مراکز پیش دبستانی دو زبانه می​شود

بیرون انداختن‌اش کار سختی است، چون سند تحول بنیادین آموزش و پرورش بر توسعه پیش‌دبستانی تاکید دارد و به واسطه حرمت قانون هم که شده، نمی‌توان پیش‌دبستانی را نادیده گرفت. قورت دادن این لقمه نیز به آسانی میسر نیست، چون بعد از نابسامانی‌های پیش‌دبستانی در سال‌های گذشته باید موانع زیادی را کنار زد تا به وضع ایده‌آل رسید.

در فصل ششم سند تحول بنیادین که راهکارهای این سند را برای رسیدن به آموزش و پرورشی که حیات طیبه را به دانش‌آموزان هدیه می‌دهد، برشمرده، بر تعمیم دوره پیش‌دبستانی بویژه در مناطق محروم و نیازمند تاکید شده که نقش بخش غیردولتی در آن بسیار پررنگ است. با وجود این، دوره پیش‌دبستانی برای رسیدن به جایی که باید باشد، چند مشکل بزرگ دارد.

اول کمبود فضاست که عرصه را بر پیش‌دبستانی تنگ می‌کند، ریشه این کمبود هم به برقراری نظام 3ـ3ـ6 برمی‌گردد که موجب پر شدن فضاهای خالی مدارس با کلاس‌های پایه ششم ابتدایی شده و از دو سال قبل بساط پیش‌دبستانی‌هایی که در شیفت مخالف مدارس دایر بود، برچیده است. مشکل بعد به بلاتکلیفی و بیکاری گروه بزرگی از مربیان پیش‌دبستانی مربوط است که از یک‌سو به برقراری نظام 3ـ3ـ6، کمبود فضا و انحلال پیش‌دبستانی‌های ضمیمه ربط دارد و از سوی دیگر به یک بام و دو هوای دولت و مجلس برای استخدام این مربیان.

هنوز دولت دهم بر سر کار بود که نمایندگان مجلس با کلیات طرح اصلاح ماده 17 قانون تعیین تکلیف استخدام معلمان حق‌التدریس و آموزشیاران نهضت سوادآموزی موافقت کردند؛ ماده‌ای که براساس تبصره دوم آن، وزارت آموزش و پرورش موظف است حداکثر در مدت دو سال همه مربیان پیش‌دبستانی و نیروهای خرید خدمت آموزشی را که سابقه همکاری با آموزش و پرورش دارند از طریق برگزاری آزمون استخدام کند.

این تصمیم مجلس بی‌شک به نفع مربیان بلاتکلیف پیش‌دبستانی بود، اما رفتن دولت دهم و آمدن نیروهای جدید در دولت و وزارت آموزش و پرورش خیلی چیزها را تغییر داد، به طوری که علی‌اصغر فانی، وزیر فعلی آموزش و پرورش که شهریور 92 سرپرستی این وزارتخانه را به عهده داشت، در موضعگیری دوپهلو به طوری که مربیان نه امیدوار بشوند و نه ناامید، توضیح داد با این‌که عمل به قانون مصوب مجلس را وظیفه خود می‌داند و گروهی را مامور بررسی همه ابعاد این موضوع کرده است، ولی چون یک سال و نیم برای اجرای این قانون وقت دارد، با طمأنینه پیش خواهد رفت. البته اکنون شش ماه از زمان یک سال و نیمه آموزش و پرورش گذشته و فقط یک سال دیگر برای اجرای قانون فرصت باقی‌مانده؛ فرصتی که می‌تواند بر بلاتکلیفی مربیان پیش‌دبستانی و نابسامانی این دوره تحصیلی نقطه پایان بگذارد.

پیش‌دبستانی در راه مناطق محروم و دوزبانه

در آموزش و پرورش دولت یازدهم یک اتفاق خوب رخ داد؛ یعنی بازگشت پیش‌دبستانی به معاونت ابتدایی وزارتخانه. مفهوم این اتفاق این است که پیش‌دبستانی از حالا به بعد جزئی از سیستم آموزش و پرورش کشور است و همانند دوره ابتدایی، رسمی است و جدی گرفته می‌شود؛ یعنی درست برعکس سال‌های قبل که جایگاه پیش‌دبستانی بشدت افول کرد و حتی پای سازمان بهزیستی در تصمیم‌گیری درباره آن باز شد. اکنون خبرهایی از معاونت ابتدایی وزارت آموزش و پرورش می‌رسد که از تحول در پیش‌دبستانی‌ها از مهر سال آینده خبر می‌دهد. محمد دیمه‌ور، معاون ابتدایی وزیر، منبع این خبر است که اعلام کرده مراکز پیش‌دبستانی در مناطق محروم، مرزی و دوزبانه از سال تحصیلی آینده فعال می‌شود و براساس آموزه‌های قرآنی، تربیت بدنی و اجتماعی اداره خواهد شد.

