عظیم‌ترین بنای سنگی جهان در مرودشت

شهرستان مرودشت از شهرستان­‌های مرکزی استان فارس است که از جنوب به شهرستان شیراز، از غرب به شهرستان سپیدان، از شمال به شهرستان اقلید وصل می شود.

این شهرستان با مرکزیت شهر مرودشت دارای چهار هزار و 649 کیلومتر مربع وسعت و فاصله آن تا شیراز 45 کیلومتر است.

بخشی از رود کر از این شهرستان عبور کرده و با رود سیوند در نزدیکی پل­خان یکی شده و به دریاچه بختگان می ­ریزد.

این شهرستان علاوه بر ویژگی­ های تاریخی و طبیعی از جهت کشاورزی به ویژه گندم و ذرت و صنعت پتروشیمی نیز دارای اهمیت است.

آثار تاریخی و جاذبه های گردشگری طبیعی بهشت گمشده،آبادی دشتک، گردنه چرچر، سر آسیاب، تخت جمشید، نقش رجب، نقش رستم، بند امیر، بقعه ایوب نبی، امام زاده سلطان ولایت، ویرانه های شهر استخر و امام زاده سید محمد است.

شاخص ترین آثار تاریخی این شهرستان تخت جمشید است که هرساله چه در ایام نوروز و چه در طول سال گردسگران خارجی و دخلی زیادی را به سوی خود جلب می کند.

تخت جمشید

بر فراز تپه سنگی در دامنه غربی کوه رحمت (کوه مهر باستان)، در فاصله 50 کیلومتری شمال غربی شیراز و در پنج کیلومتری مرودشت، بقایای یکی از عظیم ترین بناهای سنگی جهان قرار گرفته است.

ساختمان این بنای شکوهمند که اندکی بیش از 125 هزار مترمربع گستردگی دارد، در سال 518 ق. م. به دستور داریوش اول هخامنشی آغاز شد و کارهای ساختمانی در آن تا پایان دوران فرمانروایی هخامنشیان ادامه داشت.

این مجموعه که بر روی صفه‌ای که 8 تا 18 متر از سطح دشت بالاتر است، قرار گرفته‌اند دربرگیرنده چهار بخش کلی کاخ‌های تشریفاتی،سرای نشیمن و کاخ‌های کوچک اختصاصی،خزانه‌های شاهی، دژ و باروی حفاظتی است.

ساختمان‌های موجود در این مجموعه شامل کاخ کوچک یا دروازه ملل آپادانا، بزرگترین کاخ موجود بر روی صفه، کاخ داریوش است.

کاخ داریوش از نخستین کاخ‌هایی است که بر روی صخره تخت‌جمشید بنا شده است. این کاخ را کاخ تچر و کاخ آیینه نیز گفته‌اند.کاخ صد ستون یا تالار صد ستون، کاخ یا دروازه نیمه تمام، خزانه تخت جمشید، کاخ سه‌دری یا تالار شورا، چاه سنگی، آرامگاه اردشیر دوم و سوم و کاخ خشایارشا معروف به هدیش از دیگر کاخهای این بناست.

کاخ صد ستون

این کاخ به عنوان بزرگترین کاخ پذیرائی تخت جمشید به حساب می آید. کاخ صد ستون به دستور خشایار ساخته شد و به دلیل داشتن صد ستون سنگی به این نام معروف شده هر کدام از این ستونها 12 متر ارتفاع دارد.

این کاخ در جانب شرقی کاخ آپادانا قرار دارد و دارای هشت در گاه ورودی و خروجی است . از دیدنیهای این کاخ نقوش حجاری شده در گاه هاست.

این نقش برجسته های در درگاه جنوبی شامل تخت شاهنشاهی است که بر دست 28 نفر از نمایندگان ملل تابعه امیراتوری هخامنشینان قرار گرفته است. در بالای تصویر و در پشت سرشاه یک نفر خدمتگزار مخصوص دیده می شود. بر در گاه های شرقی و غربی نیز نقوش با مضمون نبرد آپاداه با حیوان افسانه ای نقرگردیده است.

