کار در پارس‌جنوبی مثل عملیات جنگی است

این احساسی است که درباره تمام میادین مشترک نفتی و گازی دست می‌دهد، اما ماجرای پارس جنوبی ماجرای دیگری است؛ چراکه مخزن این میدان منحصر‌به‌فرد مشترک توسط همسایه خالی می‌شود. با این حال محمدجواد شمس، مدیرعامل پتروپارس که یکی از بزرگ‌ترین و حرفه‌ای‌ترین پیمانکاران نفتی کشور است، سخن از عملیات جهادی مانند آنچه از حماسه‌های جنگ تحمیلی به خاطر داریم، می‌گوید و تصریح می‌کند که آن جهاد اکنون برای برداشت بیشتر و سرعت دادن توسعه فازها در پارس جنوبی در جریان است آن احساس بد کمی فروکش می‌کند و امیدواری به آینده جای آن را می‌گیرد. مدیرعامل پتروپارس در این گفت‌ وگو با این‌که از پاسخگویی به خیلی از پرسش‌های چالشی شانه خالی می‌کند، اما در لابه‌لای اظهاراتش، رگه‌هایی از واقعیت‌هایی که در پارس جنوبی در جریان است، روایت عقب‌ماندگی‌ها و تلاش‌های جدید برای جبران آن یافت می‌شود.

فعالیت‌هایی که در میدان گازی پارس جنوبی در حال انجام است، بنا به گفته مسئولان از برنامه‌ریزی‌ها عقب است. باتوجه به این‌که میدان پارس جنوبی مشترک است و کشورهای دیگر مانند قطر برداشت روزانه زیادی را از این میادین دارند. این عقب‌ماندگی به دو صورت مطرح است؛ یکی این‌که ما از برنامه‌های خودمان عقب هستیم و دیگر این‌که آنها به برنامه‌های توسعه‌ای‌شان سرعت داده‌اند. اول بفرمایید میزان عقب‌ماندگی ایران نسبت به کشوری مثل قطر که ما بیشترین مرز مشترک را با آن داریم، چقدر است و چقدر زمان می‌برد در پارس جنوبی به ظرفیت برداشت قطر برسیم؟

قبل از پاسخ به این پرسش باید به نکته‌ای اشاره کنم. یکسری سوالات شما جامع است که اینها را باید وزارت نفت یا شرکت نفت پارس پاسخ بدهد. من در شرکت پتروپارس هستم. این شرکت، یک شرکت پیمانکار است که در چارچوب پیمان‌هایی که به آن می‌دهند، کار انجام می‌دهد.

یعنی شما به‌عنوان یک شرکت پیمانکار جامع و مادر از میزان برداشت کشور همسایه ندارید؟

خیر.

آمار رسمی برداشت قطر از میدان مشترک را ندارید؟

خیر! اما به‌عنوان یک کارشناس فکر می‌کنم، ان‌شاءالله تا سال آینده تفاوتمان با قطر کمتر ‌شود. وقتی فازهای 15، 16، 17، 18 و 19 پارس جنوبی داخل سرویس شود، وضعیت برداشت ما بهتر هم خواهد شد. الان فاز 12 کاملا در سرویس است. امروز 65.8 میلیون مترمکعب می‌توانیم گاز تولید کنیم. اکنون 10 درصد گاز کل کشور توسط فاز 12 تامین می‌شود. هر مترمکعب گاز معادل یک لیتر گازوئیل است و این یعنی 65 میلیون لیتر گازوئیل. علاوه بر این‌که ما حدود 70 هزار بشکه هم میعانات گازی از این فاز تولید می‌کنیم که اگر قیمت 60 دلار را برای نفت در نظر بگیریم، می‌شود چهار میلیون دلار درآمد. بگذارید یک خاطره هم برایتان تعریف کنم. من آمریکا بودم، جنگ که شروع شد به ایران آمدم و رفتم جنگیدم. الان هم 35 درصد جانباز هستم، اما اعتقاد من بر این است که در پارس جنوبی کار کردن در امروز، مثل خط مقدم جبهه است.

