هویتی به نام شناسنامه

جام جم سرا: چه کسی و با داشتن چه شرایطی «ایرانی» محسوب می‌شود؟ نوع و رویکرد ما در پاسخ به این مساله می‌تواند منشاء حل بسیاری از مشکلات داخلی و بین‌المللی باشد.

اهمیت این موضوع را بسیاری از کشورهای جهان (در ارتباط با تعریف ملیت کشور خود) دریافته‌اند و در پی رفع مشکلات حاصل از آن برآمده‌اند.

بزرگی مساله زمانی آشکار می‌شود که توجه داشته باشیم اول این که در عمده کشورهای دنیا، بهره‌مندی از اغلب حقوق اجتماعی در هر کشور، منوط به داشتن شناسنامه ملی آن کشور است، بنابراین زیستن در یک کشور بدون داشتن امتیاز ملیت و شناسنامه آن کشور، به معنای محروم بودن از اغلب حقوق اجتماعی و مدنی (یا به اصطلاح حقوق شهروندی) است.

دوم این که فرد محروم از شناسنامه کشور خود، نسبت به نهادهای امنیتی و انتظامی کشور ـ که برای هر فردی منشاء آرامش خاطر و احساس امنیت است ـ احساس خطر و ناامنی می‌کند.

در همان خبری که در ابتدای یادداشت به آن اشاره شد، آمده بود که بسیاری از این افراد، حتی جرأت خروج از ده و روستای محل تولد خود را ندارند و تا جای ممکن جابجایی خود را به حداقل کاهش می‌دهند، چرا که در هر نقل و انتقال و مسافرتی، امکان مطالبه شناسنامه و اوراق هویتی از سوی ماموران انتظامی و امنیتی وجود دارد و با کسی که بدون چنین مدارکی است، علی‌القاعده برخورد خواهد شد.

حال تصور کنید ایرانی‌ای که بدون هیچ ارتکاب جرمی هم از حقوق مدنی و اجتماعی کشور خود محروم است و هم از نهادهای مدنی و ماموران خادم این نهادها واهمه دارد، چه تفاوتی میان خود و بیگانگانی که به طور غیرقانونی ساکن در کشورند، می‌بیند؟ هیچ تفاوتی! همین واقعیت بتدریج او را نسبت به کشور خود بی‌تفاوت خواهد کرد، عرق ملی او را از بین برده و او را نسبت به مسائل کشورش خنثی و حتی نسبت به نهادهای مدنی کشور بدبین خواهد کرد. ناگفته پیداست که چنین پدیده‌ای ـ بی‌تفاوتی نسبت به کشور و وطن ـ ممکن است موجب چه مسائل و معضلات امنیتی‌ای برای کشور و مردم شود.

از این رو دستگاه‌های نظارتی و امنیتی خدوم کشور ـ که همه ما امنیت خود را مرهون تلاش شبانه‌روزی آنها هستیم ـ باید به این نکته توجه داشته باشند که در حاکم کردن اقدامات پیشگیرانه از بروز مسائل امنیتی، دسته بالا بودن معیارها به جایی نرسد که به نقض غرض بینجامد.

هراس از این‌که بیگانگان تبعه کشورهای همسایه برای بهره‌مندی از مزایای اجتماعی مالی‌ای چون دریافت یارانه یا ضربه زدن به امنیت کشور، در استان‌های مرزی نفوذ کرده و خود را ایرانی معرفی کنند، بیجا نیست، ولی ممانعت از چنین نفوذی نباید به بهای نادیده گرفتن هویت ملی هموطنان ما باشد، هموطنانی که در این کشور متولد شده‌اند و مأوایی جز ایران برای آنها متصور نیست و محرومیت از «شناسنامه»، به معنای محرومیت آنها از هویت ملی است و حال آنها شبیه به عضوی از خانواده است که بدون دلیل از مزایای خانوادگی‌اش از سوی همین خانواده محروم مانده و بنابراین خود را همیشه از این خانواده طلبکار می‌داند، طلبی که هیچ مسیر رسمی‌ای برای احقاق آن نمی‌بیند.

حسین برید - جام‌جم