تراژدی بی‌صداقتی در مذاکرات هسته‌ای

هرچند از روز دوشنبه، دور تازه‌ای از مذاکرات با دیدار ظریف و اشتون آغاز شده، اما نگاه‌ها به حاشیه مجمع عمومی سازمان ملل است که بزودی دیدار هفت وزیر خارجه ایران و 5+1 در آنجا رقم خواهد خورد.

اجلاس مجمع عمومی سازمان ملل از روز سه‌شنبه بیست و پنجم شهریور 1393 (شانزدهم سپتامبر 2014) در نیویورک آغاز می‌شود و نمایندگان ایران وگروه 5+1 اعلام کرده‌اند در حاشیه این نشست با یکدیگر ملاقات خواهند کرد. در همین حال​ برخی دیپلمات‌ها دیدار در نیویورک را نقطه اوج دیپلماسی هسته‌ای در یک سال گذشته می‌دانند.

عده‌ای پیش‌تر احتمال داده بودند حسن روحانی در مذاکرات نیویورک، خود ریاست تیم مذاکره‌کننده هسته‌ای ایران را بر عهده گرفته و با روسای جمهور 5+1 گفت وگو کند که البته ​ رئیس‌جمهور در سخنان اخیرش در ‌جشنواره شهید رجایی‌ و همچنین نشست خبری روز شنبه، این موضوع را تائید نکرد.

موج واکنش‌ها به تحریم‌های جدید

در آستانه آغاز دور تازه مذاکرات، تحریم‌های جدید آمریکا نیز موجی از واکنش‌های منفی در داخل کشورمان در بر داشته است. روحانی نیز این هفته با صراحت تمام به انتقاد از اقدام واشنگتن درخصوص اعمال تحریم‌های جدید بر ضد ایران پرداخت و تاکید کرد که بدگمانی‌ها نسبت به واشنگتن، بیش از پنج کشور دیگر طرف مذاکره است.

با ​ این که گفته می‌شود هدف از دور جدید دیپلماسی هسته‌ای، نهایی کردن یک توافق جامع هسته‌ای تا ماه نوامبر است، اما برخی با شبیه‌سازی تحریم‌های تازه با اقدام آمریکا در رد توافق سعدآباد در دهه قبل میلادی، بدبینی نسبت به سرانجام مذاکرات را افزایش داده‌اند.

آمریکا روز جمعه اعلام کرد ​ بیش از 25 شرکت، بانک و فرد را که مظنون به همکاری در جهت توسعه برنامه هسته‌ای ایران هستند تحریم کرده است. دیوید کوهن، معاون وزیر خزانه‌داری آمریکا گفت: تصمیم واشنگتن علیه بیش از 25 شرکت و فرد که مظنون به همکاری در جهت توسعه برنامه هسته‌ای و کمک به دور زدن تحریم‌ها توسط ایران هستند، نشان از تداوم عزم ما در جهت اقدام علیه هر کسی است که تحریم‌ها را نقض می‌کند! در نتیجه این تحریم‌ها، آمریکایی‌ها از انجام معاملات مالی با این افراد و شرکت‌ها منع شده‌اند. از جمله شرکت‌ها و موسسه‌هایی که به فهرست تحریم‌ها افزوده شده‌اند؛ بانک آسیا، شرکت پشتیبانی هوانوردی آسیا، خطوط هوایی کاسپین، بانک قرض‌الحسنه رسالت (تمام شعب در جهان)، بانک قوامین (تمام شعب در جهان)، موسسه مالی «گلدن تکس»، شرکت جهان تک‌رویان پارس، بانک خاورمیانه، بانک بین‌المللی کیش، شرکت ماندگار بسپار کیمیا، خطوط هوایی معراج، موسسه علوم هسته‌ای و تحقیقات فناوری، «شرکت سازه مرکب» و سازمان نوآوری و تحقیقات دفاعی ازجمله شرکت‌هایی هستند که به فهرست جدید تحریم‌های وزارت خزانه‌داری اضافه شده‌اند.این در حالی است که براساس توافق‌نامه موقت ژنو با عنوان برنامه مشترک اقدام​ آمریکا و شورای امنیت متعهد شده‌اند که از وضع تحریم‌های بیشتر علیه ایران خودداری کنند.

