دفاع دری، حیایی و فرجی از «کلاه پهلوی» در یک روز گرم تابستانی شهرک سینمایی/ حیایی: بسیاری دوست داشتند این کار را خودشان بسازند اما نتوانستند

 به گزارش خبرنگار تسنیم، جایی در قلب خیابان‌های تاریخی در شهرک سینمایی غزالی محل تصویربرداری قسمت‌های پایانی سریال کلاه پهلوی با حضور ضیاءالدین دری به‌عنوان کارگردان و امین حیایی به‌عنوان بازیگر بود. همه‌چیز از رضاخان و فرمان تاریخی کشف حجابش تحت تأثیر آتاتورک در ترکیه آغاز شد. رضاخان تصور می‌کرد که با ابزار مدرنیته یعنی کلاه شاپو و کشف حجاب می‌تواند ایران را به‌سمت پیشرفت برساند و عقب‌ماندگی ایران را حاصل حجاب می‌دانست اما او نمی‌دانست که با ابزار مدرن نمی‌تواند فکر اصیل ایرانیان را که حتی قبل از آن جریان هم حجاب داشتند و ساده‌پوش بودند، را تغییر دهد. الگوی او کاملاً غربی و ناهمسنخ با فرهنگ اصیل ایرانی بود. این جریان نقطه عطفی برای کشمکش و ایجاد جریان‌هایی شد که بازتاب آن را در کلاه پهلوی می‌بینم.

این سریال درباره مادران و زنان مملکت ماست

مجسمه آبلیسک یا ابلیس کوچک که فرخ آن را در خیابان شهر می گذارد و در واقع نمادی از فراماسونری و فرهنگ غربی است در وسط شهر خودنمایی می کند. ساختمان فرمانداری که بعدها به دفتری برای شهرک سینمایی غزالی تبدیل خواهد شد هم در حال حاضر آرشیو نگه داری لباس شخصیت های اصلی سریال است. در بازار قدیم هم بخش هایی از اعلامیه کشف حجاب رضاخان در 20 دی ماه 1314 به چشم می خورد. پس از بازدید از دکورها که بخش هایی از آن برای سریال امام علی(ع) بود و بعد به دکور کلاه پهلوی و شهرسامان تغییر کاربری داد، به همراه مخاطبان سریال به محل تصویربرداری می رویم.

ضیاءالدین دری در حال گرفتن سکانس های پایانی سریال است.دقایقی پس از انجام کار با او همراه می شویم وی درباره کلاه پهلوی می گوید:« این سریال درباره مادران و زنان مملکت ماست.درباره داستان هفته های قبل باید یادآوری کرد نگرش اصیل اسلامی می گوید اگر رابطه زوج اصیل باشد،زن برای شوهرش کفش هم جفت می کند چون این کار را برای آخرتش انجام می دهد اما فمینیست ها این موضوع را طور دیگری برداشت می کنند.»

دری درباره محتوای و مخاطب سریال یادآور می شود:«. این سریال یک آیینه است و سعی می کند به اندازه وسع فیلمسازی، موقعیت آن دوره را تصویر کند. ما دو نوع تماشاچی داریم؛ دسته اول چیزهایی شنیده اند و دسته دوم هم چیزهایی خوانده اند. وقتی شما نمی بینید و می خوانید، تصوراتی دارید اما تماشاگر دیگر نگاه تحلیلی دارد. وقتی فیلمی ساخته می شود، قرار نیست براساس تخیل مخاطبان پیش برود بلکه براساس پ‍ژوهش و تحقیق داستان است که حداقل جذابیت ها را داشته باشد. در این جذابیت ما دو نوع عمل می کنیم یعنی در هالیوود جذابیت ها براصل مطلب حاکم می شود. در سینمای ایران تا به حال فیلمی که نگارش تحلیلی داشته باشد و سعی کند در عرصه تاریخی نگاهی را انتقال دهد و بحران های ساختگی نداشته باشد، کم بوده است«.

 ضرباهنگ زندگی ایرانی کند است و اصلا عجله ای نداریم

کارگردان«کلاه پهلوی» در خصوص کند بودن روند قصه توضیح می دهد:«چون داستان بسیار حساس است و می خواهد یک مقطع تاریخی را به مردم انتقال دهد و ما محدوده سنی مخاطب نداریم، معمولا مخاطب پایتخت خود را با شهرستان مقایسه می کند و مخاطب پایتخت می خواهد فیلم برای او ساخته شود. تماشاچیان ما اصلا نمی دانند درام چیست. ضرباهنگ زندگی ایرانی کند است و اصلا عجله ای نداریم. این غلط است که بخواهیم ضرباهنگ فیلم نیویورک را در زندگی 80 سال قبل ایرانی ها ببینیم چون این ضرباهنگ تند در زندگی ما نبوده است و اشتباه و اداست. تماشاچی پایتخت نشین یک آموزش غلط از فیلم های اروپایی گرفته و اصرار دارد ضرباهنگ آن فیلم را در کلاه پهلوی بگذاریم. این فیلم را باید در سیستان و بلوچستان هم ببینند»

