گرانی ارز دانشجویان را به کشور بازگرداند

درحالی که به نظر می‌رسد بازار داخلی، رفته‌رفته دلار 3500 تومانی و یورو با نرخ 4600 تومان را پذیرفته است، اما دانشجویان و نظام آموزش عالی نتوانسته‌اند با این رقم‌ها کنار بیایند.

جدای از بازگشت اجباری دانشجویان ایرانی، آن گروه از شهروندان ایرانی هم که تاکنون دوام آورده‌اند و به تحصیل خود در خارج از کشور ادامه می‌دهند، حالا مجبورند با تقبل هزینه‌هایی چند برابر سال قبل، زندگی کنند و به نظر می‌رسد امسال نیز سیل بازگشت دانشجویان ایرانی مقیم خارج، نه تنها کم نشود، بلکه تا ماه‌های دیگر نیز ادامه داشته باشد.

روزهای شلوغ «شورای انتقال»

داستان بازگشت دانشجویان ایرانی به داخل کشور، موضوع چند سال اخیر نیست، بلکه حتی اوایل دهه 80 که رقابت در کنکور کارشناسی به اوج خود رسیده بود، برخی کنکوری‌های نسبتا متمکن با چند ترم تحصیل در دانشگاه‌های خارج از کشور، متقاضی تحصیل در دانشگاه‌های داخل می‌شدند و به این ترتیب، براحتی از سد کنکور می‌گذشتند اما حالا در دهه 90 که نظام آموزش عالی ایران با 500 هزار ظرفیت خالی در مقطع کاردانی و کارشناسی روبه‌رو شده، عمده دلیل بازگشت دانشجویان ایرانی به داخل کشور، دغدغه مالی است.

محمدحسن یوسفی، مدیرکل امور دانشجویان داخل وزارت علوم در گفت‌وگو با جام‌جم با اشاره به آخرین وضع دانشجویان برگشتی به کشور می‌گوید: با تشدید بحران ارزی در نیمه دوم سال 91، شاهد سیل بازگشت دانشجویان مقیم خارج به کشور بودیم؛ طوری که براساس آخرین آمارهایی که جمع‌آوری کرده‌ایم، در نیمه اول سال 91، بالغ بر 255 دانشجو در شورای انتقال، متقاضی بازگشت به کشور بودند ولی در نیمه دوم این رقم به 605 نفر رسید.

«شورای انتقال» که یوسفی به آن اشاره می‌کند، یک شورای آموزش عالی زیرمجموعه وزارت علوم است که به روند جایابی دانشجویان ایرانی مقیم خارج کمک می‌کند. یعنی اگر دانشجوی ایرانی که در خارج از کشور تحصیل می‌کند، متقاضی تحصیل در داخل کشور باشد، می‌تواند با دانشگاه مورد نظرش در ایران مکاتبه کند و در صورتی که نتواند با دانشگاه به توافق برسد و دانشگاه او را نپذیرید، در این صورت شورای انتقال، وظیفه دارد دانشگاهی دیگر برای تحصیل آن دانشجو انتخاب کند.

یوسفی تاکید می‌کند: این آمارهایی که به آن اشاره کردیم، فقط مربوط به دانشجویانی است که نتوانسته اند با هیچ دانشگاهی در داخل کشور به توافق برسند، ولی اگر آن دسته از دانشجویانی را که خودشان با دانشگاه‌ها به توافق رسیده‌اند حساب کنیم، در این صورت آمار دانشجویان برگشتی به کشور تا چند برابر آمار فعلی خواهد بود.

وی با بیان این‌که روند بازگشت دانشجویان به کشور امسال نیز ادامه خواهد داشت، یادآور می‌شود: با این‌که بازار ارزی کشور به ثبات رسیده، اما باز هم تعداد مراجعات برای بازگشت به کشور زیاد است و هم‌اکنون تقاضاهای دانشجویان ایرانی مقیم خارج برای تحصیل در دانشگاه‌های داخل کشور در حال افزایش است.

با توجه به این‌که هرساله آمار دانشجویان برگشتی که با دانشگاه‌های داخلی به توافق می‌رسند، تقریبا سه برابر آمار دانشجویانی است که از طریق شورای انتقال، به دانشگاه‌های مختلف منتقل می‌شوند، با این احتساب می‌توان گفت حداقل در سال 91، بیش از 3000 دانشجوی مقیم خارج برای ادامه تحصیل به کشور بازگشته‌اند.

کاهش مهاجرت‌های تحصیلی

وقتی دانشجویان ایرانی به‌دلیل مشکلات ارزی به کشور بازمی‌گردند، بدیهی است که از تعداد تقاضاهای جدید برای تحصیل در خارج از کشور هم کم می‌شود.

