آمارها راز قلب بیمار را برملا می‌کنند

به همین دلیل، شناخت عوامل خطر موثر بر این بیماری‌ها باعث می‌شود اقدامات لازم برای پیشگیری را بموقع شروع کرده تا درآینده مجبور نباشیم با عوارض این بیماری دست و پنجه نرم کنیم.

آگاهی از آمار و ارقام بیماری‌های قلبی، عوارض آنها و عوامل خطر باعث می‌شود به اهمیت آنها پی‌ببریم و در برابر آنها سهل‌انگاری به‌خرج ندهیم؛ چرا که جدی نگرفتن آنها باعث عوارض شدید و در مواردی مرگ می‌شود که هیچ‌کدام از آنها جبران‌پذیر نیستند.

به علت اهمیت موضوع، هر ساله روزی را به ‌روز جهانی قلب اختصاص داده‌اند. هرچند مطالعه درباره بیماری‌های قلبی نباید محدود به همین یک روز شود، اما این روز بهانه‌ای است برای یادآوری مشکلات قلبی و مرور تجربیات پزشکان در یک سال اخیر.

قلب یک عضو ماهیچه‌ای و حدودا هم‌اندازه با مشت هر فرد است. با هر ضربان، قلب خون حاوی اکسیژن و مواد غذایی را به تمام نقاط بدن انتقال می‌دهد. قلب هر شخص در حالت استراحت حدود 70 بار در دقیقه می‌تپد.

ضربان قلب هنگام فعالیت و هیجان‌های روحی افزایش می‌یابد. ماهیچه‌های قلبی خون خود را از طریق عروق کرونر دریافت می‌کند.

بیماری زمینه‌ای که موجب آسیب عروق کرونر و در نتیجه سکته قلبی می‌شود، تصلب شرایین نام دارد. در تصلب شرایین، چربی و کلسترول بمرور در دیواره داخلی سرخرگ‌ها رسوب می‌کند. این رسوب‌ها باعث می‌شود، دیواره سیاهرگ‌ها نامنظم و باریک شده و جریان خون در آنها دشوار شود.

این رسوب‌ها می‌تواند منشأ تشکیل لخته خونی شود و اگر یک لخته خونی عروق کرونر تشکیل شود، خون‌رسانی قلب با اختلال مواجه می‌شود و در پس آن سکته قلبی بروز می‌کند.

استعمال دخانیات، بی‌تحرکی و رژیم غذایی ناسالم از عوامل اصلی بروز بیماری‌های قلبی ـ عروقی به شمار می‌رود.

مواجهه طولانی‌مدت با این عوامل خطر، موجب بروز فشار خون بالا، قند خون بالا (دیابت)‌، چربی خون بالا و چاقی می‌شود. از بین 57 میلیون مورد مرگ در سال 2008، 17.3 میلیون آن که معادل 30 درصد کل مرگ و میر در این سال است، به علت بیماری‌های قلبی ـ عروقی بوده است.

طی دو دهه اخیر، میزان مرگ و میر ناشی از بیماری‌های قلبی ـ عروقی در کشورهای پر درآمد کاهش یافته است. شواهد نشان می‌دهد، اقدامات پیشگیرانه موجب چنین کاهشی بوده است.

درصد عمده بیماری‌های قلبی ـ عروقی با کاهش عوامل خطر رفتاری که در ادامه معرفی خواهد شد، قابل پیشگیری است.

هم‌اکنون حدود یک میلیارد سیگاری در جهان وجود دارد. بیشترین تنباکویی که استعمال می‌شود مربوط به سیگارهای تجاری است.

سایر انواع دخانیات عبارتند از؛ سیگارهای دست‌ساز بدون فیلتر، سیگار برگ، قلیان و تنباکوی جویدنی. بیشترین شیوع مصرف دخانیات مربوط به قاره اروپا و کمترین شیوع مربوط به قاره آفریقاست.

خطرات ناشی از مصرف دخانیات نه‌تنها مصرف مستقیم این مواد را شامل می‌شود، بلکه آن‌دسته از افرادی را که به طور غیرمستقیم در معرض دود ناشی از سیگار قرار دارند نیز در بر می‌گیرد.

نزدیک به شش میلیون نفر سالانه به علت استعمال دخانیات یا قرارگیری در معرض دود آن از بین می‌روند که مسئول مرگ سالانه شش درصد زنان و 12 درصد مردان در جهان است. پیش‌بینی می‌شود در سال 2030، مرگ ناشی از دخانیات به بیش از هشت میلیون نفر در سال خواهد رسید.

استعمال دخانیات تقریبا 10 درصد بیماری‌های قلبی ـ عروقی را به خود اختصاص می‌دهد.

مطالعات مختلف تاثیر مفید ترک سیگار بر کاهش مرگ‌و‌میر ناشی از بیماری‌های قلبی را به اثبات رسانده‌ است.

