در‌ «خانه ‌ما» مهارت‌های زندگی را بیاموزید

این برنامه با دستمایه قرار دادن موضوع خانواده و طراحی یک فضای نمایشی به بیان معضلات خانوادگی، مسائل و مشکلات رفتاری و فردی موجود در خانواده و به آموزش مهارت‌های زندگی می‌پردازد، رویکرد این برنامه خوب و سالم زندگی کردن است و الگوی سبک زندگی دینی اسلامی را ترویج می‌دهد. در خانه ما، مشاور و کارشناس برنامه ضمن بررسی مشکلاتی که بین زوجین، فرزندان یا عروس و مادرشوهر و... پیش آمده است، راه‌‌حل‌های منطقی را به آنها پیشنهاد می‌کند.

بخش‌های متنوع و تعامل دوسویه با مخاطب از ویژگی‌های اصلی این برنامه است. مباحث روان‌شناسی در قالب‌های مختلف مطرح می‌شود و می‌توان گفت یکی از ویژگی‌های خانه ما بهره بردن از ساختاری متنوع برای یک برنامه خانوادگی است.

خانواده زیر چتر خانه ما

اکبر محمدی‌خانی، مدیر گروه اجتماعی و خانواده رادیو تهران درباره هدف تولید این برنامه به جام‌جم می‌گوید: گرچه مخاطبان این برنامه زنان خانه‌دار یا زنان صاحب مشاغل خانگی هستند، اما زنان شاغل بیرون از خانه هم شنونده این برنامه هستند، حتی مردان و فرزندان خانواده هم به این برنامه گوش می‌دهند. در مجموع مخاطبان این برنامه از هر قشر و هر سنی می‌توانند باشند.

وی ادامه می‌دهد: در واقع برنامه خانه ما منحصر به زنان خانه‌دار نیست، بلکه واژه «ما» در عنوان خانه ما دلالت بر یک خانواده مطابق با الگوی اسلامی- ایرانی است که در آن یک مرد، یک زن، فرزندان و سالمندان زیر یک سقف در یک تعامل خانوادگی با هم زندگی می‌کنند. ضمن این‌که قطعات نمایشی این برنامه کاملا واقعی از سوی مجری ـ بازیگران این برنامه اجرا می‌شود که ناخودآگاه مخاطب احساس می‌کند برشی از زندگی واقعی‌اش را در قالب یک برنامه نمایشی می‌شنود.

مدیر گروه اجتماعی و خانواده رادیو تهران با اشاره به دیگر ویژگی‌های این برنامه می‌افزاید: بخش جالب توجه برنامه پیام‌های مردمی است که هر فردی از دیدگاه خود با خانم و آقای خانه صحبت می‌کند و گویندگان هم بی‌کم و کاست و با همان ادبیات عامیانه‌ای که مردم پیامک‌ها را فرستاده‌اند، آنها را می‌خوانند و مشاور هم پاسخگوی سوالات شنوندگان است.

طرح مشکلات خانوادگی

برنامه خانه ما بعد از تیتراژ اول با یک بخش نمایشی آغاز می‌شود و خانم و آقای خانه درباره مشکلات زندگی و فرزندشان با یکدیگر صحبت می‌کنند. از سوی دیگر عوامل برنامه‌ساز برای این‌که بخش نمایشی برای مخاطب خسته‌کننده نباشد بین نمایش‌ها، ترانه‌های بی‌کلام پخش می‌کنند تا حق تنفس هم به شنونده بدهند.

این برنامه به تهیه‌کنندگی حماد خزایی و پروانه طهماسبی پخش می‌شود. خزایی درباره شکل‌گیری برنامه خانه به جام‌جم می‌گوید: برنامه خانه ما با توجه به دغدغه‌ها و مسائلی که خانواده‌ها با آن دست و پنجه نرم می‌کنند شکل گرفت. از سوی دیگر احساس کردیم بهترین راه برای طرح مشکلات خانوادگی می‌تواند قالب نمایش باشد و با بهره‌بردن از این قالب به مشکلات خانواده بپردازیم و به خانواده‌ها بگوییم که در مواقع بحرانی چگونه عمل کنند؟ و نحوه برخوردشان با مشکلاتی که با همسر و فرزندانشان دارند، چطور باشد؟

وی عنوان می‌کند: برای هر مشکلی راه‌‌حل‌های متنوعی وجود دارد، اما ما گاهی نمی‌دانیم‌ هنگام وقوع مشکلات چه واکنشی داشته باشیم و همین مساله به اختلافات زیادی منجر می‌شود به همین دلیل در ابتدای برنامه مجری- بازیگران برنامه درباره مشکلات خانواده قطعه‌ای نمایشی را بازی می‌کنند و بعد از تمام شدن نمایش، مشاور برنامه به سوالات شنوندگان پاسخ می‌دهد.