موضوعی که دیمه‌ور به آن اشاره می‌کند، همان تاکید سند تحول بنیادین است که تعمیم دوره پیش‌دبستانی بویژه در مناطق محروم و نیازمند را لازمه عدالت آموزشی می‌داند. البته در این سند، تقویت مراکز پیش‌دبستانی و تعمیم آن به همه نقاط کشور با شرط مشارکت بخش غیردولتی مورد تاکید قرار گرفته که چون محمد دیمه‌ور نیز به آن اشاره می‌کند، نشان می‌دهد سهم بخش دولتی در این حوزه کم خواهد بود و بار دیگر بخش غیردولتی متولی اصلی ایجاد مراکز پیش‌دبستانی خواهد بود؛ موضوعی که بیش از آن‌که باعث خرسندی باشد به نگرانی از استقبال مردم مناطق محروم، مرزی و دوزبانه دامن می‌زند .

هزینه، چالش مردم مناطق محروم

فاطمه قربان، معاون ابتدایی وزیر آموزش و پرورش دولت دهم هنوز در سمتش بود که اعلام کرد طبق تاکید سند تحول بنیادین، تحصیل در مقطع پیش‌دبستانی برای نوآموزان مناطق محروم و کمتر توسعه‌یافته رایگان است. یکی از مربیان پیش‌دبستانی نیز به جام‌جم می‌گوید: در سال‌های گذشته در روستاهایی که بیش از پنج نوآموز وجود داشت، پیش‌دبستانی با هزینه دولت برگزار می‌شد و نوآموزان در سه ماه تابستان در کلاس‌های این دوره شرکت می‌کردند، اما موضوع این است که به گفته این مربی که ساکن منطقه‌ای محروم و دوزبانه است، این آموزش رایگان در سه سال اخیر جمع شده و مراکز پیش‌دبستانی نیز به‌طور کامل از مناطق روستایی برچیده شده است. (آخرین آمار وزارت آموزش و پرورش حاکی است سطح پوشش پیش‌دبستانی از 50 درصد به 36 درصد و در مناطق روستایی از 26 درصد به 6 درصد رسیده که به گفته مسئولان این وزارتخانه در دولت جدید، نشان‌دهنده محقق نشدن سیاست‌ها در این بخش است.)

به گفته این مربی، رایگان بودن پیش‌دبستانی برای مردم مناطق محروم موضوعی کلیدی است چرا که بیشتر آنها قادر به پرداخت هزینه‌های پیش‌دبستانی نیستند. البته در شهرها هم همین‌طور است و پیش‌دبستانی‌هایی که به دست بخش غیردولتی اداره می‌شود، به علت داشتن شهریه‌های سنگین، کم‌کم مخاطبان خود را از دست داده ‌است. اکنون نیز که معاون ابتدایی وزیر آموزش و پرورش از توسعه مراکز پیش‌دبستانی در مناطق محروم و مرزی سخن می‌گوید و سهم بخش غیردولتی در این حوزه را پررنگ و موثر می‌داند، بیم استقبال اندک مردم این نواحی از پیش‌دبستانی‌های هزینه‌بر وجود دارد، در حالی که اگر سیاست آموزش و پرورش بر توسعه پیش‌دبستانی به‌عنوان زیرساخت دوره ابتدایی است، نباید دغدغه‌هایی از این جنس وجود داشته باشد.

پیش‌دبستانی، نیاز جدی دوزبانه‌ها

فارسی گرچه برای فارسی‌زبان‌ها شکر است، ولی برای کودکان مناطق دوزبانه که اطرافیانشان به زبان غیرفارسی حرف می‌زنند و تسلط‌ آنها به فارسی کم است، شکر نیست. معلمان مناطق دوزبانه بویژه در دوره سه ساله اول ابتدایی از مشکلات متعدد این دانش‌آموزان گلایه می‌کنند و معتقدند با این که این مشکلات شامل حال همه دانش‌آموزان ابتدایی نمی‌شود، اما در برخی نقاط که دسترسی به رسانه کم است و سطح سواد خانواده‌ها پایین‌، دانش‌آموزان برای فهم مطالب به زبان فارسی حتی برای درک مفاهیم ریاضی مشکل دارند.

یکی از معلمان ابتدایی کردزبان که سال‌هاست با دانش‌آموزان دوزبانه کار می‌کند و سختی‌های آموختن به زبان فارسی را در آنها لمس کرده به جام‌جم توضیح می‌دهد مشکلات دانش‌آموزانی که دوره پیش‌دبستانی را گذرانده‌اند، به طرز چشمگیری از دانش‌‌آموزان دیگر کمتر است. به همین علت او مدافع ایجاد مراکز پیش‌دبستانی در مناطق مرزی، محروم و دوزبانه است و می‌گوید: اگر مربیان باانگیزه و کارآزموده به این مناطق بیایند بسیاری از مشکلات یادگیری دانش‌آموزان رفع می‌شود. با این حال گرچه شکی در اصل موضوع نیست، اما بازهم بلاتکلیفی مربیان پیش‌دبستانی، بی‌انگیزه شدن بیشتر آنها به سبب حقوق و مزایای ناچیز و روشن نبودن بحث شهریه‌های دریافتی موضوعاتی است که بر سر راه اجرای درست طرح احیای پیش‌دبستانی‌ها در مناطق محروم و مرزی شبهه ایجاد می‌کند.

مریم خباز / گروه جامعه