رمان‌های عامه پسند، خوراک دختران دانشجو

در پژوهشی سعی شد نگرش دختران به رمان و نحوه خوانش آن‌ها بررسی شود.
به گزارش جام جم سرا به نقل از مهرخانه، هدف از انجام این تحقیق، بررسی خوانشِ رمان میان دختران دانشجو بوده و جامعه آماری آن دانشجویان دانشگاه تهران هستند.

زمان مطالعه دانشجویان دختر
اولین نتیجه تحقیق نشان می‌دهد دانشجویان دانشکده‌های ادبیات، مدیریت و علوم اجتماعی دانشگاه تهران بیشتر در شب یا نیمه‌های شب مطالعه می‌کنند.
همچنین داده‌های مربوط به دانشجویان دختر نشان می‌دهد که گرایش آن‌ها به مطالعه درطول روز، نسبت به دانشجویان پسر بیشتر است. شاید یکی از دلایل این تفاوت، اشتغال بیشتر دانشجویان پسر در طول روز باشد.

پسر‌ها بیش از دختر‌ها رمان می‌خوانند
دومین نتیجه تحقیق نشان می‌دهد یک سوم دانشجویان درهفته هیچ مطالعه ادبی ندارند و بیش از یک سوم دیگر، بین ۱ تا ۳ ساعت درهفته به مطالعه ادبی می‌پردازند. البته ۳۳ درصد پسران و ۲۹ درصد دختران، بیش از سه ساعت در هفته مطالعه دارند.
بین مطالعه رمان توسط دانشجویان دختر و پسر تفاوتی وجود ندارد. هرچند باز هم میزان مطالعه ادبی پسران بیش از دختران است. همچنین در زمینه میزان مطالعه ادبی بین دختران و پسران در رشته‌های مختلف، تفاوت معنادار وجود ندارد. البته میزان خواندن رمان بین رشته‌های گوناگون تفاوتی معنادار دارد. دانشجویان فنی کمترین میزان مطالعه ادبی و دانشجویان رشته‌های دیگر بیش از آن‌ها مطالعه ادبی دارند. کمترین میزان مطالعه در دانشجویان رشته‌های ادبیات است.

هدف: آشنایی با دنیا و شخصیت‌ها
سومین یافته تحقیق تأکید دارد بیشترین دلیل خواندن رمان توسط دانشجویان، کسب تجربه‌های جدید، آشنا شدن با دنیا و شخصیت‌های جدید است، اما برای دختران، آشنایی با دنیا و شخصیت‌های جدید و سفارش دیگران اهمیت دارد.

دختران دانشجو و رمان‌های عامه‌پسند
براساس چهارمین یافته این تحقیق، بیشترین رمان‌های ایرانی که دختران دانشجو خوانده بودند، برمبنای آخرین رمان‌های خوانده شده و همچنین محبوب‌ترین رمان‌های خوانندگان، عبارتند از: بامداد خمار (رتبه دوم)، دالان بهشت (رتبه چهارم)، پنجره (رتبه پنجم)، اتوبوس، برزخ اما بهشت، سهم من و شب سراب (رتبه دوازدهم) که از جمله کتاب‌های عامه‌پسند محسوب می‌شوند. از مجموع ۶۷ عنوان کتاب برگزیده توسط دختران، ۳۹. ۵ درصد از میزان مطالعه آنان به رمان عامه‌پسند باز می‌گردد.
نام نویسندگان ذکر شده شده توسط دختران دانشجو به ترتیب فراوانی عبارتند از: آل احمد، هدایت، دانشور، جمال‌زاده، بزرگ علوی، دولت آبادی، شریعتی، پیرزاد، مستور، امیرخانی، نسرین ثامنی، قیصر امین پور‍، باستانی پاریزی، چمران، فتانه حاج سید جوادی، حجازی، دهقان، غلامحسین ساعدی، فاطمه شهیدی، بهرام صادقی، نازی صفوی، قاسمی، مجیدی، مرادی کرمانی، مؤدب‌پور و بیژن نجدی.

دانشجویان و نویسندگان

آخرین نتیجه تحقیق نشان می‌دهد در فهرست نویسندگان زن ِایرانی برگزیده، اولین عامه‌پسندنویس‌ها در جایگاه دهم ایستاده‌اند. در اینجا تعداد نویسندگان عامه‌پسند برگزیده (نسرین ثامنی، فهیمه رحیمی، نگین حمزه‌لو، نازی صفوی، م. مؤدب‌پور) تنها ۱۴/۳ درصد از نویسندگان را (بدون ملاحظه تکرار) و تنها ۱۰ نام از میان ۱۳۰ نویسنده ذکر شده توسط دختران (با ملاحظه تکرار‌ها) یعنی ۱۷/۷ درصد از آن‌ها راشامل می‌شود. این روندِ تدریجی صعودی از ذکر نام نویسنده تا ذکر نام خود کتاب، یعنی از ۷/۷ درصد ذکر نام نویسندگان عامه‌پسندنویس تا حدود ۴۰ درصد ذکر نام کتاب‌های آن‌ها، نشان‌دهنده خواندن این کتاب‌ها توسط دختران دانشجو و البته نوعی شرمساری از بیان نویسندگان آنهاست.

