12 میلیون دانش‌آموز در سایه نظام جدید

امسال هم پایه ششم به قوت خود باقی است، با این تفاوت که اجرای آن یک سال تجربه دارد و به نظر می‌رسد مشکل معلمان و دانش‌آموزان کمتر از قبل بشود، در عوض پایه هفتم که شروع مقطع متوسطه اول (راهنمایی سابق) است، امسال جای پایه ششم را می‌گیرد و به همان اندازه که سال گذشته این پایه تازگی داشت، پایه هفتم برای دانش‌آموزان و معلمان، نو و ناشناخته خواهد بود.

این وضع تا چند سال آینده ادامه خواهد داشت یعنی تا آن زمان که دانش‌آموزانی که سال گذشته کلاس ششم ابتدایی را تجربه کردند، فارغ‌التحصیل شوند. این دانش‌آموزان سال‌های بعد به کلاس هشتم، نهم، دهم، یازدهم و دوازدهم می‌روند که در سال نخست هر کدامشان تازگی دارد و شرایط ناشناخته‌ای را پیش پای معلمان و دانش‌آموزان قرار می‌دهد.

پس در واقع طبق این سیستم در سال‌های پیش رو همواره یک گروه از دانش‌آموزان مورد آزمایش سیستم جدید 3ـ3ـ6 قرار می‌گیرند، گروهی که بی‌شک تحت تاثیر تبعات منفی و ایرادات موجود در این سیستم خواهند بود.

تغییر همراه با طمانینه

از امسال اجرای نظام 3ـ3ـ3ـ3 نیز جدی‌تر از قبل می‌شود، اما نه به آن اندازه شتابزده که موجب نگرانی خانواده‌ها شود. تاکید آموزش و پرورش بر حفظ آرامش خانواده‌هاست، به همین دلیل فاطمه قربان، معاون ابتدایی وزیر آموزش و پرورش می‌گوید در سال تحصیلی پیش رو فقط 20 درصد از مدارس شاهد اجرای این سیستم خواهند بود.

در واقع تقسیم دوره ابتدایی به دو دوره سه ساله و اعطای گواهینامه به دانش‌آموزان در پایه‌های سوم و ششم چون مشکلاتی را برای مدارس، دانش‌آموزان و اولیای آنها ایجاد می‌کند، با طمانینه پیش خواهد رفت و هر زمان فضای فیزیکی مدارس برای اجرای این سیستم آماده شد، نظام 3ـ3ـ3ـ3 در کشور فراگیر خواهد شد.

جمعیت دانش‌آموزی روی یک خط

زنگ شروع سال تحصیلی 93ـ92 امسال برای 12 میلیون و 242 هزار دانش‌آموز به صدا درمی‌آید، جمعیتی که نسبت به سال گذشته تغییر چشمگیری ندارد، اما تا حدودی با کاهش مواجه شده است. سال گذشته این جمعیت 12 میلیون و 296 هزار و 793 نفر بود که امسال حدود 50 هزار نفر از آن کم شده است.

در واقع در سال تحصیلی پیش رو این کاهش را در بخش‌های مختلف می‌توان دید به طوری که تعداد دانش‌آموزان مقطع ابتدایی از رقم شش میلیون و 854 هزار و 972 هزار نفر در سال گذشته به رقم شش میلیون و 850 هزار نفر در امسال رسیده است.

البته جمعیت دانش‌آموزان مقاطع متوسطه اول و دوم، امسال برعکس سال گذشته روندی افزایشی داشته به طوری که امسال در دوره متوسطه اول (راهنمایی سابق) دو میلیون و 212 هزار نفر و در دوره متوسطه دوم (دبیرستان سابق) سه میلیون و 270 هزار نفر در کلاس‌های درس حاضر خواهند شد در حالی که سال قبل در دوره راهنمایی دو میلیون و 124 هزار و 74 نفر و در دوره دبیرستان سه میلیون و 253 هزار و 554 دانش‌آموز در حال تحصیل بودند.

این کم و زیاد شدن آمارها در بخش‌های دیگر نیز وجود دارد، گرچه برآیند کلی آمارها نشان می‌دهد امسال از لحاظ آماری نسبت به سال گذشته تفاوت چشمگیری به وجود نیامده و جمعیت آماری دانش‌آموزان حتی میزان رغبت آنها به ثبت‌نام در مدارس مختلف، تقریبا روی خط مشابه سال قبل حرکت می‌کند.

طبق آخرین اطلاعات منتشر شده از مرکز آمار فناوری اطلاعات وزارت آموزش و پرورش در سال تحصیلی جدید از مجموع 12 میلیون و 242 هزار دانش‌آموز ثبت‌نام شده، 11 میلیون و 237 هزار نفر از آنها در مدارس دولتی درس خواهند خواند. این در حالی است که تعداد دانش‌آموزان راغب به تحصیل در مدارس غیردولتی امسال با کاهشی چند هزار نفری به یک میلیون نفر رسیده است، در حالی که سال گذشته مدارس غیردولتی سراسر کشور پذیرای یک میلیون و 38 هزار و 353 دانش‌آموز بود.