دری ادامه می دهد:« به جز سریال پلیسی ببینید در هر چند دقیقه چند عکس نشان داده می شود. سریال تونی 4 در هر 60 دقیقه 24 عکس تغییر می کند اما در سریال ما در هر60 دقیقه 7 برش ایجاد می شود. در سکانس هایی در کلاه پهلوی در 60 ثانیه 15 بار عکس تغییر می کند. در قسمت هایی مثل بگو مگوی زن شوهر و جنجالی شدن بحث ها برش عکس ها بسیار است و ضرباهنگ تندتر می شود اما نباید برای تمام سکانس ها این کار را انجام داد. دوم اینکه بسیاری از مسائل را ممکن است به دلیل همین ریتم تندی که خواهان آن هستند، از دست بدهند.»

گرمای هوا بسیار سخت و طاقت فرساست و امین حیایی هم پس از انجام کار، مدتی را به ما اختصاص می دهد و با اشاره به صحبت بعضی در خصوص کم مخاطب بودن این سریال می گوید:« تبلیغات مثبتی برای کار نشد و هرجا نشستند از کلاه پهلوی بد گفتند و این ها افرادی اند که کار خودشان دیده نشده و می خواهند کار دیگران هم دیده نشود. رقابت ها ناسالم است و رفاقتی هم دیده نمی شود. وقتی در رقابت رفاقت باشد،موفقیت ها بیشتر می شود اما در اینجا این اتفاق افتاده که مردم را از دیدن کار منصرف می کنند.»

 حیایی: مردم به عشق بازیگر «کلاه پهلوی» را می بینند

حیایی در پاسخ این پرسش که چرا نباید آثار خودمان را با سریال های خارج از کشور مقایسه کنیم،عنوان می کند:« ما نمی توانیم موضوعات قابل پخش در خارج از کشور را در ایران پخش کنیم. ما در چارچوب و قوانینی کار می کنیم که ایده ما باید در آن چارچوب قرار بگیرد. خارجی ها هر فکری و یا دیالوگی که بگویند، قابل دسترسی است اما بسیاری از دیالوگ ها برای ما ممیزی می شود. اگر محیط بازتر شود و بتوانیم با سریال های خارجی رقابت داشته باشیم، شاید بتوانیم مخاطبان بیشتری جذب کنیم.»

این بازیگر ادامه می دهد:« اگر شرایط به گونه ای دیگر بود، به واقعیت نزدیکتر بود. به نظرم اگر نمی توانیم واقعیت را نشان بدهیم، اصلا اثری نسازیم بهتر است. بنابراین مجبوریم براساس قوانین سریال بسازیم. این کار هم مخاطب خودش را دارد و مردم به عشق بازیگر و عوامل سریال، آن را می بینند و کافی است بازیگر کار خودش را صحیح انجام نداده باشد، آن وقت دیگر مردم نگاه نمی کنند. به خاطر علاقه ام و در بدترین شرایط آمدم و کار را پیش بردیم. در روند کار اتفاقاتی افتاد و همه چیز در حال منحل شدن بود اما آشتی کنان راه انداختیم و کار را جمع کردیم چون برای این کار ارزش قائلیم و وقتی برای انجام کاری متعهد می شویم، حتی اگر پدرمان هم فوت کند، باید سرکار بیاییم.»

حیایی با اشاره به این موضوع که برای بسیاری از افراد ارزش ها و تعهدات کاری از بین رفته است، می گوید:« من در چند کار اخیر مثل ساخت ایران به نظرم رسید که کارمان بی ارزش شده است و فقط آمده اند پول بگیرند و بروند. ما از اول به عشق هنر و خلاقیت آمدیم اما وقتی این ها کور شود، انگیزه ها از بین می رود و من هم بیشتر سمت تئاتر می روم چون خیالم بابت جذب مخاطب راحت می شود و دیگر کار سینمایی و تلویزیونی انجام نمی دهم.»

بازیگر نقش کریم در کلاه پهلوی درخصوص استفاده از بازیگران درجه دو کنار حرفه ای ها توضیح می دهد:« اگر بخواهیم در کنار بازیگران حرفه ای تماما بازیگران حرفه ای به کار ببریم، هزینه ها  بالا می رود چون قرارست 6 سال به صورت ماهانه حقوق پرداخت شود و کارگردان و تهیه کننده ترجیح می دهند به سراغ بازیگران درجه دو بروند.»