اگر قطر این‌گونه گردنکشی می‌کند، از پول پارس جنوبی است. اگر کسی خیلی ادعا دارد که می‌خواهد به کشور خدمت کند، بیاید پارس جنوبی تا جهاد واقعی را تجربه کند. برای ما هیچ چیزی مهم‌تر از این نیست که بتوانیم گامی برای تولید بیشتر در پارس جنوبی برداریم. وقتی قیمت نفت پایین می‌آید، میعاناتی که فروختی، گازی که فروختی و گازوئیلی که صادر کردی برای کشور درآمدزایی می‌کند و این یعنی جهاد. مگر معنی جهاد، مبارزه با دشمنان دین نیست؟ خب مگر الان دنیا روبه‌روی ایران نایستاده است؟ پس کاری که ما اینجا می‌کنیم جهاد است و ضد تحریم.

وزارت نفت در کوران همین تحریم‌ها با یک کار جهادی فاز 12 را وارد چرخه کرد و توانست فقدان آن را جبران کند. واقعا معتقدیم اینجا زحمت کشیدن خدمت است. البته در شرایط تحریم ما کار خودمان را کردیم و برکتش با خدا بود. مثل تیم فوتبالی بودیم که 11 نفره به سمت دروازه حمله می‌کنند. متاسفانه اینجا مستندسازی نداریم. اگر مستندسازی داشتیم می‌توانستیم فداکاری‌های افراد را به تصویر بکشیم تا مردم بدانند جهاد واقعی علیه تحریم اینجا و در این گرما جریان دارد.

ما میادین مشترک دیگری مثل پارس جنوبی داریم؟

بله. میدانی مثل میدان فرزاد را داریم که با عربستان مشترک است. البته این میدان از لحاظ اقتصادی بخوبی پارس جنوبی نیست. از این منظر که گوگرد گازش زیاد و در مقابل میعانات گازی‌اش کم است.

عربستان برداشت از این میدان را آغاز کرده است؟

هنوز شروع نکرده. عربستان مشابه ایران میدان گازی و گاز ندارد. کشورهایی مثل عربستان، کویت و عراق در حالی که نفت زیادی دارند، گاز ندارند. به همین دلیل ایران از لحاظ تجمع نفت و گاز در دنیا کشوری درجه یک است. بنابراین می‌بینید عراق و کویت از ما گاز می‌خواهند. عربستان یک شهرک صنعتی ساخته که گاز برای آغاز فعالیتش ندارد و برنامه دارد سال آینده از میدان فرزاد بهره‌برداری کند تا آن شهرک صنعتی هم فعال شود.

برخی اعضای دولت یازدهم ازجمله آقای ترکان ادعا کرده بودند در دولت‌های گذشته نزدیک به صد میلیارد دلار سرمایه‌گذاری در پارس جنوبی انجام شده، اما حتی یک فاز هم به بهره‌برداری نرسیده است.

من چنین چیزی نشنیده‌ام و خبر ندارم. البته تا جایی که خاطرم هست این موضوع تکذیب شد. به هر صورت وزارت نفت و آقای زنگنه باتوجه به محدودیت منابع، پروژه‌ها را اولویت‌بندی کرده‌اند و به تبع روی پروژه‌هایی که درصد پیشرفتشان بیشتر بوده، متمرکز شده‌اند. در گام اول فاز 12، 15، 16، 17 و 18 و در گام دوم فازهای 19، 20 و 21 پارس جنوبی در اولویت سرمایه‌گذاری قرار دارد.

چرا توسعه زیرساخت‌ها مثل بندرگاه‌ها یا پتروشیمی‌ها در پارس جنوبی متوقف یا بشدت کند شده است؟ اینها هم به اولویت‌بندی پروژه‌ها باز‌می‌گردد؟

من خیلی در جریان جزئیات آنچه می‌گویید نیستم. فعالیت ما اکنون در سایت یک و دو متمرکز است. سایت یک از لحاظ اسکله کامل شده است. یک اسکله خدماتی و بندری داریم که گوگرد صادر می‌کنیم. یک اسکله مواد پتروشیمی و گوی‌های شناور هم داریم برای صادرات میعانات گازی. در سایت یک همه اینها کامل است.