در سمت شرقی کاخ ضد ستون دیوارهای خشتی وجود دارد که به احتمال زیاد محلی برای نگهداری ارابه ها و اسبهای سلطنتی بوده است همچنین در قسمت خارجی تالار صد ستون اتاقهای کوچکی مربوط به نگهبانان کاخ و مستخدمین قرار داشته است.

دروازه ملل

اولین بنا بر روی صفه در فاصله 20 متری پلیکان ورودی، تالاری است که بیش از 600 متر مربع مساحت دارد.

سقف این تالار بر روی چهار ستون قرار داشته که اینک دو ستون آن باقی مانده است درون این تالار سکوهای سنگی در چهار طرف تعبیه شده که محل نشستن مهمانان بوده است.

برای ورود به کاخ آپادانا مهمانان ابتدا در این تالار به انتظار می نشستند و از آنجا که این افراد از ملتهای مختلفی بودند به این تالار دروازه ملل یا تالار انتظار گفته می شود.

تالار دارای سه درب ورودی و خروجی پهن است که دو دیوار سنگی در درگاه غربی و شرقی به صورت نقش برجسته نمایان می شود نقش این دو درگاه به شکل موجودات اساطیری است.

آپادانا

مهمترین کاخ تخت جمشید از لحاظ وسعت ارتفاع و هنرهایی که در قسمتهای مختلف آن به کار رفته کاخ آپادانا است.

کاخ آپادانا در قسمت مرتفعی از صفه تخت جمشید واقع شده و مشرف به جلگه وسیع و زیبای مرو دشت است در برگزاری جشن های ملی و پذیرایی های رسمی از این کاخ استفاده می شد تالار مرکزی کاخ 3600 متر مربع مساحت داشته و در آن 36 ستون سنگی قطور به ارتفاع 18 متر قرار داشته و درسه جهت شرقی غربی و شمالی کاخ سه ایوان هم سطح اصلی هر کدام با 12 ستون وجود داشته بنابراین در مجموع کاخ سه ایوان هم سطح با کاخ اصلی هرکدام با 12 ستون وجود داشته است.

در مجموع کاخ آپادانا دارای 72 ستون بوده است تنها ضلع جنوبی کاخ بجای ایوان اتاقهای کوچک و راهروهایی وجود داشته که احتمالاً برای نگهبانان کاخ و مسئولان تشریفات مورد استفاده قرار می گرفت.

یکی از زیباترین قسمت های کاخ آپادانا دو ردیف پلکان ها بزرگ در ضلع شمالی و شرقی این کاخ است از آنجا که پلکان ضلع شرقی برای مدتها زیر خاک مانده بود تقریباً سالم بجای است اما ضلع شمالی صدمه زیادی دیده نقش برجسته های پلکانهای کاخ آپادانا زیباترین نقش برجسته های تخت جمشید است.

این نقوش نمایندگان 23 کشور و استانهای تحت قلمرو شاهنشاهی هخامنشی را نشان می دهد و هر کدام از این نمایندگان هدایایی را که مخصوص سرزمین آنها می باشد به حضور شاه عرضه می دارند.

نوع هدایا لباس نمایندگان چهره افراد و تصاویر دیگر در این نقش برجسته ها به زیبای هرچه تمامتر نمایان شده است.

سرستونها ایوان شرقی همگی با مجسمه های شیر دوسر تزئین یافته بودند و سر ستونهای ایوان غربی را گاوها دوسر شکل می دادند.

کاخ مرکزی

از دیگر کاخ های تخت جمشید قبل کاخ چهار گوش دیگری است که در گوشه جنوب شرقی کاخ آپادانا واقع شده است. به دلیل موقعیت این کاخ و قرار گرفتن در وسط دیگر ساختمانهای تخت جمشید به کاخ مرکزی معروف شده است.

