آرتروز بعد از 40 سالگی خودنمایی می‌کند

آرتروز یا استئوآرتریت ، شایع‌ترین بیماری از نوع التهاب مفاصل است که با تخریب غضروف مفصل ایجاد می‌شود.

گرچه آرتروز ممکن است هر مفصلی را درگیر کند، اما مفاصلی چون زانو و لگن که وزن بدن را تحمل می‌کنند بیشتر در معرض ابتلا هستند. گرچه این بیماری به ستون فقرات، انگشتان دست و مچ پا نیز سرایت می‌کند، اما چرا برخی افراد در سنین جوانی به درد و التهاب ناشی از آرتروز مبتلا می‌شوند؟

دکتر شهرام صادقی، متخصص طب فیزیکی در گفت‌و‌گو با جام​جم، در پاسخ به این پرسش می‌گوید: اصولا آرتروز، زیر چهل سالگی کمتر اتفاق می‌افتد مگر آن که شخص سابقه‌ای از عفونت مفاصل، تصادف و آسیب‌دیدگی‌های شدید غضروفی یا روماتیسم داشته باشد. در واقع هر یک از این عوامل می‌تواند به از بین رفتن مفاصل و بروز آرتروز زودرس منجر شود.

آرتروز را با التهاب مفاصل اشتباه نگیرید

نیمه‌های شب از شدت درد مفاصل از خواب می‌پرید و صبح‌ها نیز با درد آزاردهنده‌ای که در مفاصل ملتهب زانو و کمرتان احساس می‌کنید از رختخواب بیرون می‌آیید.

متخصصان طب فیزیکی شما را مبتلا به التهاب مفاصل یا آرتریت روماتوئید می‌دانند که نوعی بیماری خود ایمنی است و باعث نازک شدن غشای پوشاننده مفاصل، درد مزمن و التهاب در مفاصل می‌شود. آرتروز گرچه به نظر می‌رسد که نشانه‌های مشابهی با التهاب مفاصل دارد، اما علامت‌های مشخصی دارد که آن را از التهاب مفاصل جدا می‌کند.

دکتر صادقی با اشاره به این نشانه‌ها می‌گوید: یکی از این علائم، خشکی مفصل پس از استراحت است یعنی وقتی مفصل به‌مدت طولانی بی‌حرکت بماند هنگام فعالیت مجدد، درد می‌گیرد. به همین علت، بیماران مبتلا به آرتروز زانو صبح‌ها که از خواب بیدار می‌شوند بسختی راه می‌روند، اما پس از مدتی راه رفتن آنها به حالت عادی بازمی‌گردد.

این متخصص طب فیزیکی اضافه می‌کند: همچنین کاهش انعطاف‌پذیری مفاصل نیز در بیماران مبتلا به آرتروز دیده می‌شود و آزاردهنده‌ترین عارضه ناشی از آرتروز درد است. بر این اساس، توصیه می‌شود کسانی که بیش از دو هفته چنین علائمی را حس می‌کنند، حتما به پزشک متخصص مراجعه کنند.

چه کنیم که مبتلا به آرتروز نشویم؟

عامل اصلی بروز بیماری آرتروز سن بالاست، اما ناهنجاری‌‌های مادرزادی استخوانی، عفونت مفاصل، روماتیسم و هر نوع حادثه یا فعالیتی که به وارد شدن صدمه به مفصل منجر بشود، خطر ابتلا به آرتروز را افزایش می‌دهد، اما یک فرد سالم که با هیچ کدام از مشکلات گفته شده مواجه نشده، چه باید بکند که مبتلا به آرتروز نشود؟

دکتر صادقی در پاسخ می‌گوید: اول آن که باید از مفاصل بدرستی استفاده کرد و با اصلاح روش نحوه صحیح نشستن و برخاستن از وارد کردن فشار به قسمت‌های غیرعادی غضروف‌های مفصلی، بویژه در ناحیه زانو و کمر جلوگیری کرد. به عنوان مثال نشستن به حالت چمباتمه روی زمین یا استفاده از توالت ایرانی ممکن است به وارد آمدن فشار روی قسمت‌های غیرعادی غضروف مفصلی در ناحیه زانو و لگن منجر شود و فرد را مستعد ابتلا به آرتروز کند. از سوی دیگر، تقویت عضلات و مفاصل با ورزش کردن و داشتن تحرک منظم روزانه می‌تواند از آسیب‌پذیری شخص نسبت به بیماری‌هایی چون آرتروز بکاهد.

