تب‌ تند ‌مُد

مثل یک تب یا عطش می‌ماند، یک روز می‌بینی که دوست و رفیق و همسایه در مورد چیزی حرف می‌زنند که تو از آن بی‌خبری، در لباس‌هایشان نکته مشترکی وجود دارد که لباس تو ندارد، توی حرف‌هایشان از لغتی استفاده می‌کنند که تو حتی معنی‌اش را نمی‌دانی، البته آنچه که تبش به جان همه افتاده از لباس و آرایش مو شروع می‌شود و از کتابی خاص یا مد شدن یک تکیه کلام می‌گذرد و حتی به یک شخصیت یا ایدئولوژی هم می‌رسد.

البته اسم این همه‌گیر شدن‌های آنی در پوشاک، لباس، مو یا ریش و سبیل «مد» است. مثلا دوره‌ای مد می‌شود که همه موهایشان را کوتاه کنند. بعد از مدتی موی بلند مد می‌شود. یک روز مد می‌شود پاچه شلوار‌ها گشاد شود و روز دیگر آنقدر تنگ است که اسمش می‌شود شلوار پاچه لوله تفنگی!

در بقیه موارد هم هر چند که همه‌گیریشان اسم‌های دیگری دارد، اما یک جورهایی همان مدشدن است و ناگفته نماند که بیشتر از هر گروه سنی این نسل سومی‌ها هستند که حواسشان را جمع می‌کنند تا از مد شدن چیزی عقب نمانند.

نگاهی به عکس نسل سومی‌های 30 سال پیش که بیندازید، حتما خنده‌تان می‌گیرد.

ریش و سبیل‌ها پرپشت، شلوار‌ها گشاد، یقه‌ها پهن، کمربند‌ها پهن و کاپشن‌ها کوتاه، این حکایت همه عکس‌های سال‌های گذشته است.

حتما از دیدن آن عکس‌ها خنده‌تان می‌گیرد و بارها به خاطر پوشش و ظاهر آن دوره، خندیده‌اید و وقتی هم که از پدرتان پرسیده‌اید که این چه لباسی بوده، شاید جوابش این بوده است: «همه از همین لباس‌ها می‌پوشیدند و سر و شکلشان همین جور بود». البته حق با والدینتان است، برای مد شدن یک مدل مو یا لباس خاص لزوما زیبایی ملاک نیست بلکه چیزی که مد می‌شود ناخودآگاه زیبا هم به نظر می‌رسد.

مثلا تا همین 10 یا 15 سال پیش در لباس دختران چیزی به اسم «اپل» مد شده بود. به این ترتیب که در همه لباس‌ها روی سرشانه، تکه‌ای ابر مانند نصب می‌شد که در واقع عرض و طول شانه را چند برابر می‌کرد. اغراق شده مدل اپل می‌توانست همان لباس چوپان‌ها باشد که در امتداد شانه لباس کت مانند آنها شانه‌ها را کشیده‌تر و بزرگ‌تر نشان می‌داد. اگر آلبوم خانوادگی‌تان را ورق بزنید مطمئنا چند عکس از مانتوی یکی از اعضا یا کت یکی از افراد ذکور خانواده پیدا خواهید کرد.

اما نخندید و بدانید که در آن دوره لباس بدون اپل بیشتر اسباب خنده بود، همان طور که در دوره شلوارهای دم‌پاگشاد، کسی که شلوار راسته می‌پوشید، خنده‌دار به نظر می‌رسید. نخندید و مطمئن باشید که روزی عکس‌های شما با همین شکل و لباس، برای نسل‌های چندین سال بعد می‌تواند سوژه خنده باشد.

هرچند بسیاری از کارشناسان درخصوص مد‌های لباس و پوشاک و این که جوانان تابع آنها شوند هشدار می‌دهند و معتقدند که نباید آب به آسیاب سود کلان شرکت‌های تجاری ریخت، اما همیشه و هر مدی بد نیست. بعضی از مد‌ها می‌توانند به مرور زمان اتفاقات فرهنگی خوبی به وجود آورد. محمد پوراستاد، کارشناس ارشد مردم‌شناسی درخصوص انواع مد‌ها و فراگیری آن در بین جوانان می‌گوید: درخصوص پوشاک و مدل‌های آرایش مو و صورت، معمولا مساله به تجارت پوشاک برمی‌گردد و کشور ما هم از این مساله مستثنا نیست.

