رویای صنایع دستی؛ از بازارچه تا دهکده

بر هیچ کس پوشیده نیست که عرضه مناسب و معرفی خوب محصولات می‌تواند فروش صنایع دستی را افزایش دهد و نبود بازارچه‌های دائمی صنایع دستی یکی از بزرگ‌ترین مشکلات حوزه صنایع دستی است. از سوی دیگر شناخت کافی نداشتن از نیاز واقعی بازار و سلیقه مصرف‌کننده امروزی و فاصله روزافزون میان خواسته مصرف‌کننده و محصولات تولیدکنندگان صنایع دستی در کشور سبب شده بخشی از بازار داخلی در اختیار صنایع دستی چینی، هندی و پاکستانی قرار گیرد. هم‌اکنون مسئولان سازمان میراث فرهنگی درصدد هستند برای پرکردن این فاصله‌ها زمینه حضور فعالان صنایع دستی و محصولات آنها را در بازارچه‌ها و شهرک‌های صنایع دستی فراهم کنند.

بهمن نامور مطلق، معاون صنایع دستی سازمان میراث فرهنگی درباره ایجاد بازارچه‌های صنایع دستی به «جام‌جم» گفت: بحث اقتصادی کردن صنایع دستی جزو موضوع‌های جدی است و ایجاد بازارچه‌های دائمی صنایع دستی و شناسایی متقاضیان سرمایه‌گذار از اهداف مورد نظر این معاونت است.

وی در پاسخ به این پرسش که چرا وعده‌های داده شده برای ایجاد 60 بازارچه با کندی روبه‌رو بوده است، توضیح داد: بحث ایجاد بازارچه‌ها، شهرک‌ها و دهکده‌های صنایع دستی ازجمله پروژه‌های مطالعاتی است که در بیشتر استان‌ها کار مطالعاتی آن انجام شده است که برخی از این طرح‌ها اقتصادی تشخیص داده نشده، اما برخی از آنها نتایج خوبی به همراه داشته است.

معاون صنایع دستی سازمان میراث فرهنگی افزود: البته انجام کارهای مطالعاتی به شرکت‌های مختلفی واگذار شده بود که برخی نگاه صرف صنعتی به این موضوع داشتند که منطبق با نیازها و شرایط صنایع دستی نبود، درنتیجه برخی از آن را اجرایی نمی‌دانیم. به عنوان مثال خیلی از این پروژه‌ها در حاشیه شهر و با کاربری‌های صنعتی دیده شده بود و فعالان و هنرمندان صنایع دستی باید از کارگاه‌های منزل خود با پیمودن مسافتی سی چهل کیلومتری به حاشیه شهر‌ها آمده و در این شهرک‌ها فعالیت می‌کردند که طبیعتا برای فعالان صنایع دستی زمانی را که باید صرف رسیدن به این مکان کنند و همین طور جذب مخاطب به این مکان‌ها مشکلاتی در پی داشت.

وی درباره تعداد پروژه‌های تائید شده هم اظهار کرد: از میان پروژه‌هایی که مطرح بود حدود ده پروژه پس از بررسی‌های کارشناسی، اقتصادی تشخیص داده شد، اما برای ورود سرمایه‌گذاران به این مناطق باید زیرساخت‌های لازم فراهم شود.

نامور با اشاره به این که مکان‌یابی برای ایجاد بازارچه‌های تولید و فروش باید متناسب با فضای جغرافیایی و جامعه هر شهری باشد، گفت: مثلا در شهر مشهد که یک شهر زیارتی است و زوار و گردشگران بسیاری در آن تردد دارند، صنایع دستی باید در یک فضای تجاری یا تجاری ـ کارگاهی آن هم در مرکز شهر عرضه شود، اما در شهرهای شمالی به دلیل آن که شهرها نزدیک به هم واقع شده‌اند شاید ایجاد دهکده یا مجتمع‌های تولید و فروش صنایع دستی بیشتر جوابگو باشد.

وی افزود: تاکنون هیچ بازارچه صنایع دستی راه‌اندازی نشده است و پروژه‌هایی که مطالعاتش به پایان رسیده و تائید شده است باید منابع لازم آن با مشارکت بخش خصوصی فراهم شود.

نامور مطلق، بازبینی رشته‌های مشاغل خانگی و بررسی ضوابط پیشنهادی پیرامون تعرفه مصرف آب، برق و گاز و استانداردسازی آموزش‌های مشاغل خانگی با رویکرد آموزش‌های بازار محور را از دیگر برنامه‌های پیش‌رو معرفی کرد و ادامه داد: برای اشتغال صد هزار نفر طی دو سال آینده برنامه‌ریزی شده است تا با ایجاد کارگاه‌های خانگی در سراسر کشور و ارائه تسهیلات به منظور اشتغال مولد در این حوزه به این هدف برسیم.