به دنبال عشق
مشاهدات نشان می‌دهد یکی از پر و پاقرص‌ترین طرفداران رمان‌های عامه‌پسند دختران جوان هستند. آن‌ها در مقایسه با زنان، اوقات فراغت بیشتری داشته و این امکان را دارند تا با دوستان خود ساعت‌های متمادی به بحث درباره این کتاب‌ها بپردازند. آن‌ها عموماً مشوق یکدیگر برای خواندن رمان هستند. در دوره‌ای که دوره عشق نامیده می‌شود، اما دختران، عشق (یا همسر مطلوب) را در کنار خود نمی‌بینند، رمان‌های عاشقانه که در آن پسری به راحتی عاشق دختری از طبقه پایین می‌شود و با وجود سختی‌ها پایان همه چیز به سوی خوشبختی است، راهی برای باور به حضور خوشبختی است که در همین نزدیکی، انتظار فردا را می‌کشد. در فشارهای بی‌شمار زندگی مدرن که انسان‌ها نیاز به تکیه‌گاه‌هایی دارند تا به آن‌ها نشان دهد که در ‌‌نهایت، آرامش و خوشبختی در انتظارشان است، یکی از راه‌ها می‌تواند خواندن رمان‌های عامه پسند باشد، چون به همین نیاز‌ها پاسخ می‌دهد.
در زندگی مدرن هر لحظه موقعیت‌هایی جدیدی پیش روی افراد قرار می‌گیرد و آن‌ها را در سردرگمی فرو می‌برد، این رمان‌ها می‌توانند در خدمت آموزش باشند. رمان‌ها یاد می‌دهند وقتی فرد در موقعیت عاشقانه یا بحران عاطفی یا به طورکلی در یک دو راهی قرار می‌گیرد، چه کاری انجام و چه واکنشی از خود نشان دهد؛ چراکه هیچ یک از عناصر آموزشی (اعم از مدرسه و والدین) چنین آموزش‌هایی نمی‌دهند. بنابراین طبیعی به نظر می‌رسد دختران جوانی که به دنبال چنین الگوهایی در زندگی روزمره خود می‌گردند به سراغ این منابع بروند. دختران به سراغ نویسندگانی می‌روند که خانواده و جامعه کمتر با آن‌ها مخالفت می‌کنند و از آنجا که عمده نویسندگان رمان‌های عامه‌پسند زنان هستند، کمتر مقابل آن‌ها جبهه‌گیری می‌شود؛ البته به جز طبقه روشنفکر که این کتاب‌ها را تحقیر می‌کنند.
اگرچه اغلب زنان به رمان‌های عامه‌پسند به عنوان یک فعالیت در اوقات فراغت روی می‌آورند، شاید بتوان آن‌ها را در رابطه با نحوه مصرفشان به چند دسته تقسیم کرد: عده‌ای از خوانندگان، به خصوص نسل جوان، در مطالعه این کتاب‌ها به دنبال الگو می‌گردند. آن‌ها سعی می‌کنند موقعیت‌های موجود برای خود را با کمک همین داستان‌ها تحلیل کرده و در مورد افرادِ مقابل خود بر همین مبنا قضاوت کنند و به عبارت دیگر، در زندگی واقعی خود به دنبال شخصیت‌های داستان می‌گردند.
در مقابل، عده‌ای دیگر از خوانندگان رمان‌های عامه‌پسند، برای رهایی از فشارهای زندگی و خستگی حاصل از زندگی روزمره، به این قبیل رمان‌ها روی می‌آورند. به عبارت دیگر درست است که در نظر این زنان اینگونه رمان‌ها مسکن است، اما آن‌ها برای ادامه زندگی زندگی خود و تجدیدقوا به سراغ آن‌ها می‌روند. زنان برای اینکه نشان دهند که زمانی را به خودشان اختصاص می‌دهند و در واقع، به چیزی غیر از محیط خانه، همسر و فرزندان فکر می‌کنند، رمان‌های عامه‌پسند را انتخاب می‌کنند.

ازطرفی عده‌ای نیز برای رهایی از تنهایی یا زمانیکه از شرایط زندگی ناراحت هستند، این رمان‌ها را مطالعه می‌کنند. به عبارت دیگر آن‌ها با این روش، از فشارهای ذهن و روح می‌کاهند و آرامش می‌گیرند و به زندگی بازمی‌گردند.

رمان؛ عمده‌ترین حوزه مورد توجه دانشجویان
براساس نتایجی که در این تحقیق به آن اشاره شده است، «رمان» عمده‌ترین حوزه مورد توجه دانشجویان است. سهم زنان خواننده در این سنجش بیشتر از مردان نیست، بلکه مردان پابه‌پای زنان و گاهی بیشتر از آنان به مطالعه رمان گرایش دارند.
دختران دانشجو به رمان‌های عاشقانه علاقه دارند، اما رتبه‌های اول در مورد خوانندگان مورد علاقه را نویسندگان غیرعامه‌پسند تشکیل می‌دهند. شاید یکی از دلایل این امر دانشجو بودن این نمونه‌ها باشد. مسلماً دانشجویان در جریان دانشگاه با ادبیات سطح بالا آشنا می‌شوند. عمده‌ترین دلیلی که زنان برای خوانش رمان ذکر کرده‌اند، سفارش دوستان و آشنایی با دنیای جدید بوده است. رمان، دنیایی نو را به روی افراد می‌گشاید و تجربه‌های جدید را در اختیار آن‌ها قرار می‌دهد و این برای دانشجویان زن که قبل از دوران دانشجویی کمتر با جامعه ارتباط داشته‌اند، بارز‌تر است.

>> این پژوهش با عنوان اصلی «دختران دانشجو و خوانش رمان»، زمستان ۱۳۸۸در فصلنامه پژوهش زنان، منتشر شده است.