سلفی‌ها، حقایق را واژگون جلوه می‌دهند

شاید بتوان گفت یکی از معروف‌ترین نتایج این اقدامات، صدور فتوای معروف شیخ شلتوت در جواز پیروی اهل سنت از مذاهب اصلی اسلام از جمله شیعه بود که تاثیر زیادی در کاهش کدورت‌های تاریخی داشت.

متاسفانه باید گفت بذری که آن زمان کاشته شد هنوز نتوانسته درخت مدارا و وحدت را در خاورمیانه به بار آورد و اکنون و در زمانه‌ای که اختلافات مذهبی که با دخالت‌های بیگانگان و منفعت‌طلبی کشورهای منطقه همراه شده، موجب پدید آمدن افراطی‌‌ترین گروه‌های خشونت طلب مرتجع شده است.

از این‌روست که جستجو برای پر طنین کردن صدای اندیشمندانی که با تساهلی خردورزانه سعی در کاهش تنش‌ها و زدودن نگاه‌های افراطی دارند، ضرورتی انکار ناپذیر است. در نتیجه، حضور شیخ احمد کریمه، استاد علوم اسلامی دانشگاه الازهر مصر ماه گذشته در ایران و دیدار با علمای حوزه و دانشگاه فرصتی برای تقریب آرا و رفع تنش‌های حاضر در فضای فکری و مذهبی بین دو کشور بود.

حضور این روحانی مصری (که به مخالفت با افراطیون مذهبی معروف است) در ایران با استقبال مواجه شد که نشان از عزم جدی علما و بزرگان دینی و دانشگاهی ایران در تقویت روحیه صلح‌جویانه و گفت‌وگوطلبانه دارد. اما در مصر، این دیدار با واکنش‌های منفی از طرف مذهبیون افراطی روبه‌رو شد که نشان از وجود جو خشونت‌طلبانه و غیرتساهلی، حتی محافل علمی ـ دینی مصر دارد. برجستگی و پررنگ بودن این مخالفت‌ها در مصر نشان‌دهنده راه سخت جمهوری اسلامی ایران برای زدودن تنش‌های مذهبی بین اهل سنت و شیعیان است. در مصاحبه پیش رو که توسط روزنامه دیلی نیوز مصر با کریمه انجام شده، جزئیات بیشتری از فضای فکری و دینی حاکم بر این کشور و مشکلاتی را که این سفر برای کریمه داشته است، می‌خوانید.

دلایل دیدار شما از ایران چه بود؟ آیا شما جزئی از یک هیات رسمی و به عنوان نماینده دانشگاه الازهر بودید؟

من عضوی از یک هیات رسمی نبودم. به دعوت خصوصی‌ای که دبیرخانه شورای عالی حوزه‌های علمیه ایران از من برای سفر به آن کشور داشت به ایران رفتم. اولین بار بود که چنین دعوتی را دریافت می‌کردم و به مدت یک هفته برای دانشجویان سنی و شیعه راجع به فقه تطبیقی اهل سنت سخنرانی داشتم.

حوزه‌های علمیه در ایران مشابه موسسات تربیت امام جماعت در مصر هستند. من درخواست خود را برای یک مرخصی رسمی به همراه دعوتنامه و برنامه سخنرانی در ایران به دانشگاه الازهر تقدیم کردم. کسانی که برای من دعوتنامه فرستاده بودند نماینده مصر در تهران را نیز از موضوع مطلع کرده بودند.

من درخواست خود را در تاریخ سی و یک آگوست به دانشگاه فرستادم و تا زمان سفرم به ایران در تاریخ ششم سپتامبر منتظر ماندم. اما دانشگاه هیچ‌گاه مخالفت خود را با این سفر اعلام نکرد و من آن‌را به منزله رضایت در نظر گرفتم، بویژه این‌که این فرآیند در تابستان رخ می‌داد و من هیچ‌گونه کلاسی آن موقع نداشتم.

سخنرانی‌هایی درباره فقه شافعی اهل سنت در جمع دانشجویان شیعه داشته‌ام. همچنین در طول سفرم به ایران از دانشگاه‌های گوناگونی از جمله دانشگاه ادیان و مذاهب دیدار کردم. تمام فعالیت‌هایم در طول سفر جنبه دانشگاهی داشت و در انتهای دیدارم بر نیت مثبت مصر تاکید و تلاش می‌کردم سوءتفاهم‌ها را بر طرف کنم.

