مهمانی ثلث‌نویسان از موزه امام علی (ع) تا حرم امام ‌رضا (ع)

هنرمندانی از ایران، ترکیه، عراق، امارات و سوریه گرد هم آمده بودند تا با برگزاری چند کارگاه و برپایی نمایشگاهی از آثارشان با یکدیگر تبادلات فرهنگی داشته باشند.

افتتاحیه این نمایشگاه چهارشنبه هفته گذشته با حضور خوشنویسان مطرح کشورمان و همچنین هنرمندان مهمان از دیگر کشورها در موزه امام علی(ع) برگزار شد. در بخش نمایشگاهی علاوه بر آثار هنرمندان شرکت‌کننده، شاهد نمایش آثاری از هنرمندان فقید آیت‌الله سیدمرتضی نجومی، حبیب‌الله فضائلی، شیخ‌احمد نجفی‌زنجانی و محمدرضا قنبری بودیم.

مهجوریت خط ثلث در ایران

ایرج نعیمایی، دبیری نمایشگاه‌ ثلث‌نویسان معاصر جهان اسلام‌ را برعهده داشت. او در این باره می‌گوید: خط ثلث و نسخ از خطوط اصلی جهان اسلام مهجور واقع شده‌اند و با برپایی این نمایشگاه تلاش کردیم توجه هنرمندن را به این خطوط جلب کنیم.

او می‌افزاید: خط‌ثلث و نسخ جزو خطوط اصلی اسلامی هستند و کاربرد بسیاری در جوامع اسلامی و غیراسلامی دارند که متاسفانه امروزه مهجور واقع شده‌اند. این نمایشگاه با هدف جلب توجه بیشتر به خط ثلث برپا شده است.

ثلث‌نویسان توجه عمده‌ای به آیات قرآن و احادیث دارند، این موضوع در نمایشگاه ‌‌ثلث‌نویسان معاصر جهان اسلام هم قابل مشاهده است. دبیر نمایشگاه در این باره توضیح می‌دهد: آیات قرآن کریم و احادیث ائمه اطهار(ع) و محبت اهل بیت موضوع اصلی این نمایشگاه است و می‌توانم بگویم در نخستین نمایشگاه ‌ ثلث‌نویسان معاصر جهان اسلام، 90 درصد قابلیت‌های خط ثلث کشور تجلی پیدا کرده است.

نعیمایی، پیوند میان هنر خوشنویسی و هنر تابلوفرش‌بافی را از دیگر اهداف برپایی نخستین نمایشگاه ثلث‌نویسان معاصر جهان اسلام‌ دانست و افزود: بهترین آثار حاضر در نمایشگاه در قالب طرح‌هایی برای تابلوفرش در اختیار هنرمندان و بافندگان تابلوفرش‌ها قرار می‌گیرد.

این هنرمند خوشنویس با اشاره به ویژگی‌های خط ثلث گفت: خط ثلث تنها خطی است که در جهان اسلام بر یک اسلوب و قانون استوار است.

اساس برگزاری این جشنواره، پیوند میان خوشنویسی و هنر تابلوفرش‌بافی ‌است و چنانچه اعلام شده ‌، بهترین آثار حاضر در نمایشگاه در قالب طرح‌هایی برای تابلوفرش در اختیار هنرمندان و بافندگان تابلوفرش قرار می‌گیرد.

نعیمایی قابلیت نمایشی و ترکیب‌پذیری را از دیگر ویژگی‌های خط ثلث دانسته و اظهار می‌کند: در آینده‌ای نزدیک، نمایشگاه آثاری از خط نسخ و خطوط دیگر به نمایش گذاشته خواهد شد.

نعیمایی با اشاره به استقبال هنرمندان کشورهای اسلامی از برپایی نخستین نمایشگاه ‌ ثلث‌نویسان معاصر جهان اسلام‌ تاکید می‌کند: این هنرمندان علاقه‌مندند‌ ارتباطات بین هنرمندان کشورهای اسلامی افزایش یابد.

تفاوت میان آثار هنرمندان ایرانی و‌‌ دیگر‌ کشورها

قدم زدن در فضای نمایش آثار بیش از هر چیز یک تفاوت عمده را در برابر مخاطب قرار می‌دهد؛ تفاوت میان سطح کار ثلث‌نویسان دیگر کشورها و ثلث‌نویسان ایرانی. زاویه‌بندی‌ها و ترکیب‌ها فوق‌العاده بکر و زیباست. نگاه به مضامین نشان می‌دهد ایرانی‌ها بیشتر از هنرمندان دیگر کشورها در وصف حضرت علی‌(ع) نوشته‌اند و این موضوع نشانه علاقه درونی و وافر آنها به ایشان است. هنرمندان دیگر کشورها بخصوص ترکیه بیشتر به آیات قرآن توجه داشته و ترکیب‌های بدیع و زیبایی را در این عرصه ایجاد کرده‌اند.