این اقدام واشنگتن، حتی صدای اعتراض معاون کم‌حاشیه محمدجواد ظریف، یعنی مجید تخت روانچی را در آورده است و وی در اعتراض به تصمیم وزارت خزانه‌داری آمریکا با بیان این که تحریم‌های بین‌المللی بویژه تحریم‌های آمریکا غیرعادلانه و ظالمانه است، می‌گوید: عملکرد دوگانه آمریکایی‌ها به هیچ وجه قابل قبول نیست. تخت روانچی ادامه می‌دهد: ما پیش‌تر خیلی بصراحت نظرمان را درباره این‌گونه اقدامات اعلام کرده‌ و در جلسات خصوصی و عمومی انتقادهای شدیدی از مواضع و اقدامات آمریکایی‌ها در این باره داشته‌ایم. وی با تأکید بر این که این اقدام آمریکایی‌ها کاملاً مردود است، می‌افزاید: نمی‌شود از یک سو ادعا کنند که می‌خواهند با حسن نیت وارد مذاکره شوند و مذاکرات را پیش ببرند و از طرفی به چنین اهرم‌هایی متوسل شوند که از دید ما نه‌ تنها مردود، بلکه اصولا ناکارآمد است.

همچنین مرضیه افخم، سخنگوی وزارت امور خارجه کشورمان درباره تصمیم خصمانه آمریکا بر ضد ملت ایران می‌گوید: جمهوری اسلامی ایران هر گونه تفسیر به رأی و برداشت یکجانبه و غیرقابل قبول توافق ژنو از سوی آمریکا را رد کرده و قویا اعتقاد دارد تحریم‌های اعلام‌شده خلاف تعهدات آمریکا براساس توافق ژنو است. سخنگوی وزارت امور خارجه این اقدام را در تضاد با برنامه عمل مشترک توصیف کرده و در ادامه خاطرنشان می‌کند: این اقدام در تعارض کامل با روند حل و فصل کنونی موضوع هسته‌ای است. افخم تصریح می‌کند: دوره کاربرد تاکتیک ناکارآمد فشار و مذاکره سپری شده است و زمان آن رسیده که آمریکا به طور جدی و صریح به اتخاذ یک رویکرد واقع‌بینانه ثابت در قبال برنامه صلح‌آمیز هسته‌ای ایران و رفتار عملی یکنواخت مبتنی بر آن روی آورد.

عباس عراقچی که یکی از اعضای ارشد تیم مذاکره‌کننده ایران با غرب محسوب می‌شود نیز در گفت‌وگو با شبکه المیادین از فاصله نسبتا زیاد در مواضع دو طرف سخن گفته و تصریح می‌کند: ما درباره بعضی مسائل به یکدیگر نزدیک شدیم، اما مسائل اختلافی زیادی مطرح است. پس از پایان مهلت شش ماهه تصمیم گرفتیم مذاکرات را برای چهار ماه دیگر تمدید کنیم، زیرا توافق‌نامه ژنو مهلت دستیابی به توافق را یک سال تعیین کرده بود و ما همچنان برای رسیدن به توافق تا بیست و چهارم ماه نوامبر آینده فرصت داریم. عراقچی می‌افزاید: مسائل موجود در مذاکرات پیچیده و دشوار است و به یکدیگر ارتباط دارد و باید تصمیماتی درباره همه آنها اتخاذ شود که مساله غنی‌سازی اورانیوم یکی از مهم‌ترین مسائل است. اراک، فردو و چگونگی لغو تحریم‌ها ازجمله دیگر مسائل مطرح در مذاکرات است. مسائل دیگری هم وجود دارد که ما باید درباره همه آنها تصمیم بگیریم.

اشتون همچنان رئیس گروه 1+5 است

یکی دیگر از مسائلی که مذاکرات آینده ایران با 5+1 را تحت تاثیر قرار داده جانشینی فدریکا موگرینی، وزیر خارجه ایتالیا به عنوان مسئول تیم مذاکره‌کننده غرب و مسئول جدید سیاست خارجی اتحادیه اروپا به جای کاترین اشتون انگلیسی است. هرچند گفته می‌شود که اشتون همچنان مذاکره‌کننده ارشد اروپایی در مذاکرات هسته‌ای باقی می‌ماند و سرپرستی 5+1 را ادامه خواهد داد، اما باید دید موگرینی چه چارچوبی را برای سیاست‌های کلی اروپا در خاورمیانه پیش خواهد گرفت.

حال با شرایط جدید باید دید آیا می‌شود در مسیر قبلی مذاکرات حرکت کرد یا دستگاه دیپلماسی کشور راه دیگری را برای احقاق حقوق هسته‌ای ملت ایران در پیش خواهد گرفت؟ راهی که روحانی در نشست این هفته خود با خبرنگاران، سربسته به برخی از آنها اشاره کرد.

عبدالله احمدی / جام‌جم