آیا حوزه‌های علمیه ایران تنها میزبان شیعیان بودند؟

خیر. آنها میزبان هر دو، هم شیعیان و هم اهل تسنن بودند.

آیا شیعیان از سخنرانی‌های مربوط به فقه اهل تسنن استقبال می‌کردند؟

من شهروند مصر هستم و یک ازهری و از ویژگی‌های سیستم آموزشی ایران اطلاعی ندارم. صرفا برای ادای سخنرانی درباره فقه اهل سنت به آنجا دعوت شدم و نمی‌توانم در مورد این‌که آیا شیعیان به صورت عام از این فقه استقبال می‌کنند یا چه دریافتی از آن دارند، اظهار نظر کنم.

چگونه شما با وجود تنش سیاسی بین ایران و مصر، به این نتیجه قطعی رسیدید که آن دعوت را بپذیرید؟

به دلیل این‌که ایران هم مرز با مصر نیست و هیچ‌گونه منازعه و تخاصم خاصی بین ایران و مصر وجود ندارد. ما به نمایندگی از دولت‌های حاشیه خلیج‌فارس با ایران در حال مخاصمه نیستیم و اشتباه بزرگی خواهد بود اگر بخواهیم نتایج اقدامات دیگران را به عهده بگیریم.

مخالفت‌ها و حمله‌های شدیدی را که پس از بازگشت از ایران با آنها مواجه شدید چگونه توضیح می‌دهید؟

اینها، تلاش‌های بخشی از اخوان‌المسلمین و سلفی‌ها بود برای جبران خرده حساب‌هایی که با من داشتند. من تنها کسی در الازهر بودم که با آنها مقابله کردم و کتابی درباره اخوان منتشر کردم. همچنین از تروریسم آنها به صورتی آکادمیک انتقاد کرده و در رسانه‌ها و کتاب‌ها درباه سلفی‌ها صحبت کرده‌ام.

اگر این حملات از سوی سلفی‌ها و اخوان بوده، چرا شورای عالی امور اسلامی عضویت شما را به حالت تعلیق درآورده است؟

این شورا، تحت پوشش وزارت اوقاف مذهبی است و کمیته‌های تحقیقاتی‌ای دارد که به دنبال عضویت من هستند. در واقع، آنها به من احتیاج دارند، ولی من به این عضویت احساس نیازی نمی‌کنم.

چرا عضویت شما به حالت تعلیق درآمد؟

آن شبیه یک طرح پیشنهادی است. عوامل اخوان‌المسلمین در الازهر، وزارت، مراجع و آکادمی تحقیقات اسلامی حضور دارند و من نام آنها را می‌دانم و فقط این اسامی را به مقامات مستقلی که بنا دارند این عوامل را حذف کنند، خواهم گفت.

آیا با وزارت امور خارجه پیش از سفر به ایران، هماهنگی‌ای انجام دادید؟

من فقط نماینده مصر در تهران را از موضوع مطلع کردم.

آیا با رهبران شیعه در ایران ملاقاتی داشتید؟

هدف من از این سفر جنبه دانشگاهی داشت و با هیچ مقام و رهبر سیاسی ملاقاتی نداشتم، اما با رهبران مذهبی دیدارهایی صورت گرفت. اما اکنون بجز روسای اجلاس دعوه، محمد حسن زمانی، رایزن فرهنگی سفارت ایران در مصر و حسن ایوب، اسامی دیگران را به خاطر ندارم.

در سخنرانی‌ها آیا از طرف شیعیان به بخش‌هایی از آنچه شما بیان می‌داشتید، اعتراض‌هایی صورت گرفت؟

در موضوعاتی همچون معصومیت امامان، اختلاف نظرهایی بود و اعتراض‌هایی عنوان می‌شد.

آیا آنها سخنرانی می‌کردند یا مناظره؟

در آنجا سخنرانی‌های دانشگاهی جریان داشت که با بحث‌ها و جدل‌های بعدی دنبال می‌شد. من از دیدگاه فقه اهل سنت با افراد مخالف و موافق به بحث می‌پرداختم.