اما در سایت دو، گوی شناور میعانات گازی را نصب کرده و اجرا شده و تا الان شش محموله از سایت دو فاز 12 صادر کرده‌ایم، ولی مسئولیت احداث اسکله و پروژه‌اش با قرارگاه خاتم‌الانبیاء بوده که به دولت قبل مربوط است به دلیل مسائل کارفرما و پیمانکار اکنون کار متوقف شده که فکر می‌کنم اخیرا دوباره شروع به فعالیت کرده است.

درواقع این‌گونه اختلاف‌نظرها بوده که باعث متوقف شدن پروژه‌ها شده است. برخی بر این باور بودند این توقف به علت کمبود بودجه بوده ولی مسائل فنی اینچنینی دلیلش است.

الان آماری دارید که چه تعداد کارگر در پارس جنوبی مشغول فعالیتند؟

من درخصوص همه فازها اطلاعی ندارم. این موضوع را باید از شرکت نفت و گاز پارس یا وزارت نفت سوال کنید، اما درباره فاز 19 و فاز 12 می‌توانم بگویم. در فاز 19، 9000 نفر و در فاز 12 حدود 5000 نفر مشغول به کارند.

این تعداد شاغل در دولت یازدهم، افزایش داشته است؟

ما افزایش نیروهایمان به تناسب کارمان است. در فاز 12 به دلیل این‌که پروژه تمام شده، کاهش نیرو یک امر طبیعی است، اما در فاز 19 به دلیل این‌که نیروی بیشتری نیاز است، جذب نیرو طبیعی خواهد بود، چون تازه کار در آن می‌خواهد شروع شود، اما باید بگویم در فازهایی که در اختیار ماست، تاثیر منفی دولت نبوده است. یعنی من خودم در این دو فاز تاثیر منفی ندیده‌ام.

به صورت ساده و صریح بفرمایید الان وضعیت توسعه پارس جنوبی چطور پیش می‌رود و قرار است کی تمام فازهای آن به بهره‌برداری برسد؟ آیا اتمام پروژه پارس جنوبی به عمر دولت یازدهم می‌رسد یا ممکن است دولت دیگری نیز درگیر آن شود؟

من از زبان یک کارشناس عرض می‌کنم، اما معمولا این آمار را باید از وزارت نفت بپرسید. آنچه الان در وزارت نفت هدفگذاری شده، سال 95 پروژه‌های پارس جنوبی به اتمام می‌رسد. البته برخی پروژه‌ها به باز تعریف هم نیاز دارند.

کدام پروژه‌ها به باز تعریف نیاز دارند؟

الان حدود 12 سال است که از پروژه پارس جنوبی گاز برداشت می‌شود و معمولا پس از طی این مدت یک نوع فعالیت جدید نیاز است تا پروژه بازتعریف ‌شود. این بازتعریف برای احیای پروژه یا برداشت از آن است. مثلا وقتی فشار میدان افت پیدا می‌کند، باید در دریا کمپرسور بگذاریم و کار کنترل را به صورت گسترده انجام دهیم. ولی به‌طور کلی پروژه‌هایی که تعریف شده‌اند، تا سال 95 تمام می‌شود.

پیش‌بینی شما هم به‌عنوان یک پیمانکار مادر این است که در سال مذکور کار توسعه پارس جنوبی تمام می‌شود؟

بله. اکنون دو کار مثبت در پارس جنوبی انجام شده است؛ یکی اولویت‌گذاری فازها با توجه به محدود بودن منابع و دیگری تاکید بر فعالیت‌های دریایی تا خشکی است؛ یعنی اولویت داشتن احداث سکو‌ها و حفاری. به نظر من این دو تصمیم درست تصمیمات کلیدی بوده و بسیار خوب است.