این متخصص طب فیزیکی اضافه می‌کند: چاقی نیز خطر ابتلا به آرتروز را افزایش می‌دهد، یعنی هر چقدر وزن بالاتر باشد، مفاصل اصلی بدن مانند زانوها باید فشار بیشتری را تحمل کنند و در نتیجه خطر ابتلا به آرتروز در آنها بیشتر می‌شود. پس داشتن وزن متناسب یکی دیگر از راه‌های پیشگیری از آرتروز است.

درمان قطعی وجود ندارد

متأسفانه تاکنون درمان قطعی برای آرتروز یافت نشده است، اما با کمک برخی روش‌های درمانی می‌توان غضروف مفصل را بازسازی کرد، درد ناشی از این بیماری را کاهش داد. کیفیت زندگی بیمار را بهبود بخشید.

فراموش نکنید که درد و ناراحتی مفصل در برخی مبتلایان به آرتروز آنقدر شدید است که بیمار نمی‌تواند از آن مفصل استفاده کند، پس اصلی‌ترین اقدام درمانی برای این بیماران کنترل درد است.

دکتر صادقی در این باره توضیح می‌دهد: مصرف استامینوفن در بسیاری از بیماران کمک‌کننده است، اما در برخی از بیماران استامینوفن هم کمکی به کاهش درد نمی‌کند و باید از مسکن‌های دیگر استفاده شود.

در‌صورت وجود التهاب در مفاصل نیز باید از داروهای ضدالتهاب بهره گرفته شود، ولی مصرف مداوم و منظم داروهای تجویز شده شرط اصلی و اساسی در رسیدن به درمان مطلوب است. بعد از فروکش کردن التهاب نیز باید از طریق انجام حرکات ورزشی خاصی، عضلات را تقویت کرد.

این متخصص اضافه می‌کند: با ورزش کردن، عضلات اطراف مفاصل تقویت شده و ثبات مفصل افزایش پیدا می‌کند. البته ورزش کردن نباید باعث بروز درد در مفصل شود. بر این اساس، ورزش‌های سبک مثل پیاده‌روی و شنا بیشتر توصیه می‌شود، بویژه راه رفتن در آب که از ناحیه سینه بیمار را در بر بگیرد در کاهش درد و تقویت عضلات کمر، ران و زانوها موثر است، اما نباید فراموش کرد انجام ورزش‌های خاصی که به حالت دراز کشیده برای سفت و شل کردن عضلات به افراد توصیه می‌شود، فقط برای افراد بسیار مسن مطلوب تلقی می‌شود و دیگر مبتلایان به آرتروز باید از ورزش‌های جدی‌تری برای تقویت عضلات خود بهره بگیرند.

داروهای غضروف‌ساز

این روزها بخش اعظمی از تبلیغات دارویی به معرفی داروهای مکمل غضروف‌ساز اختصاص دارد. در حالی که به گفته دکتر صادقی نه‌تنها غضروف‌سازی این داروها ثابت نشده است، بلکه این نوع ترکیبات دارویی در واقع صرفا نقش مسکن را برای کاهش و کنترل دردهای آرتروزی ایفا‌می‌کنند.

وی با اشاره به بهره‌گیری از روش‌هایی مانند پی‌آرپی و تزریق ژل در درمان آرتروز می‌گوید: گرچه پی‌آرپی یا تزریق فرآورده‌های غنی از پلاسمای خون توسط برخی همکاران به عنوان روشی موثر در درمان آرتروز توصیه می‌شود، اما من به دلیل بروز خطر ایجاد عفونت و طی مراحل انجام پی‌آرپی و نیز پرهزینه بودن این روش با آن موافق نیستم؛ ولی تزریق ژل به ناحیه غضروفی روشی کم‌عارضه‌تر و کم‌هزینه‌تر برای کاهش دردهای آرتروزی است که می‌تواند به کاهش درد بیمار برای شش تا 24 ماه کمک کند. فیزیوتراپی نیز با کمک به تقویت عضلات می‌تواند در بهبود دردهای آرتروزی موثر باشد.

با این حال موثرترین توصیه به مبتلایان به آرتروز در این چند نکته مهم خلاصه می‌شود: سعی کنید بدنتان را هنگام راه رفتن یا نشستن، در وضع صحیحی قرار دهید. آب‌درمانی را نیز، هم به عنوان ورزش و هم به عنوان عاملی برای تقویت عضلات بدن در برنامه هفتگی خود بگنجانید. مصرف مداوم داروهایتان را نیز هرگز نباید از خاطر ببرید.

پونه شیرازی -‌ گروه سلامت