حالا دیگر سیلاب‌ها هم اس.ام.اس می‌زنند!

کشور ما طی 50 سال اخیر شاهد 2400مورد سیل سهمگین بوده که به آبگرفتگی بیش از 480 هزار دستگاه واحد مسکونی و بی‌خانمانی تعدادی زیاد و خسارت‌های جدی مالی و جانی منجر شده است. حجم خسارات مالی سیل طی سال‌های 1370 ـ 1330 بیش از 731 میلیارد تومان برآورد شده است.

رشد پرشتاب و عمدتا بی‌ضابطه شهرسازی در تهران در چند دهه اخیر که با تغییر کاربری بسیاری از اراضی و نابودی پوشش گیاهی، کاهش نفوذپذیری آب و کوتاه شدن زمان تمرکز سیلاب‌ها منجر شده، آسیب‌پذیری پایتخت در برابر سیلاب را روز به روز افزایش داده است. هنوز خاطره سیل بزرگ تجریش از اذهان پاک نشده است که طغیان رودخانه کن در اواخر فروردین سال گذشته متروی تهران را به دریاچه‌ای بزرگ تبدیل کرد و میلیاردها تومان خسارت به سیستم حمل و نقل شهری وارد کرد.

برای مقابله با این پدیده، گروهی از محققان کشورمان در یک شرکت دانش بنیان داخلی موفق به طراحی و ساخت سیستم هشدار سیل و سیلاب‌ با قابلیت پیش‌بینی و اعلام فوری خطر سیلاب‌های مخرب شهری از طریق ارسال پیامک شده‌اند.

محمد ستاری، مدیر شرکت طراح «سامانه پردازش و هشدار رگبار» (سپهر) می‌گوید: سیستم سپهر که سریع‌ترین سیستم هشدار سیلاب در دنیاست، قادر خواهد بود از همان دقیقه اول شروع بارش، به صورت دقیقه‌ای میزان بارندگی را با ده‌ها آستانه محاسبه شده از نظر شدت و تداوم بررسی کرده و در صورت رسیدن داده‌ها به آستانه خطر و هشدار با ارسال پیامک در کمترین زمان ممکن، مسئولان مدیریت بحران را از خطر بروز سیلاب مطلع کند.

وی خاطرنشان کرد: به تشخیص اکثر کارشناسان هیدرولوژی، هشداردهی زودهنگام سیل در حوزه‌های آبخیز، با «زمان تمرکز» کمتر از یک ساعت، امکان‌پذیر نیست. باران سنج‌های موجود، معمولا هر 10 تا 15 دقیقه یکبار، داده‌های ثبت شده بارش را به مرکز مدیریت سیلاب گزارش می‌کنند تا با استفاده از نرم‌افزارهای رایج، پس از 30 دقیقه پردازش، بررسی‌ها، برای صدور هشدار سیل کامل شود.

ستاری خاطرنشان کرد: چنین زمانی برای تعداد زیادی از 11 دره رود شمالی تهران و بسیاری دیگر از حوزه‌های آبخیز مشرف به کلانشهرها بسیار زیاد است. بررسی هیدرولوژیک و نیز تجارب معاصر از سیلاب شهری، مثلا در حوزه‌های «دربند ـ گلابدره» و نیز «رودخانه کن» نشان می‌دهد که گاه، از زمان شروع بارش تا بروز خسارات در اولین مناطق آسیب‌پذیر، حتی کمتر از نیم ساعت زمان داریم.

وی تصریح کرد: سیستم بومی سپهر قادر است در پنجره‌های زمانی پردازش یک دقیقه و زمان پردازش کسری از ثانیه عمل کرده و با ارسال 10 پیامک در یک دقیقه، مسئولان مدیریت بحران را از وضع بارش و سیلاب احتمالی مطلع کند.

ستاری با بیان این که این حسگر در تمام حوزه‌ها اعم از حوزه‌های دارای مطالعات جامع سیل و حوزه‌های فاقد این مطالعات قابل نصب و کاربری است، اظهار کرد: در حوزه‌های فاقد مطالعات جامع، شروع بارش، در همان دقیقه اول به کارشناس مسئول پیامک می‌شود. درطول بارش، در مقاطع زمانی دلخواه، مثلا هر پنج دقیقه یک​بار، بارش تفکیکی هر حسگر و نیز بارش کلی این رگبار تاکنون، ارسال می‌‌شود و با پایان بارندگی، برای ارزیابی دقیق‌تر، خاتمه بارش گزارش می‌شود.

برای اطمینان بیشتر به صحت عملکرد سیستم، روزانه یک پیامک به کارشناس مسئول سیل در منطقه ارسال می‌شود تا در صورت بروز اشکال در سیستم ارسال پیامک، تیم پشتیبان به سرعت نسبت به رفع نقص اقدام کنند.

وی خاطرنشان کرد: براساس شدت‌های بارش تعریف شده توسط کاربران، گروه‌های مختلفی از مخاطبان شامل کارشناس سیستم، مدیر، مدیر ارشد، به تفکیک پیام‌های درخور توجه برای خودشان را به صورت خودکار دریافت می‌کنند.

پنجره‌های زمانی پردازش یک دقیقه و زمان پردازش، کسری از ثانیه است، سرعت متوسط ارسال هر پیامک 6 ثانیه است که می‌تواند به سهولت ظرف یک دقیقه تا 10 مخاطب را اطلاع‌رسانی کند.

ستاری تصریح کرد: در حوزه‌های دارای مطالعات جامع سیلاب (مثلا حوزه رود کن)، دقت پردازش و اطلاع‌رسانی بسیار بیشتر است. یعنی حسگر «سپهر» از شروع بارش، هر دقیقه یک بار میزان بارندگی را با ده‌ها آستانه محاسبه شده هم از نظر شدت و هم از نظر تداوم، بررسی می‌کند و در اولین دقیقه پیامکی مثلا با این متن «بارش در پنجره زمانی بیست دقیقه‌ای و دوره بازگشت پنجاه ساله، در محل حسگر شماره 3» را به کارشناسان و مدیران ذی‌ربط ارسال می‌کند. مخاطبان فقط پیام‌هایی بااهمیت در خور جایگاه تصمیم‌گیری‌شان دریافت می‌کنند و از ارسال پیامک‌های معمولی‌تر برای مدیران ارشد، صرف‌نظر می‌شود.

به این ترتیب، ده‌ها حسگر نصب شده در حوزه‌هایی که از نظر وقوع سیلاب خطرناک ارزیابی می‌شوند، نه‌تنها در اتاق مانیتورینگ و طی ساعات اداری، بلکه هر وقت و هر کجا، توسط مدیران تصمیم‌گیر رصد شده و بخوبی مدیریت می‌شود.

علی شمس / جام​جم