دارند. بستنی منصور که ظاهرا قدمت بیشتری دارد، با مدیریت ابوالفضل ابراهیم در منطقه ملاصدرا یعنی حوالی میدان ونک تهران تاسیس شده است. برند و علامت تجاری این بستنی هم در سال 1382 ثبت شده تا کسی از این علامت تجاری به سود خود، سوءاستفاده نکند.

برخی کاربران در شبکه‌های مجازی، از آب‌هویج بستنی، بستنی شاتوت و شیک توت گلاسه بستنی منصور تعریف می‌کنند، البته که بستنی و فالوده سنتی در صدر انتخاب مردم است و برخی از کنار هم قرار دادن بستنی میوه‌ای و فالوده این برند هم خوشحالند. از آن طرف، بستنی ناصر با همین الگو، یعنی تکیه بر بستنی سنتی در ابتدای خیابان پاسداران تهران شعبه زده است.

جالب است بدانید که چند سال پیش از این، ماساژوری هم در این بستنی‌فروشی بود که خستگی را از تن مشتریانی که گرمای تابستان کلافه‌شان کرده بود، درمی‌آورد. خوب است بدانید که در میان این دو برند، منصور شناخته‌شده‌تر است و شعبات بیشتری هم در نقاط مختلف تهران و کشور دارد.

اکبر مشتی

نمی‌شود که صحبت از بستنی باشد و یادی از اکبر مشتی نشود. نامش اکبر مشهدی ملایری بوده و ظاهرا برای کار به تهران می‌آید. مدتی سختی می‌کشد تا این‌که به واسطه‌ای می‌‌تواند به دربار وصل شده و با بستنی آشنا شود و شروع به ساخت آن کند. از آن به بعد هم اوضاع برای اکبر مشتی روبه‌راه نمی‌شود؛ زیرا ساخت بستنی در زمانه‌ای که هنوز پدیده‌ای به نام یخچال وجود خارجی ندارد، سختی‌های خاص خودش را دارد. البته این را باید گفت که اولین بستنی‌فروش بودن باعث شده اکبر مشتی خلاقیت‌هایی هم به نام خود داشته باشد که نامش را تاکنون در ذهن مردم نگه داشته است. مهم‌ترین این خلاقیت‌ها، وارد کردن گلاب و زعفران به عنوان دو اسانس طبیعی سنتی ایرانی به بستنی بوده است. به این ترتیب در حال حاضر در کتاب‌های آشپزی، یک دستور مجزا به نام اکبر مشتی وجود دارد. در تهران دو مغازه به نام بستنی اکبر مشتی وجود دارد. یکی در پل ری و دیگری در تجریش، اما این برند فقط در ایران نمانده و حالا در کلن آلمان و لس‌آنجلس هم بستنی‌فروشی‌هایی با این اسم افتتاح شده است.

آیس‌پک

آیس‌پک، یکی دیگر از برندهای بستنی در ایران است که البته با بقیه برندهای ذکر شده تاکنون تفاوت‌های جدی دارد. آیس‌پک که تاکنون و به روایت سایت خود بیش از 300 شعبه دارد؛ اقدام به تولید نوع جدیدی از بستنی کرده که با نی نوشیده می‌شود؛ در لیوان‌های متحدالشکل و مخصوصی سرو می‌شود، در ساخت آن از شکلات و دیگر مواد خوراکی غیرایرانی زیاد استفاده شده است و محیط بستنی‌فروشی به یک کافی‌شاپ نزدیک‌تر است. همچنین در مغازه و تابلوهای این برند اتحادی ظاهری دیده می‌شود. آیس‌پک را جوانی به نام بابک بختیاری تاسیس کرد. در سال 1386 نخستین شعبه این بستنی‌فروشی در حالی در منطقه نیاوران تهران افتتاح شد که بختیاری، بدهکاری در آستانه زندان رفتن بود. با این حال، کارش گرفت و حالا او یکی از بزرگ‌ترین کارآفرینان ایرانی است. درباره آیس‌پک در شبکه‌های اجتماعی نظرات مختلفی مطرح شده است. یکی آن را مناسب اوقات تنهایی دانسته و دیگری نی آن را دوست نداشته است، اما هرچه هست، یک بستنی شل و ول با کلی هله هوله و خارج از ذائقه سنتی ایرانی، خوب توانسته بین ایرانیان داخل و خارج کشور جا باز کند. تا یادم نرفته باید بگویم که آیس‌پک در فارسی به معنای قورباغه مایوس است.

رفعتی و دیگران

آخرین نمونه بستنی‌های برند را به بستنی رفعتی اختصاص می‌دهیم؛ بستنی‌ای که سابقه زیادی دارد. آن طور که در سایت این برند نوشته شده «امروز تقریبا 60 سال از اولین روزی که استاد رضا رفعتی تکه‌های بستنی کش‌دار زعفرانی اصیل و کاملا ایرانی را همراه با پسته در کاسه‌های کوچک چینی به دست مشتریان و لذت و آرامش را به آنان هدیه می‌داد؛ می‌گذرد.» و حالا فرزندان رفعتی بزرگ در حال مدیریت کردن فروشگاه زنجیره‌ای هستند که تا به حال 5 شعبه خود را به راه انداخته و در حال گسترش کسب‌وکار خود است.

به غیر از این برندها باید به بستنی‌های دیگری هم اشاره کرد. مثلا بستنی سن‌مارکو که روبه‌روی پارک قیطریه است و از تازگی آن تعریف می‌کنند، بستنی عموعباس در خیابان کارگر جنوبی که سابقه‌ای دیرینه دارد و آب‌هویج بستنی سنتی و فالوده‌اش مشهور است، بستنی لادن در نزدیک تجریش که یادآور قنادی خوشنامی با همین برند است، مجموعه معروف آبمیوه و بستنی‌فروشی‌های دور میدان سپاه، بستنی بسکین رابینز که گفته می‌شود ویژگی اصلی آن رنگ‌های جیغ و شاد بستنی‌هاست و نهایتا بستنی میوه‌ای قیفی که در نیاوران تهران سرو می‌شود. در پایان این فهرست باید یادی هم بکنیم از بستنی «علی‌بابا» در خیابان وحدت اسلامی که با معجون مخصوص خود شناخته می‌شود و در کنار چند بستنی‌فروشی دیگر، حسابی باعث ترافیک آن منطقه شده است.

مصطفی مسجدی‌آرانی / چمدان (ضمیمه آخر هفته روزنامه جام جم)