آمار ثبت‌نام شده‌ها در مدارس بزرگسالان نیز کاهش را نشان می‌دهد به طوری که با شروع مهر، 452 هزار نفر به تحصیل در این مدارس مشغول می‌شوند؛ حدود 15 هزار نفر کمتر از جمعیت 467 هزار و 486 نفری سال گذشته.

نوآموزان در بلاتکلیفی پیش‌دبستانی

نظام آموزشی کشور از زمانی که یک نوآموز وارد آن می‌شود تا زمانی که دیپلم می‌گیرد و برای رفتن به دانشگاه مهیا می‌شود، کاستی‌های زیادی دارد. مسئولان آموزش و پرورش نیز در دوره‌های مختلف بر این موضوع اذعان داشته‌اند هرچند هر وزیر برحسب سیاستی که دنبال کرده، این کاستی‌ها را پررنگ یا کمرنگ نشان داده است.

در میان مقاطع تحصیلی اما به نظر می‌رسد دوره پیش‌دبستانی پرمشکل‌ترین مقطع است. مشکلات هم از چند بابت است؛ یکی به علت اختیاری بودن شرکت در این دوره و دیگری از بابت پولی بودن آن. در واقع اکنون یک خانواده مختار است فرزندش را به پیش‌دبستانی بفرستد یا نه، همچنین تا حدی مطمئن است اگر پول بیشتری بدهد فرزندش در پیش‌دبستانی بهتری ثبت‌نام می‌شود و منظم‌تر تحت تعلیم قرار می‌گیرد. البته این اطمینان صددرصد نیست چون پیش دبستانی یک دوره تحصیلی غیررسمی تلقی می‌شود و بعید نیست چون مثل مدارس قاعده مشخصی ندارد، خواسته خانواده‌ها را تامین نکند.

در این میان ویژگی‌های غیررسمی و غیراجباری بودن پیش دبستانی برای مربیان این دوره نیز دردسرساز شده و آموزش و پرورش خود را ملزم به استخدام این مربیان نمی‌داند، دلیل این ملزم نبودن نیز این است که آموزش و پرورش می‌گوید تا زمانی که قانون این دوره را اجباری نکند برنامه‌ای برای جذب مربیان وجود نخواهد داشت.

در واقع آموزش و پرورش به دنبال قانونگذاری در مجلس است، موضوعی که مجلس تاکنون به آن کم‌توجه بوده‌ و به همین علت آینده پیش دبستانی در وضعی مبهم قرار گرفته است.

با وجود این، مشکلات همچنان از دوره پیش‌دبستانی استقبال می‌شود. امسال تعداد ثبت‌نام‌شده‌ها در این دوره 757 هزار نفر است که نسبت به آمارهای سال گذشته که از ثبت نام 412 هزار و 903 نفر خبر می‌داد، رشد چشمگیری دارد. البته این آمار می‌تواند بزرگ‌تر از این نیز بشود به شرط آن که مشکلات پیش‌دبستانی‌ها حل شود، شهریه‌های دریافتی از اولیا متعادل‌تر شده و مراکز پیش دبستانی در سراسر گسترده شود.

تغییر، شاید از سال تحصیلی 94ـ93

مهر امسال شرایط ویژه‌ای دارد، ویژه از این بابت که برنامه‌ریزی‌های سال تحصیلی 93ـ92 را وزیر و همکارانش در دولت دهم انجام داده‌اند و اجرای آن به عهده وزارتخانه دولت یازدهم قرار گرفته است.

علی‌اصغر فانی، سرپرست وزارت آموزش و پرورش نیز این اواخر خیلی نرم به این موضوع اشاره کرد و تاکید داشت چون کار از کار گذشته و برنامه‌ریزی‌ها انجام شده، امسال همه چیز به شکلی که همه انتظار دارند، پیش خواهد رفت.

این گفته مهم است چون دست‌اندرکاران نظام آموزشی را مطمئن می‌کند بعد از توفان‌های سال گذشته، امسال مدارس شرایط آرام‌تری خواهند داشت و اگر قرار است تغییر یا اصلاحی در سیستم ایجاد شود دست‌کم یک سال روی آن فکر خواهد شد.

البته چون وزارت آموزش و پرورش از بابت داشتن سرپرست و قطعی نبودن وزارت علی‌اصغر فانی در بلاتکلیفی به سر می‌برد، نمی‌توان به تداوم این پیش‌بینی‌ها امیدوار بود، اما اگر او از مجلس رای اعتماد بگیرد باید منتظر بود سال تحصیلی 94ـ93 همان‌گونه که فانی تاکنون اعلام کرده با تغییرات مهمی همراه باشد و بستر اجرای واقعی سند تحول بنیادین آموزش و پرورش با همه ریزه‌کاری‌هایش مهیا شود.

مریم خباز ‌/‌ گروه جامعه