«نوروز خوانی» بر فراز تپه هگمتانه

یکی از آیین های کهن نوروز در ایران زمین نوروز خوانی بوده که از دیرباز جایگاه ویژه ای در ایران زمین داشته و هنرمندان بسیاری بودند که به زیبایی هر چه تمام این آیین کهن را در ایران به اجرا می گذاشتند.

نوروز خوانی در استان های مختلف کشور و از جمله استان همدان جایگاه خاصی داشته اما متاسفانه این آئین کهن رو به فراموشی گذاشته است.

پیشینه این گونه آواز مربوط به دوران قبل از اسلام است که در بعضی از کتب نزدیک به دین زرتشتی و در ستایش اهورا مزدا و همچنین در توصیف طبیعت و زیبایی فصل بهار و ستایش شاهان و امیران نیز آمده و بعد از ورود اسلام و مذهب شیعه این گونه آواز با مفاهیم مذهبی و روایات اسلامی آمیخته شدند.

در نوروز خوانی افرادی که به آنها نوروز خوان گفته می شود به صورت دوره گردی به شهرها و روستاهای مختلف می روند و اشعاری در مدح بهار یا با ذکر مفاهیم مذهبی به صورت بداهه یا از روی حافظه می خواند.

این اشعار به زبان فارسی و یا زبان های محلی است و پس از اسلام اغلب پس از ستایش خدا در مدح امامان شیعه گفته می شده است، این اشعار بیشتر به صورت ترجیع بند است و توسط یک یا چند شخص همزمان خوانده می شود.

آنچه مسلم است پیدایش نوروز هرچه باشد با سنت و فرهنگ ایرانی- اسلامی درآمیخته و در بستر این فرهنگ، آیین ها و جشن های متعددی پدید آمده و در حوزه فرهنگ شفاهی، به ویژه موسیقی، آیین نوروز خوانی جایگاه ویژه ای را به خود اختصاص داده است.

بر همین اساس و برای پاسداشت این آئین کهن ایران زمین در استان همدان نوروز امسال نوروز خوانی از ابتدای فروردین ماه تا 13 فروردین ماه بر فراز تپه هگمتانه همدان توسط استاد نقال خوان و نوروز خوان همدان «مهدی چایانی» به اجرا در می آید.

نوروز خوانی در استان همدان جایگاه ویژه ای داشته است

استاد نقالی و نوروز خوانی استان همدان در این زمینه گفت: یکی از سنت های قدیمی در آغاز فصل بهار در استان همدان نوروز خوانی بوده که با اجرای نوروز خوان در محله ها و کوچه ها انجام می شده و نوروز خوان اشعار زیبایی را در وصف بهار می خوانده است.

مهدی چایانی با بیان اینکه نوروزخوانی ریشه در تاریخ و فرهنگ استان همدان دارد، افزود: نوروز خوانی در مناطق مختلف با نامهای نوروز نو سال، امام خوانی، بهار خوانی، نوروز نامه و غیره معروف بوده و پس از اسلام، بسیاری از آیین ها با روایات و ذکرها و نقل های مذهبی اسلامی (به خصوص شیعی) در آمیختند و فصلی تازه در اجرای نوروزی ها پدید آمد.

وی اظهار کرد: در «امام خوانی» تقریبا در تمام نمونه های شنیده شده، نوروزخوان از مدح معصومین و امامان، کار خود را آغاز می کند، ذکر 12 امام معصوم و خصوصیات آنان، در اغلب نوروزی ها مشاهده می شود و در میان برخی از روایتها، ذکر امام حسین(ع) و مصائب او و خاندانش، مفصل تر، تشریح شده است.

استاد نوروز خوانی استان همدان افزود: در «توصیف خوان» وصف بهار و طبیعت، رستاخیز زمین و ستایش پاکی و نیکی، بخش دیگری از آیین نوروز خوانی بوده و معمولا این بخش با تغییر ملودی همراه است، ستایش و توصیف بهار و طبیعت، ممکن است توسط ترجیع خوان ها، در میان بخش های دیگر نیز خوانده شود.

«نوروز خوانی» در ایران رو به فراموشی است

چایانی با اشاره به مدح خوانی در نوروز خوانی، افزود: در «مدح خوانی» و «هجوخوانی» این مرحله که به انعام و خلعت می انجامد، امکان ادامه طنز، هجو، ستایش و مدح را برای نوروز خوان فراهم می آورد و نوروز خوان در بداهه پردازی، موقعیت اجرا، شرایط و مکان اجرای آیین و نحوه انعام صاحب خانه را در نظر می گیرد و اجرای خود را با آن شرایط تطبیق می دهد.

وی با تاکید بر اینکه نوروز خوانی مجموعه ای از عقاید، آداب و رسوم، شادی، انتقاد و اطلاع رسانی را در خود جای داده است، گفت:«نوروز خوانی» که از قدیم الایام در روزهای پایانی سال برای نوید و مژده و ورود به آغاز سال جدید در ایران رواج داشت، امروز کمتر در ایران اجرا می شود و شاید تنها در بخش هایی از ایران که هنوز بافت سنتی آنها حفظ شده و مردم خیلی درگیر زندگی ماشینی نشده اند، خیلی کم رنگ و شاید برخی اوقات صرفا برای گرفتن انعام و به عنوان شغلی موسمی که مورد بی توجهی واقع شده است، دیده می شود.

«نوروز خوانی» میراث معنوی استان همدان است

مدیرکل میراث فرهنگی صنایع دستی و گردشگری استان همدان نیز گفت: نوروز خوانی که در آن نوروزخوانان با راه افتادن در کوچه ها و خیابان ها و ورود به حیاط منزل مردم همراه با قدم زدن مبادرت به خواندن آواز می کنند در اغلب استان های کشور و در استان همدان نیز اجرا می شده است.

علیرضا ایزدی نوروز خوانی به دلیل نوید بهار و چیرگی نیکی بر اهریمن و پلیدی از ماهیتی شاد برخوردار است، ابراز داشت:«نوروز خوانی» از جمله هنر های کهنی بوده که متاسفانه امروزه به دلیل زندگی های ماشینی رو به فراموشی رفته است و جزو میراث معنوی استان همدان به شمار می آید.

وی با تاکید بر اینکه باید برای حفظ اینگونه میراث معنی استلان همدان برنام های مختلفی اجرا شود، افزود: به منظور زنده ساختن آیین کهن «نوروز خوانی» در استان همدان نوروز 93 قرار بر این است که آئین «نوروز خوانی» توسط نوروز خوان استان همدان بر فراز تپه هگمتانه اجرا شود که از یکم فروردین ماه تا 13 فروردین هر روز ساعت 17 عصر اجرا می شود.

«نوروز» و «نوروز خوانی» از آئین های کهن و اصیل باستانی در ایران زمین و استان همدان بوده که از دیر باز جایگاه ویژه ای را در این استان داشته است و باید اذعان داشت که حفظ و نگاهداشت این آئین ها در این مروز و بوم نیاز مند برنامه ریزی های مسئولین در این حوزه است.(مهر)