برنامه‌های روزانه بعد از مدتی که از پخش آنها می‌گذرد به روزمرگی می‌افتند، ولی برنامه خانه ما با وجود این‌که حدود دو سال و نیم است از رادیو تهران پخش می‌شود، اما عوامل برنامه با بهره بردن از تدابیری مانع کلیشه‌ای شدن این برنامه شده‌اند و این برنامه همچنان طراوت روزهای اول را دارد. شاید یکی از دلایل آن استفاده از ساختار نمایش است که این برنامه را برای شنوندگان یکنواخت نکرده است.

خزایی در این باره توضیح می‌دهد: وقتی برنامه‌ساز همراه با مسائل، دغدغه‌ها و مشکلات مردم باشد، حتما سعی می‌کند از تکرار در برنامه‌اش پرهیز کند. ضمن این که دوستان نویسنده و دیگر عوامل اجرایی این برنامه تلاش می‌کنند تا مخاطب را با خود همراه کنند. ضمن این‌که ما در این برنامه تلاش کرده‌ایم در بخش‌های نمایشی به گونه‌ای عمل کنیم که مردم با گوش دادن به این برنامه مفهوم زندگی را حس کنند، به همین دلیل مجری - بازیگران خیلی باورپذیر نمایش‌ها را بازی می‌کنند.

وی بیان می‌کند: معمولا مخاطبان از قالب نمایش بیشتر استقبال می‌کنند و برایشان جذاب است. تا به امروز بازتاب شنوندگان از این برنامه خیلی خوب بوده و نشان می‌دهد مردم با آن ارتباط برقرار کرده‌اند. بعد از تمام شدن نمایش، مجری ـ بازیگران از شنوندگان می‌خواهند راهکارهایشان را از طریق تلفن با آنها در میان بگذارند.

مجری ـ بازیگران برنامه، شنوندگان را با نام همسایه خطاب می‌کنند و از آنها می‌خواهند یاری‌شان کنند. از این رو فضای صمیمی برنامه باعث شده شنوندگان هم ارتباط خوبی با برنامه برقرار کنند. در واقع برنامه خانه ما شروعی دوباره برای با هم بودن‌ است و مهارت‌های زندگی را به شنوندگان می‌‌آموزد.

خزایی درباره انتخاب سوژه‌های برنامه می‌گوید: با نویسندگان هر 15 روز جلسه می‌گذاریم و موضوعات را طراحی می‌کنیم. علاوه بر آن بازیگران از قبل تمرین می‌کنند تا نسبت به موضوع نمایش اشراف پیدا کنند. در واقع با تشکیل اتاق فکر سعی می‌کنیم تمام بخش‌های برنامه همراه با برنامه‌ریزی صحیح باشد تا راهکارهای ارائه شده در برنامه برای مردم کاربردی باشد.

وی در پاسخ به این پرسش‌که تا چه میزان از نظر مردم برای انتخاب موضوعات برنامه استفاده می‌کنید، توضیح می‌دهد: ما نظر شنوندگان را که از طریق پیامک یا تلفن به ما منتقل می‌شود دسته‌بندی می‌کنیم و طبق برنامه‌ریزی به این موضوعات می‌پردازیم. در این برنامه تلاش کرده‌ایم تعامل دو سویه با شنوندگان داشته باشیم تا بتوانیم به موضوعاتی که آنها مد نظر دارند هم توجه کنیم. علاوه بر آن از موضوعات تکراری پرهیز می‌کنیم و بیشتر به مسائلی می‌پردازیم که دغدغه بیشتر خانواده‌هاست.

دراماتیک بودن برنامه خانه ما

یکی از ارکان اصلی و نقطه قوت این برنامه حضور مجری- بازیگران است که نمایش‌ها را باورپذیر اجرا می‌کنند. متین محمدی، به عنوان یکی از مجری- بازیگران این برنامه درباره حضورش در این برنامه به جام‌جم می‌گوید: وقتی اجرای این برنامه به من پیشنهاد شد، خوشحال شدم، چون فضای چنین برنامه‌هایی را که از قالب نمایش استفاده می‌کنند دوست دارم و از آنجا که برنامه خانه ما هم پایه دراماتیک داشت، پذیرفتم. ضمن این‌که رشته تحصیل من تئاتر است و بیشتر علاقه‌مند به اجرای برنامه‌هایی هستم که صرفا گویندگی نباشد و مجری- بازیگر باشم.