حسن مسلمی نائینی، مدیرکل امور بورس و دانشجویان خارج از کشور وزارت علوم در گفت‌وگو با جام‌جم تاکید می‌کند: طی چند ماه اخیر، حدود 5000 معافیت تحصیلی برای اجازه تحصیل در خارج از کشور از وزارت علوم گرفته شده است که این آمارها متعلق به پسران مشمول خدمات سربازی است؛ همچنین حدود دو تا سه برابر این آمارها نیز برای ادامه تحصیل از کشور خارج شده اند که این گروه نیز شامل پسران غیرسرباز و دختران دانشجو می‌شود.

اما یکی دیگر از مقام‌های مسئول در وزارت علوم که نمی‌خواهد نامش پرده شود، به جام‌جم می‌گوید: سال 90 حدود 31 هزار نفر برای ادامه تحصیل از کشور خارج شدند، اما در سال 91 این آمار به 27 هزار نفر رسید و مطمئن باشید امسال نیز با وجود تداوم مشکلات ارزی، این آمارها کاهش پیدا خواهد کرد و درواقع پس از بحران ارزی شاهد هستیم که بین 10 تا 15 درصد تقاضاها برای تحصیل در خارج از کشور کم شده است.

شروط انتقال دانشجویان به داخل کشور

دانشجویانی که در دانشگاه‌های خارجی درس خوانده‌اند و حالا متقاضی تحصیل در دانشگاه‌های داخل کشور هستند، نمی‌توانند هر دانشگاهی را که دلشان خواست برای تحصیل انتخاب کنند.

براساس آیین‌نامه‌های وزارت علوم، برای دانشجویان دکتری که در دانشگاه‌های خارج از کشور تحصیل می‌کنند، گذراندن حداقل دو نیم سال تحصیلی در دانشگاه خارجی، شرط لازم برای انتقال به دانشگاه‌های داخل است.

برای دانشجویان کارشناسی ارشد، گذراندن یک نیم سال تحصیلی و شش واحد درسی با معدل 14 برای دانشجویان کارشناسی، گذراندن 12 واحد درسی اصلی با حداقل معدل 12، شرط مهمی برای پذیرش در دانشگاه‌های داخل است.

البته شروطی که در بالا به آن اشاره شد، حداقل‌های علمی لازم برای انتقال دانشجو به داخل کشور است، اما این اصلا به این معنی نیست که شما با داشتن این شرایط می‌توانید به هر دانشگاه‌های داخلی که دوست دارید، انتقالی بگیرید و معمولا در این موارد، حرف اول و آخر را روسای دانشگاه‌های مختلف می‌زنند.

افزایش هزینه‌های تحصیل در خارج

اگر سری به موسسات اعزام دانشجو بزنید، متوجه می‌شوید که هزینه‌های تحصیل طی هشت ماه اخیر، افزایش شدیدی داشته است.

یکی از مدیران این موسسات اعزام دانشجو در تهران به جام‌جم می‌گوید: هزینه تحصیل در برخی دانشگاه‌های اروپایی رایگان است، اما دانشجو باید حداقل 700 یورو معادل حدود سه میلیون تومان هزینه ماهانه داشته باشد تا بتواند در کشورهایی مثل آلمان، اتریش، فرانسه، نروژ، ایتالیا و فنلاند زندگی کند.

وی می‌افزاید: جدای از این هزینه‌ها، داشتن 3000 تا 8000 یورو در حساب بانکی نیز یکی از شروط اصلی بسیاری از دانشگاه‌های اروپایی برای پذیرش دانشجوست و با توجه به این‌که قیمت ارز در کشور افزایش شدیدی داشته است، می‌توانیم بگوییم طی یک سال اخیر، هزینه‌های تحصیل در اروپا، حداقل سه برابر شده است.

مدیر یکی دیگر از موسسات اعزام دانشجو تاکید می‌کند: در چند ماه اخیر، اوضاع دانشجویان ایرانی در دانشگاه‌های پولی به مراتب بدتر از دانشگاه‌های غیرپولی است و هزینه‌های تحصیل و زندگی‌شان چند برابر شده است. به همین دلیل ما به متقاضیان سفارش می‌کنیم که برای تحصیل در کشورهای انگلستان، آمریکا، استرالیا و کانادا، حتما بورس تحصیلی بگیرند، زیرا در کشوری مثل انگلیس، هزینه تحصیل و زندگی در طول یک سال، بیش از صد میلیون تومان آب می‌خورد.

مسئولان اداره کل بورس وزارت علوم، هزینه بورسیه هر دانشجوی ایرانی با ارز آزاد را بین 300 تا 700 میلیون تومان برای چهار سال تحصیلی برآورد کرده‌اند، اما هر ساله کمتر از 5 درصد دانشجویان مهاجرت کرده، موفق به گرفتن بورسیه تحصیلی می‌شوند و به همین خاطر نیز بیشترین چوب نوسانات ارزی را دانشجویانی می‌خورند که با اتکا به هزینه‌های شخصی راهی تحصیل در خارج از کشور می‌شوند.

امین جلالوند - ‌گروه جامعه