نکته جالب این که مطالعات نشان داده است، کسانی که در سنین 35 تا 44 سالگی سیگار را ترک می‌کنند، میزان بقایی همانند کسانی دارند که هیچ‌وقت سیگار نکشیده‌اند.

شواهد بسیاری در زمینه ارتباط رژیم غذایی و تصلب شرایین وجود دارد. مصرف زیاد چربی‌های اشباع‌شده، کلسترول و نمک و مصرف کم میوه و سبزیجات و ماهی با خطرات قلبی ـ عروقی همراه است.

چاقی که یکی از عوامل خطر بیماری‌های قلبی ـ عروقی به شمار می‌رود، رابطه نزدیکی با رژیم غذایی و فعالیت دارد. چاقی، نتیجه عدم تعادل انرژی دریافتی از طریق غذا و انرژی مصرفی است. فعالیت بدنی منظم با افزایش انرژی مصرفی مانع چاقی می‌شود.

تقریبا 1.7 میلیون (2.8 درصد)‌ از مرگ و میر در جهان با مصرف میوه و سبزی کم در ارتباط است.

میزان مصرف نمک تعیین‌کننده فشار خون و در نتیجه یکی از عوامل موثر بر سلامت قلب‌و‌عروق است.

مصرف کافی میوه و سبزیجات خطر بیماری‌های قلبی ـ عروقی را کاهش می‌دهد.

مصرف مکرر غذاهای پرانرژی مانند غذاهای آماده که حاوی چربی و قند بالایی هستند، باعث افزایش وزن می‌شوند.

برای پیشگیری از بیماری‌های قلبی ـ عروقی مصرف نمک کمتر از پنج گرم در روز برای هر نفر توصیه می‌شود. هرچند آمارهای به دست آمده نشان می‌دهد بیشتر افراد بیش از این مقدار مصرف می‌کنند.

کاهش متوسط میزان نمک مصرفی تاثیر بسزایی بر فشار خون دارد. هرچه میزان نمک مصرفی کاهش یابد، فشار خون نیز مطابق آن کاهش می‌یابد. همچنین حذف چربی ترانس و جایگزینی آن با روغن‌های گیاهی غیراشباع، خطر بیماری عروق کرونر را کاهش می‌دهد.

حداقل 2.8 میلیون نفر سالانه به علت افزایش وزن یا چاقی از بین می‌روند. سال 2008، 34 درصد بزرگسالان بالای 20 سال دارای وزن بالا بودند (یعنی شاخص توده بدن آنها بیش از 25 بود)‌ که شامل 33.6 درصد مردان و 35 درصد زنان می‌شد.

سال 2008، 9.8 درصد مردان و 13.8 درصد زنان از چاقی رنج می‌بردند (یعنی شاخص توده بدن آنها بیش از 30 بود)‌ که این‌مقدار در سال 1980، 4.8 درصد برای مردان و 7.9 درصد برای زنان بود.

چاقی یکی از مشکلات سلامت در حال رشد در کشورهای توسعه‌یافته و در حال توسعه به شمار می‌رود. چاقی با عوامل خطر بیماری‌های قلبی همانند فشار خون بالا، افزایش قند خون، دیابت نوع 2 و چربی خون بالا مرتبط است.

برای رسیدن به قله سلامت، متوسط شاخص توده بدن (BMI)‌ بزرگسالان باید بین 21 تا 23 باشد، هر چند به طور کلی شاخص توده بدن بین 18.5 تا 24.9 قابل قبول است.

شیوع چاقی در کشورهای پردرآمد بیشتر است. در کشورهای پردرآمد، چاقی در میان افراد با وضع اجتماعی ـ اقتصادی پایین شایع‌تر است. برعکس، در کشورهای کم‌درآمد، چاقی بیشتر در میان افراد با وضع اجتماعی ـ اقتصادی بالا دیده می‌شود.

فشار خون بالا مسوول 7.5 میلیون مرگ و میر در جهان است که 12.8 درصد از کل مرگ و میر سالانه را تشکیل می‌دهد.

فشار خون بالا یکی از عوامل خطر مهم بیماری‌های قلبی ـ عروقی به شمار می‌رود.

علاوه بر آن، فشار خون بالا باعث اختلال کارکرد کلیه‌ها و آسیب عروق شبکیه و مشکلات بینایی نیز می‌شود.

شیوع کلی فشار خون در بزرگسالان بالای 25 سال در سال 2008 حدود 40 درصد بوده است.

تعداد افراد مبتلا به فشار خون کنترل‌نشده از 600میلیون نفر در سال 1980 به حدود یک میلیون نفر در 2008 رسیده است.

خطر سکته قلبی را با کنترل فشار خون با روش‌های غیردارویی (مانند محدودیت مصرف نمک و افزایش فعالیت بدنی) می‌توان کاهش داد.

