برای با سواد شدن کافی است اقرار کنید

طبق تعریف جهانی یونسکو هر شخصی که بتواند به یک زبان بخواند، بنویسد و حساب کند باسواد است، این تعریفی عمومی در جهان است، البته برای این فاکتورها میزانی در نظر گرفته نشده تا هر کشور بر مبنای شرایط خودش آنها را تعیین کند به همین دلیل تعریف سواد در کشورهای مختلف متفاوت است.

اما در آخرین تعریفی که از سواد یا آموزش پایه ارائه شده، سواد از دو جزء تشکیل شده است؛ جزء اول که ابزارهای سواد نامیده می‌شود عبارتند از: خواندن، نوشتن، حساب کردن و حل مسائل، اما جزء دوم که محتوا خوانده می‌شود شامل دانش، بینش، ارزش و مهارت‌هایی است که به فرد این توان را می‌دهد که بتواند زندگی خود را حفظ کرده و با عزت زندگی کند و بیشتر توانایی‌های خود را پرورش دهد علاوه بر این بتواند در توسعه جامعه مشارکت کامل داشته و کیفیت زندگی خود را بهبود ببخشد و با اطلاع و آگاهی تصمیم گرفته و آموزش و یادگیری را ادامه دهد.

محمد مهدی‌زاده، معاون آموزش سازمان نهضت سوادآموزی درباره مزایای چنین سوادی در جامعه می‌گوید: اگر باسوادی به این شکل در جامعه اتفاق بیفتد نتایج خوبی دارد. اشتغال، قبول مسئولیت در زمینه‌های مختلف، تعهد به عدالت اجتماعی و محیط زیست، شکیبایی و مدارا در تفاوت‌های اجتماعی، سیاسی و مذهبی، تعهد به حقوق بشر و ارزش‌های متداول فرهنگی و اخلاقی، تعهد به صلح جهانی و استقلال در دنیایی با وابستگی‌های متقابل از نتایج عملی شدن چنین تعریفی در جامعه است.

تعریف‌های گوناگون

در کشورمان برای سواد چند تعریف وجود دارد، یکی از آنها تعریف مرکز آمار است و طبق آن 85 درصد از مردم کشورمان باسواد هستند، با توجه به این تعریف هر فردی با اقرار به توانایی خواندن، نوشتن و حساب کردن ساده باسواد است نیازی هم به مدرک نیست، یعنی ممکن است شخص دیپلمه‌ای بگوید من بی‌سواد هستم یا فرد بی‌سوادی ادعا کند با سواد است.

مهدی‌زاده درباره تعریف‌های دیگر از سواد اضافه می‌کند: تعریفی هم سازمان نهضت سوادآموزی دارد که در اساسنامه این سازمان آمده: فردی که توانایی خواندن، نوشتن، حساب کردن و روخوانی قرآن را داشته باشد باسواد است. البته در این تعریف سطح مشخص نشده است، اما پیرو این تعریف، ما آیین‌نامه اجرایی اساسنامه نهضت هم داریم که می گوید حداقل سواد پنجم ابتدایی است.

طبق تعریف دیگری از سواد که در کـشور رایج است هر شخصی که مدرک تحصیلی دارد، باسواد خوانده می‌شود، این تعریف امروزه خود به خود نهادینه شده و با توجه به آن حتی به فردی که مدرک اول ابتدایی دارد با سواد می‌گویند اما نباید فراموش کرد که این تعریف منبع و مرجع قانونی ندارد.

معاون آموزش سازمان نهضت سوادآموزی درباره آخرین تعریفی که شوای عالی آموزش پرورش درباره سواد تصویب کرده می‌گوید: دو سال پیش در شورای عالی آموزش و پرورش ساختار آموزشی تغییر کرد و مصوبه‌ای برای نظام آموزشی نهضت سواد‌آموزی تصویب شد، که به تعریف سواد داشتن مدرک را هم اضافه کرد، طبق این تعریف کسانی باسواد هستند که علاوه بر خواندن، نوشتن، حساب کردن و روخوانی قرآن حداقل مدرک سوم ابتدایی یا قبولی دوره تکمیلی نهضت سواد‌آموزی یا دوره سواد ‌آموزی که معادل سوم ابتدایی است، داشته باشند.

از سواد تا باسواد

حدود چهار سال پیش یونسکو کشور‌ها را با توجه به میزان افراد با سواد در هر کشور طبقه‌بندی کرد، کشورمان در بین 130 کشور رتبه 86 را به دست آورد، از این گذشته ما در بین 24 کشور منطقه رتبه هفدهم را داریم.

جالب است بدانید در سایر کشورها تعریف‌هایی که درباره سواد وجود دارد، متفاوت است. برای نمونه ساده‌ترین تعریف در زمان استقلال کوبا عنوان شده بود. آن زمان طبق تعریف سواد در کوبا هر شخصی که می‌توانست به فیدل کاسترو نامه بنویسد باسواد شناخته می‌شد.

مهدی‌زاده ادامه می‌دهد: برخی کشورها بحث سواد اطلاعاتی را مطرح کرده و برای نمونه گفته‌اند افرادی که بتوانند با کامپیوتر کار کنند، باسواد هستند یا برخی دیگر از کشورها به افرادی با سواد می‌گویند که علاوه بر زبان مادری خود به زبان انگلیسی هم تسلط داشته باشند.

البته در بعضی از کشورها سواد آموزی را کاربردی تعریف کرده‌اند یعنی فقط به خواندن و نوشتن اکتفا نشده است مثلا در کشور چین سوادآموزی برای کارگر یا کشاورز تفاوت می‌کند، زیر آنها علاوه بر خواندن و نوشتن باید مهارت لازم برای حرفه خود را به دست بیاورند.

مهدی آیینی / گروه جامعه