نیاز سرمایه‌گذاری پارس جنوبی برای توسعه چقدر است؟

فازها مختلف و رقم‌ها کلان است، ولی چیزی که می‌خواهم عرض کنم این است که همین اولویت‌بندی خیلی تاثیرگذار است و بستگی دارد که مجلس در تخصیص بودجه چه می‌کند. اعضای کمیسیون برنامه و بودجه و محاسبات و کمیسیون انرژی به عسلویه آمدند و دیدند فاز 12 توانسته امسال به نیروگاه‌ها گاز بدهد که هیچ سالی هیچ فازی نتوانسته بود. وقتی گاز به نیروگاه می‌دهیم، یعنی گازوئیل و مازوت مصرف نمی‌شود. بنابراین می‌توانید آنها را در دنیا بفروشید و از طرف دیگر آلودگی هوا کمتر می‌شود. بعد دیدند فروش 60 هزار بشکه در روز، چهار میلیون دلار فقط پول میعاناتش می‌شود. با مشاهده این موضوعات امیدواریم مجلس همراهی کند که توسعه فازهای پارس جنوبی در زمان اعلام شده پایان یابد. البته این بستگی به رویکرد مجلس و منابعی که به آن اختصاص می‌دهد نیز دارد.

در حال حاضر برنامه شما برای ورود شرکت‌های خارجی به‌منظور سرمایه‌گذاری در پارس جنوبی چیست؟

ما که استقبال می‌کنیم شرکت‌های خارجی در کشور سرمایه‌گذاری کنند، ولی تحریم‌ها فعلا اجازه این کار را نمی‌دهد. ولی پتروپارس به‌عنوان شرکتی که بین‌المللی است و بیرون از مرزهای جغرافیایی هم کار کرده، بسیار علاقه‌مند است و حتی برنامه‌ای به وزارت نفت داده که قراردادهای نفتی را در لندن شناور و منعقد کند تا ما هم به‌عنوان یک شرکت بین‌المللی در رقابت شرکت کنیم و بتوانیم مشارکت‌های خارجی هم داشته باشیم. هرچند پتروپارس در فاز 12 توانمندی خود را نشان داد و ثابت کرد به تنهایی می‌تواند از پس کارهای سخت برآید، اما با مشارکت‌های بین‌المللی، هم می‌توانیم به منابع جدید دست پیدا کنیم و هم از فناوری روز دنیا بهره کامل را ببریم.

موضوعی که به آن اشاره کردید سوال بعدی من بود. اگر تحریم‌ها ادامه پیدا کند، برنامه شما برای تامین منابع مالی و بهره‌مندی از فناوری روز دنیا چیست؟

بالاخره همان‌طور که رهبر معظم انقلاب گفتند، برای ما این مهم است که در چارچوب اقتصاد مقاومتی بیشتر آزموده شویم. در این مدت هم ما کارهایمان را معطل تحریم یا آمدن شرکت‌های بین‌المللی نکردیم. تائید این حرفمان، موفقیت فاز 12 است. قطعا تحریم‌‌ها، تاثیرات بسیار بدی دارد و تامین تجهیزات پیچیده را بسیار سخت می‌کند یا این‌که دریافت کالاهای رده یک دنیا را با مشکل تهیه روبه‌رو می‌کند. همچنین تهیه کالاها و مواد مورد نیاز را زمانبر کرده و باید پول اضافه‌تری برای آن بپردازیم. قرار نیست دست روی دست بگذاریم. مردم ایران که دارای یک تاریخ طولانی هستند، باغرورند و معطل نمی‌مانند که از گرسنگی بمیرند و بالاخره راهی پیدا می‌کنند. ببینید چطور کالاهای مورد نیاز فاز 12 را آوردیم و کار را راه انداختیم. در مقابل، اگر تحریم‌ها برداشته شود، کارها سرعت بهتری دارد، ولی اگر هم برداشته نشود، زندگی، جاری اما همه چیز سخت‌تر انجام خواهد شد و در نهایت ما کارمان را انجام می‌دهیم.