کاخ مرکزی شامل دو ایوان ستون دار در شمال و جنوب بوده است. در اطراف این ایوانها ، سکوهایی از سنگ ساخته بودند این کاخ سه درب نسبتاً بزرگ داشت و نقوشی همانند نقش برجسته های درگاه کاخ صد ستون براین درگاه ها نقر کرده بودند.

از تزئینات جالب توجه کاخ مرکزی پلکانهای بزرگ جانب شمالی کاخ مرکزی به حیاط مقابل کاخ آپادانا مربوط می شود .ایوانهای شمالی و جنوبی کاخ مرکزی با سرستونهایی به شکل سر انسان و تنه حیوان تزئین یافته بود.

ویرانه‌های شهر استخر

شهر استخر، بزرگترین شهر باستانی ایران بوده که از حدود پنج سده پیش از میلاد تا ده سده بعد از میلاد، دایر و آباد بوده و مرکز سیاست و بازرگانی و همچنین مقر روحانیون، موبدان و دستوران بوده است.

هم‌اینک ویرانه‌های آن در هفت کیلومتری شمال تخت جمشید قرار دارد و آثاری چند از دروازه‌های سنگی و کاخ‌های ویران شده با ستون‌های آن موجود است.

نقش رستم

نقش رستم یکی از جایگاه‌های مقدس و مورد احترام ادوار باستانی بوده و از هزاران سال پیش از میلاد آباد و دارای اهمیت بوده است.

در این منطقه آثاری از سه دوره تاریخی ایلامی، هخامنشی و ساسانی بر سینه کوه سنگ‌تراشی شده است.

آرامگاه‌های پادشاهان هخامنشی در بخش بالایی کوه و همانند یکدیگر کنده شده‌اند و نمای هر کدام تجسمی از صلیب را نشان می‌دهد.

آرامگاه‌ها عبارتند از خشایارشاه، داریوش اول، اردشیر اول و داریوش دوم. روبروی این آرامگاه‌ها، بنای مکعب شکلی دیده می‌شود که متعلق به دوران هخامنشیان است و کعبه زرتشت نامیده می‌شود.

نخستین پادشاهان ساسانی نیز که از پارس برخاستند، به دلیل دلبستگی فراوان به زادگاه خویش و برای بزرگداشت آیین‌هایی همچون توجیه معنوی، کسب قدرت و یا پیروزی بر دشمن، نقوشی را در دامن این کوه به یادگار گذاشته‌اند. نقش‌برجسته ناتمام، نقش‌برجسته‌های نرسی، نبرد بهرام دوم، پیروزی شاپور بر امپراتوران روم (گردیانوس، فیلیپ عرب و والرین)، آذر نرسه یا شاپور دوم، نبرد شاپور دوم، بهرام دوم و درباریانش و تاجگذاری اردشیر بابکان نقش‌برجسته‌های نقش رستم هستند.

کهن‌ترین اثر موجود در این مکان، یک نقش‌برجسته ایلامی است. از دیگر آثار این مکان می‌توان سنگ‌نبشته بزرگ شاپور اول بر دیواره کعبه زرتشت و یک چاه آب را نام برد.

پل خان

این پل که در اوایل سده 11 هجری قمری به دستور امام قلی‌خان والی فارس برای سهولت رفت و آمد کاروانیان بر روی رودخانه کر ساخته شد، یکی از شاهکارهای معماری عصر صفوی به شمار می‌رود.

بقعه ایوب نبی (ع)

در فاصله 35 کیلومتری از شهر مرودشت در منطقه رامجرد نزدیک روستای چمنی واقع شده است و به علت واقع دشن در دامنه کوه و وجود چشمه دائمی دارای پتانسیل در زمینه کوه پیمایی و گردشگری و نیز جذب توریستم به صورت ملی و فرا ملی است.

این مکان همچنین دارای سرسره طبیعی در دامنه کوه است در نزدیکی این مجموعه درختانی زیبا و همیشه سبزی وجود دارد که به گله ایوب معروف است.(مهر)