ایرانی‌ها، استاد مسلم نستعلیق

استاد الحسانی، رئیس انجمن خوشنویسان نجف یکی از هنرمندان حاضر در این برنامه است. الحسانی درباره برتری آثار ثلث‌نویسان دیگر کشورها نسبت به ایرانی‌ها این‌گونه توضیح می‌دهد: در عرصه ثلث‌نویسی هنرمندان دیگر کشورها از ایرانی‌ها بهتر هستند، اما نمی‌توان این نکته را هم فراموش کرد که ایرانی‌ها استاد مسلم خط نستعلیق و در نوشتن این خط واقعا بی‌نظیر هستند. او می‌گوید: بنا به درخواست و دعوتی که از سوی سازمان فرهنگی، هنری شهرداری شهر تهران داشتم همراه با چهار هنرمند عراقی به ایران آمدیم و همچنین آثار دو هنرمند دیگر را هم همراه خود به نمایشگاه آوردیم و در کل 38 اثر از هنرمندان کشور عراقی در نمایشگاه داریم.

رئیس انجمن خوشنویسان نجف در پایان سخنانش گردهمایی ثلث‌نویسان جهان اسلام در تهران را اتفاقی قابل تامل دانست و گفت: برگزاری چنین برنامه‌هایی برای گردهمایی هنرمندان مسلمان می‌تواند اتفاقات بسیار خوبی را در هنر خوشنویسی کشورهای اسلامی رقم بزند و امیدوارم این اتفاق ادامه داشته باشد. ثلث‌نویسان خارجی و هنرمندان ایرانی پس از این‌که چهارشنبه‌شب موزه را ترک می‌کنند، صبح فردا دوباره بازمی‌گردند تا به برگزاری برنامه‌های دیگری هم بپردازند، چرا که ثلث‌نویسان معاصر جهان اسلام تنها در قالب یک نمایشگاه برای ارائه آثار برگزار نشده و بخش‌های دیگری هم دارد. ‌سالن اجتماعات موزه امام علی(ع) مملو از هنرمندانی است که آمده‌اند تا در کارگاه هنرمند خوشنویس ترکیه سید احمد دپلر شرکت کنند. جوانی سی ساله روی سن نشسته و در حال آماده کردن کاغذ و مرکب است. منتظر هستم تا وسایل کار را برای استادش فراهم و صحنه را ترک کند.

چند دقیقه‌ای که می‌گذرد، برنامه شروع می‌شود و همان جوان شروع به نوشتن و توضیح دادن می‌کند و مترجم هم صحبت‌هایش را برای حاضران ترجمه می‌کند. واقعا متعجب می‌شوم از این‌که این جوان کم‌سن و سال همان کسی است که زیبایی آثارش در نمایشگاه ثلث‌نویسان معاصر جهان اسلام‌ همه را به تحسین واداشته است. او روی یک کاغذ سیاه‌رنگ با مرکب سیاه ترکیب مورد نظرش را ایجاد می‌کند و با رنگ طلایی روی همان ترکیب دوباره می‌نویسد و توضیحات لازم را درباره کارش به هنرمندان حاضر ارائه می‌کند.

سیداحمد و سیدعبدالرحمان دپلر دو برادر خوشنویس هستند که به‌رغم سن و سال کمی که دارند آثار بسیار زیبایی را خلق کرده و به نمایش گذاشته‌اند.

موفقیت ربطی به سن و سال ندارد

پس از برگزاری کارگاه ماجرا را برای سیداحمد دپلر تعریف می‌کنم. او می‌خندد و می‌گوید: من شاگردی دارم که از من بزرگ‌تر است. وقتی در آتلیه‌ام مشغول کار هستم هر کس می‌آید ایشان را با من اشتباه می‌گیرد و هیچ‌کس نمی‌تواند تصور کند من به‌عنوان یک جوان سی و یک ساله همان کسی باشم که آثارش را دیده‌اند و دوست دارند.

او ادامه می‌دهد: این درست است که هر قدر سن هنرمند بیشتر شود تجربه‌اش هم بیشتر می‌شود اما به نظر من موفقیت ارتباط چندانی با سن و سال ندارد. یک نفر می‌تواند در سنین خیلی پایین هم هنرمند مشهور و موفقی شود به شرط آن‌که تمام وقت و توان خود را برای ارتقای هنرش به‌کار بگیرد.

در ادامه روز جمعه هم کارگاه عملی خوشنویسی با حضور هنرمندان ایرانی و غیرایرانی برگزار شد تا بتوانند تجاربشان را به یکدیگر انتقال دهند. بازدید از آثار و بحث و گفت‌وگو درباره آنها هم از دیگر اتفاقات خوشایند این برنامه بود که با حضور هنرمندان دو کشور انجام شد.

هرچند هنرمندان مهمان بعد از سفر زیارتی به مشهد مقدس حالا از ایران رفته‌اند، اما برگزاری چنین برنامه‌هایی می‌تواند تجربه‌هایی ارزنده باشد که بر ارتقای هنر کشورمان هم تاثیر بگذارد. حضور استادان موفق خوشنویسی در شاخه‌هایی از این هنر که هنرمندان دیگر کشورها به نسبت در آن موفق‌تر از ما هستند، می‌تواند فضا را برای رشد هنرمندان جوان کشور فراهم کند.

زینب مرتضایی‌فرد ‌/‌ گروه فرهنگ و هنر