دانشگاه‌های آمریکا و شیعه پژوهی

امروزه در آمریکا مانند دیگر کشورهای غربی، مهم‌ترین کارها در شیعه پژوهی معمولا در سایه حمایت یا هدایت مؤسسات و نهادهای مختلف انجام می‌شود.

اکثر این مؤسسات و نهادها یا دانشگاهی و وابسته به دانشگاه هستند و یا کار خود را از طریق دانشگاه‌ها انجام می‌دهند. حمایت‌های مالی، تهیه و تدارک آنچه به عنوان مواد خام می‌تواند مورد استفاده یک یا چند تن از محققان و پژوهشگران قرارگیرد مانند تأسیس کتابخانه‌های تخصصی، تهیه و تدارک متن نسخ خطی یا اسلایدهای آنها و گاه فراهم کردن شرایط سفر، بورس و …از مهم‌ترین اقدامات دانشگاه‌ها در راستای ترویج شیعه پژوهی در آمریکا است. علاوه بر این‌ها نفس گرد هم آمدن جمعی از محققان و پژوهشگران در یک حوزۀ خاص حتی بدون در نظر گرفتن کلاس‌های درسی و آموزش‌هایی که در راستای آن انجام می‌شود، یکی از بهترین راه‌های انتقال اطلاعات، دانسته‌ها و تجربیات است. از این رو در ادامه به معرفی اجمالی تعدادی از دانشگاه‌های آمریکا خواهیم پرداخت.

مرکز مطالعات شرقی دانشگاه پنسیلوانیا:

این مرکز بیشتر مطالعات خود را معطوف جهان عرب کرده و در کنار آن زبان‌های شرقی مانند: عربی، فارسی، ترکی، پشتو، ازبکی، ترکمنی و …نیز مطالعه و تدریس می‌شود. این دانشگاه در کنار دیگر فعالیت‌های خود موزۀ باستان‌شناسی و مردم‌شناسی دارد که در آن آثار و مطالبی دربارۀ تشیع و تسنن نیز یافت می‌شود. مقالات و مطالب متنوعی هم در میان فعالیت‌های دانشجویان، اساتید و فارغ التحصیلان این دانشگاه یافت می‌شود که عناوین برخی از آنها عبارت است از:

ـ ساختار مرجعیت در سنت شیعی: بین تعبد و تعقل؛

ـ مناسک محرم: بیان آیینی و تشریفاتی تاریخ مقدس در میان شیعیان آمریکا.

دانشگاه میشیگان:

یکی از شیعه پژوهان بسیار فعال در آمریکا خوان ریکاردو کول استاد تاریخ غرب و جنوب آسیا در دانشگاه میشیگان است. از آثار متعدد وی می‌توان به این کتاب‌ها اشاره کرد:

ـ ریشه‌های تشیع شمال هند در ایران و عراق: مذهب و دولت در اوده؛

ـ فضای روحانی و جنگ مقدس: سیاست ، فرهنگ و تاریخ تشیع.

مرکز مطالعات علوم اسلامی دانشگاه برکلی:

این مرکز در سال‌های اخیر با بهره‌گیری از استادان نامدار شیعه پژوه مانند حامد الگار و داریوش زاهدی دروس مهمی را با عناوینی چون «اسلام در آمریکا»، «تشیع» و «انقلاب ایران و تأثیر آن در خاورمیانه» ارائه می‌کند.

دانشگاه پرینستون:

هدف بخش مطالعات اسلامی این دانشگاه توسعه و پیشرفت مطالعات عقاید و آداب اسلامی‌ با تأکید بر تاریخ و فرهنگ خاورمیانه است. از استادان نامدار این دانشگاه می‌توان به دکتر سید حسین مدرسی طباطبایی اشاره کرد. وی در سال ۱۳۶۱بلافاصله پس از دریافت دکترای خود از دانشگاه آکسفورد برای تدریس در دانشگاه پرینستون دعوت شد و از آن زمان تاکنون در همان‌جا مقیم بوده و اکنون عهده‌دار کرسیBayard Dodge در این دانشگاه است. مایکل کوک از دیگر اساتید برجستۀ این دانشگاه در مورد تشیع تحقیقاتی داشته و استاد راهنمای رسالۀ دکترای یتسحاق نکاش(Yitzhak Nakash)، درباره کنش متقابل تشیع و هویت ملی در عراق معاصر بوده است.

همچنین از آثاری که این دانشگاه چاپ کرده می‌توان به دو کتاب ذیل از یتسحاق نکاش، مدرس اسلام و تاریخ خاورمیانه در دانشگاه براندیس و نویسنده مقالاتی در نشریات نیوز ویک و نیویورک تایمز، اشاره کرد:

ـ شیعیان عراق؛ در این تحقیق به وضعیت شیعیان عراق خصوصاً بعد از جنگ اول خلیج فارس اشاره شده و تأثیر ایران بر این شیعیان مورد بررسی قرار گرفته است. نویسنده، رشد شیعیان عراق را شدیداً متأثر از رشد سیاسی، اجتماعی و اقتصادی در قرن نوزدهم می‌داند.

ـ حرکت به سوی قدرت: شیعه در جهان معاصر عرب.

دانشگاه تگزاس:

دکتر کامران آقایی محقق مرکز مطالعات خاورمیانه این دانشگاه است. تشیع از مهم‌ترین موضوعات مورد توجه وی در عرصه پژوهش است. از آثار وی می‌توان به این دو کتاب اشاره کرد:

ـ زنان کربلا: پویایی جنسیتی آیین‌ها و گفتمان نمادین تشیع معاصر.

ـ شهیدان کربلا: آیین‌ها و نمادهای شیعی در ایران معاصر.

دانشگاه ییل:

این دانشگاه در ایالت ییل آمریکا قرار دارد و به عنوان یکی از مهم‌ترین دانشگاه‌هایی محسوب می‌شود که در رابطه با تشیّع فعالیت می‌کند. کتاب کشمکش عثمانی ـ صفویه اثر دکترعادل الوچه از اساتید این دانشگاه است که صفویه یکی از زمینه‌های اصلی تحقیقات او است.

منبع: مقاله سعید طاووسی مسرور،​ماهنامه زمانه، شماره 33 و 34.