درد زانو؛ از تشخیص تا درمان

درد ناشی از صدمات ورزشی نیز که معمولا بسیار شایع است، ناشی از وارد شدن آسیب به مینیسک زانوست.این ضایعه اغلب، وقتی به وجود می‌آید که زانو همزمان با چرخش، تحت کشش نیز قرار بگیرد و به غضروف مینیسک که بین استخوان زانو و درشت نی قرار دارد، فشار زیادی وارد شود.

به گفته دکتر سهیل مهدی‌پور، دبیر انجمن علمی جراحی زانو، آرتروسکوپی و آسیب‌های ورزشی ایران آسیب‌های ورزشی زانو از شایع ترین نوع آسیب‌ها بویژه در ورزشکارانی است که به علت نوع ورزش‌شان در معرض حرکت‌های چرخشی و پیچشی هستند که معمولا فوتبالیست‌ها و کشتی‌گیران بیشتر از همه در معرض این آسیب‌ها قرار دارند.البته عناصر مختلف زانو در این‌گونه آسیب‌ها که بیشتر ورزشی است، می‌تواند دچار مشکل شوند.

خوب است بدانید که زانو از اتصال مفصل استخوان ران و ساق تشکیل می‌شود.مینیسک‌ها نیز به‌عنوان ضربه‌گیر، مانع انتقال فشار مستقیم بدن از سطح غضروفی ران به سطح ساق و وجودشان مانع وارد آمدن آسیب به سطوح مفصلی زانو می‌شود. رباط‌ها هم پایداری زانو‌ها را به همراه می‌آورند.

یک درد با چند علت

درد مفاصل زانو زمانی که روی مفصل فشار وارد شود یا مفصل زانو بچرخد، ایجاد می‌شود. همچنین وقتی حرکت خاصی انجام شود درد ناگهانی ایجاد و زانو دچار التهاب می‌شود. در برخی موارد نیز زانو قفل می‌شود که ناشی از تحت فشار قرار گرفتن مینیسک و متلاشی شدن آن است.

نکته مهم آن است که عملکرد مهم مفصل زانو خم و راست شدن پا و چرخیدن و پیچیدن این عضو است؛ قابلیت‌هایی که مسئولیت‌شان در زانوها بر عهده استخوان‌، رباط، تاندون‌ و غضروف‌هاست. باتوجه به این‌که هر کدام از این بخش‌ها تحت چه نوع فشار و استرسی قراربگیرد و آسیب ببیند انواع زانو درد را تجربه می‌کنیم. درد زانو معمولا بر اثر وارد آمدن فشار، جراحت یا در اثر بیماری آغاز می‌شود و در مواردی نیز باعث بروز التهاب در زانو و بروز درد پایدار و دائمی می‌شود که با تشخیص علت و نوع آسیب‌دیدگی می‌توان به کنترل و محدود کردن عوارض آن اقدام کرد.

از پارگی مینیسک تا سائیدگی زانو

پارگی مینیسک‌ها از آسیب‌های شایع زانو بویژه طی آسیب‌های ورزشی است.

دکتر مهدی‌پور درباره این نوع آسیب شایع زانو می‌گوید: پارگی مینیسک باعث از بین رفتن خاصیت ضربه‌گیری آن و مستعد شدن زانو به ایجاد تغییرات ساییدگی زودرس می‌شود که بخصوص در کسانی که زانوی آنها دچار اختلالات حرکتی است، سرعت بیشتری پیدا می‌کند.ضایعات رباط‌های زانو بویژه خلفی و قدامی نیز باعث ناپایداری زانو می‌شود و ابتلا به ساییدگی را بسیار بیشتر می‌کند.

این متخصص ارتوپدی و جراحی استخوان و مفاصل با اشاره به نشانه‌های اولیه و ثانویه این آسیب‌ها می‌افزاید: اولین نشانه پارگی مینیسک زانو به‌صورت تورم و درد بروز می‌کند که درد ناشی از آن بیشتر در موازات سطح مفصلی داخلی و خارجی رخ می‌دهد. همچنین قفل شدن زانو‌ها از عوارضی است که به‌دنبال پارگی مینیسک رخ می‌دهد. حتی در مواردی به‌دنبال وارد شدن این آسیب‌ها شاهد آب آوردن زانو‌ها هستیم که قابلیت انجام حرکات ورزشی را بشدت پایین می‌آورد و باعث ضعیف شدن عضلات اطراف زانو می‌شود و بتدریج می‌تواند باعث کاهش عملکرد زانو و آرتروز شود. البته درمان صحیح و بموقع آسیب‌های زانو می‌تواند به بهبود عملکرد بیمار یا ورزشکار و رفع این مشکلات منجر شود، اما بی‌توجهی به درمان این آسیب‌ها باعث می‌شود این عارضه بخش‌های دیگر زانو را نیز درگیر کند که حاصل آن می‌تواند بروز سائیدگی در زانوها باشد.