حیایی می افزاید:« مخاطب باید به طور کامل پیگیر این سریال باشد و روند بازی ها را بداند و این ها به دلیل شبکه های ماهواره ای که رقابت با آنها سنگین شده و ما مثل آنها نمی توانیم این فضا را ایجاد کنیم. همیشه ما توانستیم از ایده های خوب استفاده کنیم و در اوج خفقان فیلم هایی ساخته ایم که دیگران دیده اند و خوششان آمده،خارج از چارچوب نبوده و موفق عمل کرده است. اتفاقا هرچه حلقه تنگ تر شود، خلاقیت ها و ایده ها بیشتر و بازتر می شود و بیشتر به سمت کار پر فروش خواهیم رفت و این کار مشکلی است اما در هیچ جای دنیا این طور نیست و هالیوود می گوید هر ایده و طرحی باشد، آن را می سازد پس برای استفاده از حرف های بد و لمپنیسم مجوز دارند و نوع طنزهایی که به کار می برند به نحوی است که با هجویات مردم را سرگرم می کنند اما ما با این محدودیت طنزهایی می سازیم که مردم را بسیار می خنداند. کار ما در ایران بسیار مشکل و سخت است چون نه موقعیت و نه مدل زندگی بازیگران خارجی را داریم. تنها مسأله محبوبیت است که به عشق آن کار می کنیم.»

این بازیگر محبوب درباره لزوم تغییر ذائقه سینمای ایران خاطرنشان می کند:« اگر خانه سینما به این وضع دچار شد، به این دلیل است که رفاقت های آن مشکل دار بود. وقتی رفاقت نباشد به راحتی رخنه می کند و آدم ها را به جان هم می اندازد و این باعث می شود برخی از این آب گل آلود ماهی بگیرند. رفاقت باید آن قدر زیاد باشد که اجازه چنین صحبت هایی ندهیم. ما به خانه سینما می رفتیم اما دوستان به جای تعریف کردن بیشتر تخریب می کردند و نتیجه آن همین می شود. ما توانایی و استعداد رقابت با جهان را داریم و اندیشمندانی در این جا هستند که آن طرف دنیا پیدا نمی شوند.»

 حیایی: بسیاری دوست داشتند این کار را خودشان بسازند اما نتوانستند

حیایی از مشکلات کار کلاه پهلوی می گوید:« ما تلویزیونی نداشتیم تصویر را ببینیم که تصاویر تار نشود اما نمی شد تشخیص دهیم که صحنه ها تار و یا شفاف است. بسیاری از صحنه ها در کلاه پهلوی تار بود و این از لحاظ فنی لطمه زد و بسیاری از دوستان انتقاد کردند، مسأله را به حاشیه بردند تا به کار لطمه بزنند. شاید بسیاری دوست داشتند این کار را خودشان بسازند و این بودجه را از تلویزیون بگیرند اما نتوانسته بودند.»

حیایی درباره حذفیات سریال در پایان یادآوری کرد:« حذفیات همیشه لطمه می زند چون کارگردان روی آن صحنه ها فکر کرده و با هم ارتباط دارند مثلا قطعا اگر جایی دیالوگی گفتم، شما در یک یا دو سکانس جواب آن را می گیرید اما اگر دیالوگ حذف شود، شما نمی دانید در سکانس های قبل چه اتفاقی افتاده است.»

مهدی فرجی مدیر شبکه یک سیما درپایان به جمع بازدیدکنندگان سریال می پیوندد و درباره آن می گوید:« سریال کلاه پهلوی جزو سریال های پر بیننده سینماست و به طور وی‍ژه در هفته های اخیر از طرف مردم دنبال می شود و حرف های جدی ما را مثل کشف حجاب و وابستگی به بیگانگان و سیاست های فرهنگی مدل غربی در ایران را به خوبی بیان می کند. البته 7 الی 8 قسمت از پخش آن باقی نمانده و امروز هم آخرین پلان های آن تصویربرداری می شود که مربوط به 2 قسمت آخر سریال است و شرایط اشغال ایران در شهریور 1320 را نشان می دهد.»

مدیر شبکه یک سیما ادامه می دهد:« صحبت های جدی در این سریال بیان می شود و گاهی ممکن است سریال هایی تولید کنیم که توقع 80 تا 90 درصدی جذب مخاطب نداریم اگرچه این سریال پربیننده شد. اگر بتوانیم در این سریال 7 الی 8 رخداد فرهنگی که در زمان پهلوی اتفاق افتاد بیان کنیم و حتی سریال بیننده های متوسطی داشته باشد، ما برنده هستیم.»

فرجی درخصوص انتفادهای وارد بر سریال می گوید:« سریال کلاه پهلوی سیاست های فرهنگی رژیم را نقد می کند اما متأسفانه رژیم پهلوی در بعضی قسمت ها جایگاه دارد و نقد بعضی ها از این جنس است چون نسبت به نقد آن زمان کینه دارند. اما نقدهای دلسوزانه با وجوه مثبت و منفی هم وجود دارد. یک نظرسنجی را اخیرا مرکز مطالعات به روشQ انجام داده که بسیار دقیق است و دستاوردهای خوب دارد و نشان می دهد مخاطبان چقدر توانسته اند پیام های سریال را بگیرند.

پس از صحبت های مهدی فرجی مخاطبان و اهالی رسانه به تدریج آماده بازگشت می شوند اما هیچ گاه این برگ مهم تاریخی و اقدامات و تبعات حاصل از فرمان کشف حجاب از حافظه جمعی ایرانیان پاک نخواهد شد.