فشار خون در افراد دیابتی از اهمیت ویژه‌ای برخوردار است، چرا که آنها بیشتر از دیگران در خطر سکته قلبی قرار دارند.

درصورت نتیجه‌نگرفتن از درمان‌های غیردارویی باید برای کنترل فشار خون زیر نظر پزشک از درمان‌های دارویی استفاده کرد.

دیابت که یکی از عوامل خطر بیماری‌های قلبی ـ عروقی محسوب می‌شود، به‌صورت قند خون ناشتای بالای 126 تعریف می‌شود.

سال 2008، دیابت مسوول 1.3 میلیون مرگ‌ومیر در جهان بود. در همین سال، شیوع کلی دیابت حدود 10 درصد گزارش شده است.

شیوع دیابت در کشورهای بادرآمد متوسط و بالا بیشتر از کشورهای کم‌درآمد است.

بیماری‌های قلبی ـ عروقی 60 درصد علل مرگ را در بیماران دیابتی به خود اختصاص می‌دهد. خطر حوادث قلبی ـ عروقی در افراد مبتلا به دیابت یک یا 2 ، دو تا سه برابر بیشتر و این خطر در زنان بیشتر از مردان است.

نشناختن بموقع و درمان دیابت عوارض شدیدی را در پی دارد.

از جمله این عوارض می‌توان به سکته قلبی و مغزی، نارسایی کلیه، قطع اندام‌ها و کوری اشاره کرد.

آزمایش قند خون و محاسبه خطر ابتلا به بیماری قلبی و مصرف داروهای لازم از جمله انسولین موجب بهبود وضع افراد مبتلا به دیابت می‌شود.

چربی خون شامل LDL (کلسترول بد)، HDL (کلسترول خوب) و تری گلیسیرید است.

کالری اضافی در بدن به صورت تری‌گلیسیرید در سلول‌های چربی ذخیره می‌شود.

کلسترول LDL در دیواره عروق رسوب کرده و باعث تصلب شرایین می‌شود. به طور کلی، LDL پایین برای سلامت عروق خونی بهتر است.

کلسترول HDL با زدودن کلسترول بد از دیواره عروق به سلامت رگ‌ها کمک می‌کند. آزمایش کلسترول کامل خون LDL، HDL و سایر چربی‌های خون را اندازه‌گیری می‌کند.

یک‌سوم بیماری‌های قلبی ناشی از نقصان خونرسانی با کلسترول بالا همراه است. کلسترول بالا مسوول مرگ 2.6 میلیون نفر است. (4.5 درصد).

سال 2008، شیوع کلسترول بالا در میان بزرگسالان ـ که به صورت کلسترول بالای 240 تعریف می‌شود ـ 9.7 درصد بود.

نشان داده شده است که کاهش کلسترول به میزان 10 درصد در افراد 40 ساله موجب کاهش 50 درصدی در بیماری‌های قلبی ظرف پنج سال می‌شود.

همین مقدار کاهش در کلسترول در یک فرد 70 ساله تا 20 درصد بیماری‌های قلبی ـ عروقی را در مدت پنج سال کاهش می‌دهد.

سال 2008، شیوع کلسترول بالا در بزرگسالان 39 درصد بود (37 درصد برای مردان و 40 درصد برای زنان). شیوع کلسترول بالا در کشورهای پردرآمد 50 درصد و در کشورهای کم‌درآمد 25 درصد گزارش شده است.

بدفهمی‌های زیادی در زمینه بیماری‌های قلبی در زنان وجود دارد.

در حقیقت بیماری‌های قلبی ـ عروقی به همان میزانی که زنان را مبتلا می‌کند، مردان را نیز درگیر می‌نماید.

هر چند خانم‌ها سال‌های کمتری از عمر خود را به علت بیماری قلبی ـ عروقی از دست می‌دهند؛ چرا که در مقایسه با مردان این بیماری هفت تا 10 سال دیرتر در خانم‌ها بروز می‌کند.

عوامل خطر بیماری‌های قلبی در زنان و مردان یکسان است.

سالانه 3.3 میلیون زن در اثر سکته قلبی از بین می‌روند.

برخی شواهد نشان می‌دهد زنان در مقایسه با مردان تاخیر بیشتری در مراجعه به بیمارستان، تشخیص و شروع درمان دارند.

از آنجا که معمولا خانم‌ها مسئول تغذیه افراد خانواده هستند، بهتر است اطلاعات بیشتری در زمینه غذاهای سالم داشته باشند.

در اکثر موارد، خانم‌ها مسئول تغذیه کودکان هستند و لازم است دقت کافی در این زمینه داشته باشند، چرا که اگر برنامه غذایی کودک از همان ابتدا درست پایه‌گذاری نشود، می‌تواند در آینده عادات غذایی نامناسبی را به همراه داشته باشد.