باتوجه به این‌که تحریم‌ها اکنون وجود دارد، کار توسعه پارس جنوبی سال 95 به اتمام می‌رسد؟

این فازهایی که در دست اجراست، تقریبا برنامه تکمیلش تدوین شده، بنابراین اگر تحریم برداشته شود، فقط در تامین منابع مالی کمک می‌شود. ولی در این شرایط که برایش برنامه‌ریزی شده، جلو می‌رویم. ما یک هدفگذاری می‌کنیم و اعلام می‌شود سال 95 تمام می‌شود، اما ممکن است مشکلات پیش‌بینی نشده هم پیش‌رو قرار گیرد، اما اگر تحریم‌ها برداشته شود، اجرای پروژه بسیار آسان‌تر می‌شود و فروش نفت کشور بیشتر خواهد شد و درآمد وزارت نفت و بودجه اختصاصی به این پروژه عظیم نیز افزایش خواهد داشت. قطعا در صورت رفع تحریم‌ها در همه زمینه‌ها موانع تا حد زیادی رفع می‌شود.

امکان بهره‌برداری از تمام فازهای پارس جنوبی توسط ایرانی‌ها وجود دارد؟

بله. ما اکنون خودمان در حال بهره‌برداری از پارس جنوبی هستیم. شرکت ملی گاز ایران یک شرکت بهره‌بردار دارد. به نام شرکت مجتمع گازی پارس جنوبی SPGC که با آن آشنا هستید. در کنار آن در راستای سیاست‌های وزارت نفت، شرکت‌هایی که صددرصد دولتی نباشند، تشکیل شده ازجمله پتروپارس شرکتی دارد به نام POMC که یک شرکت بهره‌برداری است. نیروهای متخصص و توانمند ایرانی اشراف کامل بر فناوری نفتی و گازی دارند.

پتروپارس در مقطعی با یک فساد مالی بزرگ روبه‌رو شده بود. شما چه تدابیری در نظر گرفتید که دیگر چنین مسائلی پیش نیاید؟

چیزی که ما اعتقاد داریم اوصیکم بتقوی‌الله و نظم امرکم است. مدتی که من از سال 89 سکاندار پتروپارس بودم وزارت نفت بالغ بر پنج میلیارد دلار در سخت‌ترین شرایط تحریم به ما اختصاص داد. از آنجا که می‌گویند پول بی‌زبان را دست هر کسی نمی‌دهند، وزارت نفت قطعا این اعتماد را پیدا کرده که پتروپارس شایستگی دریافت این پول و توزیع بین پیمانکارانش را دارد. ما اعتقادمان این است که کارهای بزرگ جز در سایه نظم تحقق پیدا نمی‌کند، این‌که ما توانسته‌ایم در سایه تمام بازو‌ها و سازمان‌های بازرسی انجام وظیفه کنیم و امروز آبرومند فاز 12 را به تولید برسانیم، درواقع نشان می‌دهد پتروپارس به میزانی از توسعه‌یافتگی رسیده که قدرت جذب این پول و هزینه را دارد. این نشان می‌دهد ما توانسته‌ایم به صورت عملی یک انضباط مالی ایجاد کنیم و این پول را به دست تولید پایدار برسانیم.

اکنون وضعیت فاز 12 و 19 به چه صورت است؟ فاز 12 ظاهرا یکی از مهم‌ترین فازهای پارس جنوبی محسوب می‌شود.

فاز 12 پارس جنوبی باتوجه به میزان سرمایه‌گذاری و تولیدات و درآمدی که دارد و همچنین عبارتی که صنعت نفت الان استفاده می‌کند و شما هم به آن اشاره کردید، بزرگ‌ترین پروژه صنعت کشور است. درخصوص فاز 12 باید بگویم مراحل حساس اجرای پروژه با سخت‌ترین شرایط تحریم مصادف شد. بنابراین کشورهایی که با ما همکاری می‌کردند، تحت تاثیر شرایط تحریم مجبور شدند پروژه را ترک کنند و کالاهای حساسی مثل شیرهای کنترلی را به ما ندادند. بنابراین باید اتفاق بزرگی در پروژه پارس جنوبی می‌افتاد تا ما بتوانیم در شرایط جدید چنین پروژه‌ای را اجرا کنیم.