درمان موثر با تشخیص بموقع

تشخیص مشکلات و آسیب‌های وارده به زانو که با علائمی چون درد پایدار و تورم بروز می‌کند با معاینه فیزیکی و در صورت لزوم اقدامات تشخیصی مانند ام.آر.آی میسر است، اما پس از تشخیص نوع آسیب، مرز بین درمان غیرجراحی و جراحی در درمان آسیب‌های زانو بر چه اساس تعیین می‌شود؟

دکتر مهدی‌پور در پاسخ می‌گوید: درمان دردهای ناشی از آسیب‌های فیزیکی در فرد جوان ورزشکار، اغلب به‌صورت جراحی است که البته در مورد ضایعات رباط‌های جانبی داخلی به جراحی نیاز ندارد، اما در مواردی که بیمار سن بالایی دارد یا میزان فعالیتش بسیار کم است پارگی رباط‌ها و پارگی خفیف مینیسک را می‌توان از طریق فیزیوتراپی، استفاده از دارو و تغییر سبک زندگی و فعالیت، بهبود بخشید. این متخصص ارتوپدی تاکید می‌کند: البته اعمال جراحی بازسازی مینیسک و رفع پارگی رباطی نمی‌تواند از بروز آرتروز جلوگیری کند، اما می‌تواند از سرعت آن و بروز آسیب‌های بعدی بکاهد و باعث ایجاد پایداری در زانو‌ها بشود.

آرتروسکوپی ؛ یک شیوه درمانی و تشخیصی بهتر

امروزه روش‌های جراحی کم تهاجمی چون آرتروسکوپی برای تشخیص بیماری‌ها و آسیب‌دیدگی‌های مفاصل زانو و شانه ارائه شده است که خوشبختانه امکانات و مهارت استفاده از آن در کشورمان وجود دارد.

به گفته دکتر مهدی‌پور، با کمک آرتروسکوپی که تکنیکی برای درون بینی مفصل است، توانایی در انجام اعمال جراحی و تشخیص بیماری‌های مفاصل، خیلی رشد کرده است. کاربرد این وسیله در تشخیص بیماری مفاصل است و علاوه بر آن در جراحی نیز به کمک جراح می‌آید. استفاده از این روش در درمان بیماری‌های ارتوپدی به طور عمده در ضایعات مینیسک و پارگی‌های رباطی با کمترین آسیب و عارضه همراه است. حتی دررفتگی‌های مکرر شانه، پارگی‌های رباطی اطراف شانه، مفصل مچ پا و به مقدار کمتر، آسیب‌دیدگی مفصل لگن نیز با آرتروسکوپی قابل تشخیص و درمان است.

وی با بیان این‌که در آتروسکوپی عوارض جراحی‌های باز بسیار کم دیده می‌شود، هشدار می‌دهد: البته درصورتی که متخصصان، آموزش ویژه آرتروسکوپی را ندیده باشند یا تکنیک‌ها را ناقص اجرا کنند، انجام عمل از سوی این افراد می‌تواند عوارض زیادی را برای بیمار به دنبال داشته باشد. نباید فراموش کرد که این روش نیز مانند دیگر روش‌های جراحی بدون عارضه نیست و حتی با وجود مهارت جراح در استفاده ار این روش می‌تواند عوارضی چون خشکی زانو، پارگی مجدد، درد‌های جلوی زانو و بندرت عفونت را به‌دنبال داشته باشد.

دبیر انجمن علمی جراحی زانو، آرتروسکوپی و آسیب‌های ورزشی ایران با اشاره به کسانی که نمی‌توانند از این روش درمانی بهره ببرند، می‌افزاید: در بیمارانی که به‌دلیل مراجعه دیر هنگام دچار ساییدگی شدید مفصل زانو شده باشند، این تکنیک قابل اجرا نخواهد بود و روش‌های دیگر درمانی پر‌هزینه‌تر که معمولا با موفقیت کمتری نیز همراه است باید صورت بگیرد. پس نباید از خاطر برد که مراجعه و تشخیص بموقع و زود هنگام، شرط اصلی و غیرقابل انکار درمان ضایعات و آسیب‌های مفصلی زانوست.

پونه شیرازی ‌/ ‌گروه سلامت