رهیافت به ​آگاهی بیشتر

یکی رویکرد و اجرای برنامه است به این معنی که چگونه می‌توان یک موضوع معرفتی را که واجد مباحث تخصصی و گاه دشوار است، ساده‌سازی کرد تا برای تعداد بیشتری از مخاطبان قابل فهم باشد و آن‌قدر تخصصی نباشد که دافعه برانگیز شود؛ به عبارت دیگر در برنامه‌های معرفتی ـ معارفی باید زبان علمی به زبان رسانه‌ای بدل شود. این به معنای تقلیل زبان علمی به زبان عامه پسند نیست یا مثلا ساده‌انگاری مباحث پیچیده معرفتی، بلکه در عین وفاداری به اصول معرفتی، کسوتی رسانه‌ای به تن کرده تا قابلیت جلب مخاطب و انتقال‌دهی پیام راداشته باشد.

و دوم این‌که این برنامه‌ها باید واجد عنصر سرگرم‌کنندگی هم بوده و به‌گونه‌ای طراحی واجرا شود که با کلاس درس در دانشکده متفاوت بوده و برنامه‌ای رسانه‌ای و تصویری باشد. با این مقدمه برنامه رهیافت که از شبکه چهار پخش ‌شد، به‌عنوان یک برنامه معرفتی ویژه ماه رمضان به‌دلیل لحاظ کردن همین مولفه‌ها و عناصر رسانه‌ای به برنامه معرفتی متفاوتی بدل شد که حتی نشانه‌های این تغییر و رویکرد تازه را در طراحی صحنه و دکور آن هم دیده می​شد. مثلا بهره‌گیری از رنگ سفید که به روشنایی فضا کمک کرده و به نوعی با هدف و ماهیت برنامه که روشنگری و آگاهی بخشی است، پیوند معنایی یافته بود.

زمان پخش برنامه درست پیش از افطار بود تا از فضای معنوی و اتمسفر آن در جهت تاثیرگذاری بیشتر استفاده شود. اتفاقا یکی از عناصری که در ارزیابی و مخاطب شناسی این برنامه‌ها باید مورد توجه قرار بگیرد، زمان پخش آنهاست.

به عبارت دیگر بهتر است در تولید برنامه‌‌های معرفتی و جذابیت بخشیدن به آنها به سه نکته توجه کرد؛ ساختار تولید، محتوی و شیوه اجرا و زمان مناسب پخش.

رهیافت از آن برنامه‌هایی بود که به هر سه این نکات توجه کرده و در ساختاری مدرن به موضوعی هر چند قدیمی پرداخت.

قطعا شیوه‌های سنتی آموزش معارف که صرفا به سخنرانی ختم می‌شود در جامعه امروز دیگر پاسخگوی همه نیازها نبوده و جذابیت خود را از دست داده است، هر چند هنوز هم سخنوران و خطیبان توانا بویژه آنان که زبان و ادبیات نسل جدید را می‌شناسند، قدرت جذب مخاطبان فراوانی دارند.

رهیافت تلاش کرده با دعوت از استادان دانشگاهی فعال در حوزه‌های معارفی، ضمن بهره‌گیری از چهره‌های جدید، ماهیت مباحث را به سمت فضای آکادمیک تغییر دهد.

وقتی از برنامه‌های دینی در رسانه ملی صحبت می‌کنیم، صرفا نمی‌توانیم به اهمیت و ضرورت خود سوژه اکتفا کنیم و به وجوه رسانه‌ای آن کاری نداشته باشیم.

برنامه‌های معارفی تلویزیون نیز مثل هر برنامه دیگر این رسانه باید دارای جذابیت‌های رسانه‌ای باشد تا بتواند بیننده را راضی نگه دارد، بنابراین فرم به اندازه خود مضمون و محتوا در تولید این برنامه‌ها اهمیت دارد. فرم در اینجا فقط دکوربندی و صحنه آرایی و نورپردازی نیست، بلکه بیش از اینها به شیوه و ساختار اجرایی برنامه برمی‌گردد.

انتخاب موضوعات معارفی که مسائل مبتلا به انسان معاصر را در برمی‌گیرد قطعا جذابیت رسانه‌ای بیشتری نسبت به مفاهیم کلی و کهن معارفی دارد. نقد و بررسی قرائت‌های مختلف از دین و دینداری و چگونگی دیندار بودن در جامعه مدرن امروزی، مساله اصلی نسل جوانی است که دغدغه دین دارد.

اتفاقا معارف دینی به‌دلیل گستردگی سوژه و نزدیکی به زندگی ازاین قابلیت ذهنی برخوردار است که به موضوع عمومی بدل شود و طیف‌های مختلف و سطوح متنوع مخاطبان را دربرگیرد.

رهیافت تلاش کرده با گزینش موضوعات معارفی جدید که مرتبط با مسائل و دغدغه‌های روز است یا تحلیل و رویکرد دیگری به معارف دینی دارد هم از یک‌سو مخاطبان خاص و جدی‌تر را راضی نگه دارد هم بتواند نظر مخاطبان جوان‌تر را به خود جلب کند؛​ جوانان اهل دل و اندیشه‌ای که تشنه شنیدن مباحث معرفتی به زبان و رهیافتی تازه هستند.

ساختار و اجرای متفاوت یک برنامه معارفی نشان داد قابلیت‌ها و ظرفیت‌های کشف نشده زیادی در این حوزه وجود دارد که می‌تواند یک برنامه معارفی را به یک محصول جذاب رسانه‌ای بدل کند.

کارشناسان رسانه‌ای و معارفی در یک هم اندیشی و همکاری متقابل می‌توانند عناصر و عوامل موثر بر تولید یک برنامه جذاب معارفی را بازخوانی و شناسایی کنند و به یک هم افزایی در این حوزه دست بزنند.

سوژه‌های رهیافت مثلا پیامبر، وحی و مشورت یا پرداختن به زندگی پیامبر با انطباق زمانی آن‌، مخاطب را با یک رهیافت جدید معرفتی آشنا کرد که کمک می‌کند مخاطب با نگاه متفاوتی به زندگی بنگرد. به عبارت دیگر می‌توان رهیافت را برنامه‌ای در جهت معرفی الگوی سبک زندگی​اسلامی دانست.

سیدرضا صائمی / جام​جم