وی ادامه می‌دهد: فضای برنامه صمیمانه است و همانی است که من دوست دارم. در سال‌های اخیر اجرای برنامه‌های متفاوت از جمله کودک و اجتماعی را به عهده داشتم، اما در این برنامه‌ها گوینده صرف بودم، بنابراین مجری- بازیگری بودن این برنامه برایم جذابیت زیادی دارد.

این مجری - بازیگر در پاسخ به این پرسش‌که برای اجرای قطعات نمایشی این برنامه تا چه میزان وابسته به متن هستید و چقدر از بداهه استفاده می‌کنید، می‌گوید: 50 درصد طبق متن اجرا می‌کنیم و بقیه را طبق محور برنامه بداهه می‌گوییم. طبیعی است وقتی نویسنده متنی را می‌نویسد در استودیو حضور ندارد و این وظیفه مجری- بازیگر است که با توجه به شرایط حاکم، فضای نمایش را برای شنوندگان جذاب‌تر کند. بنابراین هر بخش از نمایش که لازم باشد همراه با سعید بارانی بداهه‌گویی می‌کنیم. در مجموع نویسنده موضوعات را به شکل کلی و عام می‌نویسد و برای ما محور کار را مشخص می‌کند.

وی عنوان می‌کند: البته ما قبل از شروع برنامه با کارشناس برنامه صحبت می‌کنیم تا با جزییات موضوع بیشتر آشنا شویم. در واقع من سعی می‌کنم خودم را به جای شخصیت اصلی نمایش بگذارم، به گونه‌ای که انگار این مشکل برای خودم پیش آمده است. صحبت کردن با روان‌شناس و مشاور برنامه خیلی به اجرایم کمک می‌کند و حضور این جلسات قبل از برنامه ضروری است. در مجموع من و همکارم با آمادگی ذهنی سر برنامه حاضر می‌شویم. بدون تردید وقتی مجری- بازیگر با آگاهی کامل سر برنامه حاضر شود تسلط بیشتری نسبت به کارش خواهد داشت.

محمدی درباره این‌که شما قبل از اجرای هر برنامه چقدر زمان برای تمرین می‌گذارید، می‌گوید: با توجه به سابقه تئاتری که دارم، سعی می‌کنم وقت لازم را بگذارم و همان‌طور که اشاره کردم قبل از برنامه با مشاور صحبت می‌کنم و از قبل با موضوع آشنا هستم. من هم به عنوان شهروند با مشکلاتی که در این برنامه مطرح می‌شود در زندگی خودم و اطرافیانم روبه‌رو شده‌ام، ولی درباره موضوعاتی که اطلاعاتی ندارم حتما با کارشناس صحبت می‌کنم تا نسبت به موضوعی که در برنامه مطرح می‌‌شود، شناخت داشته باشم و مطالعه می‌کنم، چون رکن اصلی کار مجری تحقیق و مطالعه است.

این مجری- بازیگر ادامه می‌دهد: با توجه به این‌که معتقدم بازیگر باید نسبت به محیط اطرافش خیلی دقیق باشد و با حساسیت خاصی موضوعات را دنبال کند. وقتی چنین نگاهی داشته باشد بهتر می‌تواند تصویرگر مسائل و موضوعات مردم باشد. از زمانی که اجرای برنامه خانه ما را پذیرفتم، بیشتر علاقه‌مند به مسائل روان‌شناسی شدم و در این زمینه مطالعه می‌کنم.

وی بیان می‌کند: ضمن این‌که نسبت به مهارت‌های زندگی هم شناخت بیشتری پیدا کردم و برنامه خانه ما از این منظر هم برای من حسن داشت. اتفاقا شنوندگان هم ارتباط خوبی با برنامه پیدا کردند و در پیامک‌هایی که به برنامه ارسال می‌کنند برای انتخاب سوژه‌های برنامه نظرات‌شان را می‌گویند و موضوعات جالبی را پیشنهاد می‌‌دهند.

محمدی معتقد است گرچه زمانی مردم نسبت به مقوله مشاوره بیگانه بودند، ولی الان این‌طور نیست و مردم برای حل مشکلات‌شان به مشاور مراجعه می‌کنند و تلاش دارند یاد بگیرند. به نظرم این اتفاق خوبی است و برنامه خانه ما به مردم این آموزش را می‌دهد که سعی کنند به دنبال راه‌حل‌های اصولی در زندگی‌شان باشند و به جای این‌که واکنش‌های منفی نسبت به اتفاقات زندگی‌شان نشان بدهند سعی کنند با دیالوگ برقرار کردن مسائل را حل کنند. خوشبختانه برنامه تاثیرات خوبی بر شنوندگان گذاشته است. (فاطمه عودباشی‌ / ‌جام جم)