قالی ایران در انتظار بازارهای جدید

اگر چه در ظرافت و زیبایی فرش‌های دستباف ایران شکی نیست، اما نگاهی به آمار صادرات چیز دیگری می‌گوید و آن هم واگذاری سهم قابل توجهی از بازار فرش دستباف به رقباست.

سال‌هاست‌ارزش صادرات فرش دستباف ایرانی از اوج خود فاصله گرفته و از رقم یک میلیارد و 600 ‌میلیون‌دلار صادرات در سال 73 ـ که 44 درصد صادرات غیرنفتی درآن زمان را تشکیل می‌داد ـ روند نزولی در پیش گرفته و حول و حوش رقم‌های نیم میلیارد دلار صادرات می‌چرخد، به طوری که رقم صادرات فرش دستباف در سال 89 به حدود 556 میلیون دلار رسید و سال 90 نیز حدود 600‌میلیون‌دلار بود.

امسال نیز با آن که مسئولان ، صادرات یک میلیارد دلاری را تاپایان سال هدف‌گذاری کرده‌اند اما آمار ده ماهه گمرک از صادرات فرش دستباف نشان می‌دهد ‌ طی این مدت تنها 361 میلیون دلار فرش دستباف به خارج از کشور صادر شده است که نسبت به میزان صادرات این محصول در مدت یاد شده درسال گذشته کاهشی 17 درصدی را نشان می‌دهد، در نتیجه با توجه به زمان باقیمانده تا پایان سال به‌طور قطع می‌توان گفت رقم هدف‌گذاری شده برای صادرات یک میلیارد دلاری بسیار آرمانی و دور از واقعیت بوده است.‌

صادرات یک میلیارد دلاری در حالی در نیمه اول امسال از زبان رئیس مرکز ملی فرش وعده داده شد که به عقیده تولیدکنندگان ، دستیابی به این رقم با توجه به کاهش میزان تولید فرش و افزایش هزینه تمام شده در پی افزایش هزینه مواد اولیه، دستمزد و... بعید به نظر می‌رسد.

آنچه مسلم است در سال‌های گذشته نبود برنامه‌ریزی مناسب و حمایت‌های لازم باعث شده ‌رقبایی چون چین، هند و پاکستان بتوانند با تولید فرش‌هایی ارزان‌قیمت‌تر و طرح‌هایی متناسب با سلیقه بازار ، سهم فرش ایران از بازارهای جهانی را کاهش دهند. تحریم‌ها نیز‌موجب شد برخی صادرکنندگان بازار صادراتی خود را ‌از دست بدهند.

گزارش‌های منتشرشده نشان می‌دهد در سال‌های گذشته همواره بیش از 95 درصد فرش دستباف ایران به 33 کشور صادر می‌شده است که در این بین آمریکا، آلمان، امارات، ایتالیا، لبنان و ژاپن به عنوان شش‌کشور اصلی مقصد صادرات فرش دستباف ایران محسوب می‌شدند.

اگر چه هم اکنون مسئولان بازرگانی، کشورهای هدف جدیدی را از جمله کشورهای آفریقایی، چین، اندونزی و... ‌ به‌عنوان بازارهای جدید صادرات فرش در برنامه خود تعریف کرده‌اند و گفته می‌شود قالی ایران به حدود 80 کشور صادر می‌شود، اما به گفته همین مسئولان، بیشترین مشکل صادرات در کشورهای دیگر ناآشنایی مردم آن کشورها با فرش دستباف ایران است که برای رفع این مشکل نیاز به تبلیغات قالی ایران در کشورهای خارجی و حضور مستمر برای جلوگیری از فروش فرش رقبا به نام فرش دستباف ایران است.

به گفته فعالان صنعت فرش دستباف کشور، در حوزه تجارت، دنیا پیشرفت‌های زیادی کرده است، اما در ایران کماکان روش‌های سنتی‌فروش و بازاریابی اعمال می‌شود.

به گفته آنها بهتر است به جای ایجاد مرکز سفارش‌پذیری متمرکز فرش دستباف، به سراغ ساماندهی زنجیره‌ تولید و سفارش رفته و سر دو زنجیر را که یک سر آن خارج از کشور و در بازار مصرف وجود دارد و سر دیگر آن داخل کشور یعنی تولید در روستاهاست را ساماندهی کرد.

آنچه مسلم است اعزام هیات‌های تجاری برای یافتن بازارهای جدید گامی است مثبت، اما موفقیت زمانی حاصل می‌شود که این اقدام همراه با برنامه باشد و درکنار اعزام این هیات‌ها، نحوه تبلیغات و روش‌های ورود به این بازارها بررسی شود تا با توجه به سلایق و تولیدات مورد نیاز این بازارها فرش‌های دستباف تولید شده روانه این بازارها شود و از رقابت‌های نابجای تجار ایرانی با یکدیگر نیزجلوگیری شود.

با توجه به تحریم‌ها و بحران‌های اقتصادی پیش آمده بدون شک صادرات غیرنفتی از اهمیت ویژه‌ای برخوردار بوده و در این زمینه نیاز است مرکز ملی فرش ایران با همفکری بهتر با تشکل‌های تولیدکننده و صادرکننده بسرعت بازارهای هدف قالی ایران را توسعه دهد و عقب‌ماندگی‌های صورت گرفته را جبران کند.

سیما رادمنش - گروه فرهنگ و هنر