کی باید رحم را برداریم؟

جام جم سرا: دکتر رویا تقی‌پور انوری، متخصص زنان و نازایی با تاکید بر این که انجام این عمل جراحی به بهانه یائسگی به نفع بیمار نیست، می‌گوید: انجام هیسترکتومی حتی ممکن است با عوارضی همراه باشد. در دوران یائسگی نیز مثل بقیه ادوار در صورت وجود بیماری‌ها و نشانه‌‌هایی که خبر از پیش بدخیمی رحم بدهد باید به برداشتن رحم اقدام شود وگرنه صرف یائسه بودن لزومی بر هیسترکتومی ایجاد نمی‌کند. در عمل جراحی هیسترکتومی، رحم همراه لوله‌ها و گاهی اوقات همراه با تخمدان‌ها و دهانه رحم از بدن خارج می‌شود که بعد از این عمل جراحی، فرد خونریزی ماهانه نخواهد داشت.

برداشتن رحم، چرا و برای چه افرادی؟

دکتر تقی‌پور در گفت‌و‌گو با جام‌جم با اشاره به عواملی که از نقطه نظر پزشکی ضرورت انجام عمل هیسترکتومی را ایجاب می‌کند، می‌گوید: گاهی برای برخی بیماران، توصیه به انجام این عمل جراحی می‌شود که شامل وقایع خطرناک حین حاملگی، عفونت شدید و عوارض احتمالی جراحی رحم است. این متخصص زنان می‌افزاید: از سوی دیگر بیماری‌‌های خوش‌خیمی چون لیومیوم‌ها (فیبروم‌ها)، اندومتریوز (ضخیم‌شدن دیواره رحم)، آدنومیوز (ضخامت دیواره‌‌های عضلانی خارجی رحم‌)، عفونت مزمن و توده آدنکس (توده‌‌های رحمی‌) نیز می‌تواند از ضرورت‌‌های انجام هیسترکتومی شناخته شود. همچنین احتمال بروز سرطان یا بیماری پیش بدخیم سرطان رحم یا دیگر سرطان‌‌های مجاور می‌تواند از دلایل مهم انجام این عمل جراحی تلقی شود.

به گفته دکتر تقی‌پور، گاهی نیز بیماران با بروز نشانه‌‌های آزار دهنده ممتد و طولانی مدتی چون درد مزمن لگن، شل‌شدگی لگن، بی‌اختیاری استرسی ادرار و خونریزی رحمی غیرطبیعی اقدام به انجام هیسترکتومی می‌کنند که در چنین مواردی در صورتی که فرد تمایل به حفظ باروری ندارد و خونریزی با اقدامات درمانی دیگر، تحت کنترل در نیاید برای حفظ سلامت بیمار تصمیم به هیسترکتومی گرفته می‌شود.

جراحی با هدف پیشگیری و نه درمان

وقتی لزوم انجام هیسترکتومی برای درمان مشکل خاصی از بیمار باشد و بیماری رحم تشخیص داده شده باشد انجام آن از نقطه نظر درمانی برای شخص ضرورت دارد، اما به گفته دکتر تقی‌پور، در مواردی مثل سرطان روده بزرگ، قبل از درگیری رحم اقدام و توصیه به برداشتن رحم می‌شود. همچنین در مواردی که ضایعات پیش سرطانی در دهانه رحم یا خود رحم توسط نمونه‌‌های پاتولوژی اثبات شده است برداشتن کامل رحم به منظور پیشگیری از گسترش ضایعه توصیه می‌شود.

برداشتن رحم، بدون عارضه نیست

همچون هر جراحی دیگری، هیسترکتومی نیز با عوارض جسمی و روحی همراه است که البته در هر شرایطی و برای همه بیماران اتفاق نمی‌افتد. با این حال دکتر تقی‌پور درباره این عوارض احتمالی می‌گوید: در مورد این نوع جراحی یکی از عوارض بسیار شایع، اتساع بیش از حد مثانه است که از آسیب مثانه یا ناتوانی بیمار از شروع مرحله ارادی دفع ادرار ناشی می‌شود. از دیگر عوارض احتمالی این عمل جراحی نارسایی کلیه، آسیب مثانه، آسیب روده و بروز خونریزی شدید است.

این متخصص زنان با تاکید بر این که از عوارض درازمدت برداشتن رحم، جنبه‌‌های روان تنی هیسترکتومی است، می‌افزاید: به همین دلیل تصمیم به انجام هیسترکتومی باید به طور مشترک از طرف پزشک و بیمار اتخاذ شود. البته در بسیاری از بیماران تصمیم به انجام هیسترکتومی ناگهانی است. این بیماران با خطر‌‌های بالقوه بیهوشی و جراحی مواجه می‌شوند و اگر در سنین قبل از یائسگی قرار داشته باشند باید با فقدان قاعدگی و ناتوانی در باروری نیز سازگاری پیدا کنند.

نگرانی از به خطر افتادن قدرت زنانگی

بسیاری از زنان چنین تصور می‌کنند برداشتن رحم، سبب از بین رفتن قدرت زنانگی آنان می‌شود و ارضای جنسی را کاهش می‌دهد یا بر مشکلات بین آنان و همسرانشان می‌افزاید.

دکتر تقی‌پور با تاکید بر این که برای به حداقل رساندن این نوع نگرانی‌ها آماده‌سازی و مشاوره قبل از جراحی ضرورت دارد، می‌گوید: میزان بروز اختلال عملکرد جنسی بعد از هیسترکتومی از 10 تا 20 درصد متغیر است. هیسترکتومی در اکثر بیماران، پیامد روانی ایجاد نمی‌کند و عملکرد جنسی را کاهش نمی‌دهد. بررسی‌ها نشان داده است عمل جراحی برداشتن رحم تأثیری در روابط زناشویی ندارد، مگر این‌که برداشتن رحم همراه با برداشتن تخمدان‌ها باشد که با کاهش میل جنسی و خشکی واژن همراه خواهد بود که در این صورت استفاده از لوبریکانت‌ها و هورمون‌‌های موضعی می‌تواند در درمان موثر باشد.

وقتی هیسترکتومی زودتر یائسه تان می‌کند

اگر هیسترکتومی همراه با برداشتن هر دو تخمدان باشد، در واقع یائسگی زودرس برای بیمار ایجاد می‌شود و عوارض یائسگی بروز خواهد کرد. دکتر تقی‌پور با اشاره به این مساله توضیح می‌دهد: اگر عوارض یائسگی، بویژه گر گرفتگی شدید باشد می‌توان از هورمون درمانی جایگزین استفاده کرد که البته هورمون درمانی هم شرایط خاصی دارد. برای پیشگیری از پوکی استخوان نیز توصیه به مصرف مکمل‌‌های کلسیم و ورزش منظم و مرتب و داروهای پیشگیری‌کننده پوکی استخوان می‌شود. وی تاکید کرد: بی‌شک در سبک زندگی فرد با توجه به قطع هورمون‌‌های تخمدانی و کاهش متابولیسم بدن باید تغییراتی داده شود، از جمله آن که نوع تغذیه از نظر کالری دریافتی و موادغذایی حاوی کلسیم بالاتر باید مدنظر قرارگیرد و میزان تحرک شخصی نیز باید به عنوان یکی از راه‌‌های پیشگیری از پوکی استخوان افزایش پیدا کند. (پونه شیرازی‌ /‌ گروه سلامت)