نامور مطلق برگزاری نمایشگاه‌های صنایع دستی را در کنار ایجاد بازارچه‌های دائمی برای رونق بازار تاثیرگذار دانست و تاکید کرد: برای برگزاری شش نمایشگاه سراسری صنایع دستی در استان‌های خراسان شمالی، گلستان، کرمان، خراسان رضوی، آذربایجان غربی و خوزستان برنامه‌ریزی شده است، همچنین با سازمان منطقه آزاد کیش هم برای برگزاری نمایشگاه بین‌المللی صنایع دستی کیش در بهمن ماه امسال و استقرار 9 هنرمند از هشت استان کشور در چهاردهمین نمایشگاه تجاری کشورهای عضو سازمان همکاری‌های اسلامی، هماهنگی شده است. وی افزود: با توجه به برنامه‌‌های ارائه شده از سوی استان‌ها، در صورت تأمین اعتبار پیش‌بینی می‌کنیم تا پایان امسال چهار نمایشگاه در سطح ملی برگزار شود.

فروش کانتینری نداریم

مدیرکل بازرگانی سازمان میراث فرهنگی نیز درباره شرایط صادرات صنایع دستی گفت: در تولید و فروش صنایع دستی به دلیل آن که بازارسازی مناسبی صورت نگرفته فروش کانتینری نداریم و بخشی از خرید صنایع دستی از سوی گردشگرهای خارجی و همچنین ایرانیان ساکن دیگر کشورها صورت می‌گیرد. البته در برخی محصولات صنایع دستی مانند گلیم، زیرانداز و سنگ‌های قیمتی و شیشه بازار خوبی در بعضی کشورها ایجاد شده است، اما در بخش هنرهای سنتی مثل قلم‌کاری، مینا و... بیشتر خریدها به وسیله گردشگرها انجام می‌شود.

بیدختی افزود: در دوره قبل آمار صادرات حوزه صنایع دستی به دلیل تنوع محصولات و حجم بالای صادرات زیورآلات و آشنایی نداشتن ارزیابان گمرک به تمامی محصولات صنایع دستی، دقیق نبود که همین موضوع برنامه‌ریزی در این حوزه را با مشکل مواجه کرده است.

وی گفت: ارزش صادرات محصولات صنایع دستی بجز زیورآلات سنتی به حدود 11 میلیون دلار طی دو ماه مرداد و شهریور رسیده و پیش‌بینی می‌شود با توجه به مشکلات سپردن تعهدات ارزی، محدودیت در گشایش اعتباری، تحریم‌ها، افزایش قیمت‌های تمام شده کالا و... روند صادرات صنایع دستی سیر نزولی داشته باشد و صادرات این نوع صنایع غیر از زیورآلات تا پایان سال به رقم 120 میلیون دلار برسد.

محمد حسینی از فعالان صنایع دستی هم در این ارتباط به «جام‌جم» گفت: یکی از مشکلات حوزه صنایع دستی بالا بودن قیمت تمام شده و فراموش شدن رشته‌هایی از هنرهای سنتی و صنایع دستی قابل رقابت در عرصه جهانی است و برای حضور بهتر باید بازارچه‌های منسجم و کارآمد حتی در پایتخت داشته باشیم.

وی افزود: متاسفانه مکان‌های دائمی و مناسب که محلی برای فروش صنایع دستی کشور باشد نداریم و نداشتن فرهنگسازی مناسب و تبلیغات باعث شده است صنایع دستی سهم مناسبی در سبد خریدهای خانواده ‌ایرانی نداشته باشد و اغلب تمایل به خرید انواع کالاهای لوکس خارجی دارند.

به گفته این کارشناس، متاسفانه در کشور با وجود تنوع و کیفیت صنایع دستی نه‌تنها نتوانستیم جایگاه مناسبی در بازارهای جهانی داشته باشیم بلکه از بازار 75 میلیونی داخل کشور نیز غافل مانده‌ایم و ضروری است برای رسیدن به جایگاه مناسب ضمن حمایت از تولیدکنندگان و صادرکنندگان این بخش، به سمت توجه به سلایق روز جامعه و تولید محصولات کاربردی حرکت کنیم و با فرهنگسازی استفاده از صنایع دستی را در خریدهای کالایی مردم افزایش دهیم که بدون شک ایجاد مراکز فروش در کنار جاذبه‌های گردشگری و دایر کردن فروشگاه‌های دائمی در داخل شهرها با حضور هنرمندانی که به تولید زنده آثار می‌پردازند می‌تواند قهر میان مصرف‌کننده و تولیدکننده صنایع دستی را به آشتی تبدیل کند.

سیمارادمنش / گروه فرهنگ و هنر