آیا هدف این سخنرانی‌ها همگرایی دیدگاه‌های سنی و شیعه بود؟

خیر، آنها می‌خواستند دانشجویان فقه سنی را توسط یک استاد سنی آموزش دهند. درست همانند یک معلم انگلیسی که زبان عربی نمی‌داند و برای تدریس انگلیسی به دانش‌آموزان مصری استخدام می‌شود. همچنین با برخی از سخنرانان شافعی و غیرشافعی در دانشگاه ادیان و مذاهب که تنها برای مقاصد دانشگاهی آنجا حضور داشتند، دیدار داشتم.

آیا در دانشگاه الازهر شما مورد بازخواست قرار گرفتید؟

خیر. هنگامی که به دانشگاه بازگشتم کار عادی خود را ادامه دادم. با این حال آماده هر گونه تحقیق و سوال و جوابی هستم، اگرچه آن را نامعتبر می‌دانم.

چه چیزی باعث این بی‌اعتباری است؟

مایل هستم دلایل خود را به خاطر برخی مسائل حقوقی مسکوت بگذارم، اما در صورتی که بازی آنها آغاز شود من نیز موضوع را به نحو مقتضی پیش خواهم برد.

آیا به این دلیل نیست که شما درخواست سفر خود را مطرح کرده و به اطلاع مسئولان دانشگاه رسانده بودید؟

دلایل دیگری هست که به آنها اشاره نمی‌کنم، در ضمن من یک کمیته دفاع تدارک دیده‌ام تا دلایلی را که بتوانم به آنها تکیه کنم، آماده کنند.

آیا شما این کمیته دفاع را به دلیل آن‌که انتظار تحقیق و تفحص از طرف دانشگاه داشتید، تشکیل دادید؟

می‌دانستم اخوان و سلفی‌ها حقایق را واژگون جلوه می‌دهند و عوامل خود را که در دانشگاه هستند برای اشکال‌تراشی از من آماده کرده‌اند. اما من نیز تیمی متشکل از بزرگ‌ترین مشاوران ارشد در کشور را با خود همراه و هم‌رای دارم.همچنین گروهی که با من کار می‌کنند اطلاعاتی جمع‌آوری کرده‌اند که اخوان و سلفی‌ها را غافلگیر خواهد کرد. این اطلاعات شامل فهرستی از هیات‌هایی از الازهر است که از ایران دیدار داشته‌اند و نیز چهار عکس از رهبران الازهر دارم که در جلسه‌ای با شیعیان لبنان حضور داشته‌اند که بعضی از آنان اکنون در دانشگاه مشغول کار هستند. به نظرم مساله شیعه و سنی نیست، این دعواها به خاطر احمد کریمه است که حامی رئیس‌جمهور است. آنها می‌خواهند یک طرفدار پر و پا قرص حکومت کنونی را حذف کنند.

آیا اخوان توانایی برانگیختن مخالفت‌ها با شما را در الازهر دارد؟

اخوان کنترل زیادی بر الازهر و وزارت اوقاف مذهبی دارد و این‌که گفته می‌شود وزیر یک ضد ‌اخوانی است، تبلیغات نادرست رسانه‌ای است.

شما از طریق دانشگاه الازهر و وزارت فعلی اوقاف در سلطان‌نشین عمان فرقه اباضیه را تدریس کرده‌اید، اما چرا برای تدریس فقه سنی در ایران با حملات اینچنینی مواجه شده‌اید؟

کسی به این تدریس من در عمان اعتراض نکرده است، اما سخنرانی مختصری که در ایران داشتم با واکنش منتقدانه عده‌ای مواجه شده است. این در حالی است که فقه شیعه در مقطع تحصیلات تکمیلی در فقه تطبیقی در الازهر تدریس می‌شود و برای دانشجویان دوره‌های کارشناسی ارشد و دکترای رشته فلسفه شیعه کمک هزینه‌هایی نیز در نظر گرفته شده است.

آیا به این ترتیب این نظریه تائید نمی‌شود که در مصر و در سطح اشخاص، حساسیتی نسبت به ایران وجود دارد؟

پژوهشگران و مدرسان نباید حساسیتی نشان دهند و من به لحاظ سیاسی وابستگی‌ای به شخص خاصی ندارم و اصولا به موضوعات سیاسی بی‌علاقه هستم. دانشگاهیان باید امکان رشد را به همه نوع بشر بدهند، چنانچه خداوند در سوره توبه می‌فرماید: «اگر هر یک از مشرکان بخواهند تحت حمایت شما قرار گیرد، به او عطا کنید که شاید به این وسیله، به سخنان خدا گوش فرا دهد.»

