لب‌های خشکیده هامون​تر شد

سیستان و بلوچستان از حدود ۱۳ سال پیش به دلیل قطع آب رودخانه هیرمند از سوی افغانستان و خشک شدن بستر دریاچه هامون با بحران خشکسالی روبه‌رو شده است و منطقه‌ای که در گذشته به انبار غله ایران معروف بود، اکنون با از بین رفتن کشاورزی، دامپروری و صید و صیادی دست به گریبان است. البته پس از سال‌ها از اواسط فروردین امسال به واسطه وقوع سیلاب‌هایی بزرگ و بارش باران و برف در ارتفاعات افغانستان، رود هیرمند در کشور همسایه سرریز و آب آن راهی بخش‌هایی از هامون شد. ورود آب به هامون تا اواخر اردیبهشت به آبگیری 20 تا 25 درصدی این تالاب منجر شد. هرچند خوشبختی هامون دوام چندانی نداشت و با قطع آب ورودی از افغانستان تقریبا این تالاب اواخر مرداد به طور کامل خشک شد و میلیون‌ها قطعه ماهی که برای پرورش از سوی شیلات در آن رهاسازی شده بود، تلف شدند. با خشک شدن هامون امیدها برای احیای این تالاب و بازگشت زندگی به سیستان به یاس تبدیل شد و گرد و غبار و ریزگرد دوباره این استان را فراگرفت، به طوری که در هفته‌های گذشته غلظت گرد و غبار حاکم بر شهرهای این استان بویژه زاهدان به 25 برابر حد مجاز و پنج برابر حد بحرانی رسید.

اما اکنون دوباره خبرهای خوشی از این استان و رسیدن آب به تالاب هامون به گوش می‌رسد که اگر این روند ادامه پیدا کند، شاهد جان گرفتن هامون و احیای زندگی در این منطقه خواهیم بود.

مدیرکل سازمان حفاظت محیط زیست سیستان و بلوچستان در این باره به جام‌جم می‌گوید: در پی بارش‌های خوب اخیر در افغانستان و دشت سیستان، آب از روز پنجشنبه و از سمت شمال و از محل فراه رود، وارد استان و تالاب هامون شده است و با ورود آب به تالاب در همین زمان کوتاه شاهد ورود پرندگان به تالاب هامون نیز هستیم که نشان از ظرفیت و جایگاه زیست‌محیطی این تالاب بین‌المللی دارد.سعید محمودی با اشاره به این‌که تالاب بزرگ هامون از سه تالاب هامون پوزک، هامون هیرمند و هامون صابری تشکیل شده است، می‌افزاید: اوایل امسال که آب وارد هامون شد، از سمت شرق استان و رودخانه هیرمند بود، اما این بار آب از سمت شمال استان وارد بخش‌هایی از هامون صابری شده است و ورود جریان آب به تالاب همچنان ادامه دارد، به طوری که اکنون آن بخش از تالاب که در روز جهانی تالاب‌ها کاملا خشک و برهوت و محل اسکان خانم ابتکار و گروه همراه وی بود، اکنون پرآب شده است.

همکاری افغانستان

وی در پاسخ به این پرسش که آیا دولت افغانستان نیز در برداشتن موانع ورود آب به ایران نقشی داشته است یا خیر تصریح می‌کند: به هر حال سفیر افغانستان نیز در مراسم روز جهانی تالاب‌ها که در استان برگزار شد، حضور داشت و بی شک این حضور در روند همکاری با ایران بر سر حقابه آب هامون بی‌تاثیر نبوده است. البته موانع موجود در قسمت شمال استان به اندازه موانع شرق استان نیست، اما به هر روی وقتی آب می‌آید به این معناست که آنها برای ورود آب همکاری کرده‌اند.

محمودی به تاثیر مثبت آبگیری هامون روی ریزگردها اشاره کرده و می‌گوید: این امر تاثیر بسزایی در کاهش و توقف حرکت ریزگردها خواهد داشت، زیرا یکی از کانون‌های اصلی وقوع ریزگردها در سیستان و بلوچستان هامون صابری است که اکنون درحال آبگیری است.

این مسئول با اشاره به افزایش سفرهای نوروزی به استان به عنوان یکی دیگر از پیامدهای مثبت آبدار شدن هامون می‌افزاید: کوه خواجه یکی از مناطق گردشگری در نزدیکی شهرستان زابل و تالاب هامون است که قرار است مقداری آب به آن اختصاص یابد تا برای پذیرایی از گردشگران نوروزی از شرایط مناسبی برخوردار باشد، ضمن این‌که امیدواریم از هامون نیز تا ایام باقیمانده به عید، آبی راهی این منطقه شود.

مدیرکل محیط زیست سیستان و بلوچستان با اشاره به این‌که مشخص نیست جریان ورود آب به هامون تا چه زمانی ادامه خواهد یافت و در واقع به ادامه بارندگی‌ها در افغانستان بستگی دارد، درباره نحوه حفظ و نگهداری آب رسیده به هامون می‌گوید: بهترین روش برای نگهداری آب این است که آن را به حال خود رها کنیم تا به سراسر تالاب برسد و هر روش دیگری همچون ذخیره‌سازی آب در چاه نیمه‌ها که سری قبل از سوی وزارت نیرو انجام شد، نادرست است، زیرا در آنجا مانده و تبخیر می‌شود، در حالی که آب باید در تمام بستر تالاب جاری باشد تا موجب رشد و نمو گیاهان و عاملی برای مقابله با ریزگردها شود.

محمودی با اشاره به این‌که وزارت نیرو این بار هم قصد داشت جریان آب را به سوی چاه نیمه‌ها بکشاند، تاکید می‌کند که ما با این طرح بشدت مخالف هستیم و جلوی آن را خواهیم گرفت.

وی با تاکید بر این‌که این بخش تالاب نیازمند انجام عملیات تسطیح و خاکبرداری با هدف اصلاح شیب و تسهیل جریان آب در برخی نقاط است و اداره کل حفاظت محیط زیست استان در زمینه رفع موانع ورود آب به طور جدی پیگیر است، یادآور می‌شود که از جمله اقدامات این اداره‌کل در راستای کنترل و نگهداشت آب می‌توان به انجام عملیات اصلاح شیب، تسهیل جریان آب، انجام لایروبی، احداث ایستگاه هیدرومتری، پایش مستمر نام برد که موجب جریان مطلوب‌تر و حفظ و نگهداشت آب در تالاب می‌شود.

وی درباره پرورش ماهی در هامون نیز خاطرنشان می‌کند که با این طرح هم مخالفیم و اجازه این کار را به شیلات نخواهیم داد یا حداقل سعی می‌کنیم ماهی کمتری وارد تالاب شود تا در صورت خشک شدن تالاب شاهد تلفات کمتری باشیم، هرچند با انجام این کار ما را به جلوگیری از اشتغالزایی و کار اقتصادی در استان متهم می‌کنند، اما وقتی همه می‌دانیم این آب ماندنی نیست و هرلحظه امکان توقف و خشک شدن آن وجود دارد، نباید چنین برنامه‌هایی را در آن به اجرا درآوریم.