به اعتقاد ما فاز 12 باید به‌عنوان یک نمونه الگوی اجرای اقتصاد و تولید مقاومتی تحلیل شود. باید دید چه اتفاقی افتاده در این پروژه که ما بتوانیم این پروژه پیشرفته را در سخت‌ترین شرایط تحریم انجام دهیم. وقتی اولین واحد فاز 12 به تولید رسید و رسانه‌ای شد، خبرگزاری‌های دنیا آمدند و از اجزای پالایشگاه مبهوت شدند و باور نمی‌کردند این کار انجام شده است. ابتدا فکر می‌کردند گاز تصفیه نشده را مورد استفاده قرار می‌دهیم و بعد که فیلمبرداری خیلی دقیقی کردند و دیدند کار واقعی است، برایشان غیرقابل باور بود. به این دلیل که شرکت زیمنس، کمپرسورهایی را که قرار بود به ما تحویل دهد تا 20 کیلومتری آب‌های ایران هم آورده بود، اما یکباره دستور داده شد این کمپرسورها برگردانده شود و به ابوظبی رفت و آنجا تخلیه شد. نظیر این اتفاقات زیاد افتاد، اما حالا این‌که چه اتفاق فرهنگی و عزم و اراده‌ای بوده که بتوانیم موفق باشیم، ریشه در نگاه جهادی صنعت نفت دارد. تولید این فاز از فروردین امسال آغاز شد و تاکنون این تولید پایدار بوده است. در برخی بخش‌ها کارهایی هست که باید انجام شود، اما مدام بودن تولید آن شرط است که به لطف خدا ما توانستیم از این آزمون سر بلند بیرون بیاییم.

میزان درآمد فاز 12 تاکنون چقدر بوده است؟

بالغ بر یک و نیم میلیارد دلار درآمد از فروش محصولاتش به دست آمده است. یکی از اتفاقات مهمی که در فاز 12 افتاد راه‌اندازی شش واحد در یک سال بوده است. این چیزی است که تاکنون در پارس جنوبی اتفاق نیفتاده و این گام بزرگی است. زمانی توتال و شرکت ان‌ای ایتالیا در یکسال چهار واحد راه‌اندازی کردند، اما ما توانستیم در یکسال شش واحد را راه‌اندازی کنیم. این گام بزرگ را سازمان و مجموعه وزارت نفت خواستند که انجام بدهند و انجام دادند.

می‌خواهم به این نکته‌ اشاره کنم که یکی از شرایطی که پروژه‌ها در شرایط تحریم و در فضای اقتصاد مقاومتی بخوبی اجرا می‌شود، کار مشترک تیمی و گروهی است. اینجا پیمانکار، کارفرما و همه اجزای مجموعه، یک بدنه بودیم و همین موضوع باعث شد اتفاقات بزرگ رقم بخورد. وقتی اولین واحد فرآیندی را می‌خواستیم در سرویس بیاوریم، مدیر مهندسی پیمانکار ما آمد و گفت فعالیت در پارس جنوبی عین شب‌های عملیات در جنگ تحمیلی است، چون خودش فرزند جبهه و جهاد است. من آن لحظه اشک در چشمانم جمع شد که این آدم‌های بزرگ که ما هم خیلی حواسمان به آنها نیست، این‌گونه کار می‌کنند. به هر صورت درست است که فاز 12 پارس جنوبی اجرا شده، اما مهم‌تر این است فضایی آماده شده که مجموعه صنعت نفت برای انجام کارهای بزرگ حتی درشرایط باقی ماندن تحریم‌ها آماده شده‌اند.

محمدحسین علی‌اکبری‌‌ / ‌‌گروه اقتصاد