شما پس از بازگشت از ایران تماسی با امام اعظم الازهر داشتید؟

من احترام زیادی برای امام اعظم قائل هستم و می‌دانم او حسن نیت دارد، اما برخی افراد که پیرامون او جمع شده‌اند نمی‌خواهند وی با افراد صادق مشورت کند و البته من اسامی آنها را می‌دانم.

آیا شما می‌خواستید وی را ببینید و با مانعی مواجه شدید؟

این موضوعی نیست که بتوانند مانع ایجاد کنند. من تاکنون سه بار با ایشان ملاقات داشته‌ام و پیشنهادهایی مطرح کرده‌ام، اما آنها که اطراف او را گرفته‌اند تخصص ویژه‌ای در دور کردن مشاوران صادق دارند. این یک بیماری قدیمی مصری است که رهبرانش توسط عده‌ای از رجال فاسد محاصره می‌شوند.

چرا این افراد از برپایی جلسه بین شما و امام اعظم جلوگیری می‌کنند؟

من وقت خودم را برای درگیری با آنها هدر نمی‌دهم. آنها نگران موقعیت و جایگاه خود هستند و فقط به این نوع زندگی فکر می‌کنند.

فکر نمی‌کنید به این ترتیب موضوعاتی مهم به خاطر اطرافیانش به اطلاع وی نمی‌رسد؟

رسالت هر رهبری این است که بداند پایش را کجا بگذارد، عقل می‌گوید اگر وی بداند و بر خطا رود، فاجعه است و اگر نداند که فاجعه بزرگ‌تری است.

چه چیزی را می‌خواهید به گوش او برسانید؟

به او خواهم گفت: «و بترس از روزی که به سوی خدا بازمی‌گردی. آنجا هر شخصی بابت اعمالش پاداش می‌بیند، و به ناحق با آنها رفتار نخواهد شد.»

برخی از این نگرانند که نزدیکی به ایران باعث گسترش شیعه در مصر می‌شود.

مصر باید خودش مستقلا تصمیم‌ بگیرد و تحت تاثیر دیگران نباشد. برخی تنش‌ها بین ایران و کشورهای حاشیه خلیج‌فارس نباید بر مصر تاثیرگذار باشد. باید از دوران مبارک و سادات عبور کنیم. غیر منطقی است که ما با اسرائیل رابطه داشته باشیم و با ایران نه.

با وجود رابطه ما با اسرائیل، مفتی سابق، علی قومّا، پس از دیدار از بیت‌المقدس بشدت مورد حمله قرار گرفت و آنهایی که به این دیدار اعتراض داشتند، مشروعیتی برای اشغال اسرائیل قائل نیستند.

ملاقات یک زندانی به معنای رسمیت شناختن زندانبان نیست. لازم به ذکر نیست که مفتی، ویزای اسرائیل را نگرفته بود. هر مسلمانی باید از فلسطینیان حمایت کند، اما اعراب فقط به فکر راحتی خود هستند.

به نظر شما چرا سخنگوی جنبش سلفی‌ها در تلویزیون به دیدار شما از ایران حمله کرد؟

به این دلیل که او قادر نبود برای بحث‌های آکادمیکی که در دو کتابم مطرح کرده‌ام، پاسخی بدهد و از جدل‌های رسانه‌ای دوری کند. از این ضعف است که به دامن شایعات و تبلیغات می‌غلتند و متاسفانه بسیاری از سازمان‌ها و مقامات نیز فرصت این فعالیت‌ها را به آنها می‌دهند.

آیا فکر می‌کنید سلفی‌ها بتوانند اکثریت کرسی‌های انتخابات آینده مجلس را کسب کنند؟

هر شهروندی که اجازه دهد یک سلفی وارد مجلس نمایندگان شود به این معناست که به گروه داعش اجازه ورود داده است، زیرا سلفی‌ها هواداران القاعده و داعش هستند. داعش، زاده سلفی‌گری است.

اما در سخنرانی السیسی در سوم جولای 2013، نماینده حزب النور (وابسته به سلفی‌ها) حضور داشت؟

حتما دلیلی داشته، اما اکنون هر کسی که می‌خواهد به امنیت ملی مصر ضربه بزند با سلفی‌ها متحد می‌شود.

دیلی نیوز مصر ‌/ مترجم: امین پاکزاد