او ادامه می‌دهد: همین که چه رنگی به رنگ سال تبدیل شود مستلزم تصمیم‌گیری برندهای (نشانه‌ها) بزرگ پوشاک در دنیاست و آنها روی چنین پروژه‌هایی که سود و منفعت اقتصادی فراوانی دارد، کار تحقیقی و پژوهشی زیادی انجام می‌دهند. پوراستاد جذب شدن جوانان به سوی هر چیز جدید را از مقتضیات سن می‌داند و ادامه می‌دهد: همه هدف آنها نیز نسل جوان است و سعی می‌کنند که آنها را به سوی مد‌های جدید جذب کنند. هرچند که این مردم‌شناس جذب شدن به مد را توصیه نمی‌کند، اما از مد‌هایی صحبت به میان می‌آورد که به زعم او، همه‌گیر شدنشان گاهی نتیجه مثبت هم دارد.

او به بازار کتاب یا موسیقی هم اشاره می‌کند و می‌گوید: مثلا دوره‌ای خواندن کتاب‌های جنایی مانند کتاب‌های آگاتا کریستی در ایران مد شده بود و کتاب‌های این نویسنده و کلا کتاب‌های پلیسی و جنایی بشدت پرفروش بود و به تبع آن در دوره‌هایی نیز فیلم‌های اکشن بشدت در نوجوانان و جوانان طرفدار پیدا کرده بود.

پوراستاد معتقد است که این گونه فراگیرها (مدها) خصوصا در حوزه کتاب به نظر می‌رسد نتایج بهتری داشته، چون شاید مطالعه کتاب‌های داستانی و جنایی نتواند سطح آگاهی خواننده را بالا ببرد، اما همین افزایش مخاطب می‌تواند در کتابخوان شدن مردم تاثیر بسزایی داشته باشد و کار به جایی برسد که افراد به سمت کتابخوانی و در پی آن انتخاب کتاب‌هایی با مفاهیم بهتر و وزین‌تری گرایش پیدا کنند.

زیاده‌روی در هر چیزی بد است حالا اگر این زیاده‌روی با چاشنی «جوگیر» شدن هم قاطی شود، معجون نامطلوبی به‌وجود می‌آورد.

این وسط نسل سومی‌هایی هم پیدا می‌شوند که کم‌کم در مد شدن‌ها غرق می‌شوند. یک روز در خط ظاهر و مد‌های لباس هستند؛ روز دیگر با آلبوم جدید فلان خواننده خودشان را خفه می‌کنند، همین که دست چند نفر کتاب فلسفی ببینند، فردای آن روز همه کتاب‌های فلسفی معروف را تهیه می‌کنند، همان کتاب‌هایی که خواندنش خودش نیازمند خواندن چند کتاب است، اگر دوچرخه‌سواری همه‌گیر شود، فوری دوچرخه‌سوار می‌شوند، اسکی مد می‌شود می‌روند اسکی، خواننده‌ای معروف می‌شود، اتاقشان از عکس آن خواننده پر می‌شود و بالاخره کار را به جایی می‌رسانند که اگر پای صحبتشان بنشینید، بعد از ساعت‌ها متوجه نمی‌شوید که علاقه و سلیقه واقعی او در همه این زمینه‌ها چیست.

پوراستاد، با هشدار نسبت به بحران هویت در جوانانی که خودشان را در هر چیز مد شده‌ای غرق می‌کنند، می‌گوید: تجربه کردن و گشتن در حوزه‌های مختلف اقتضای جوانی است، اما این که جوانی نتواند راه و سلیقه خودش را پیدا کند متاسفانه سردرگم می‌شود و در نهایت نمی‌تواند حتی ایده واحدی نسبت به یک موضوع داشته باشد. او به همه نسل سومی‌ها توصیه می‌کند از سرک‌کشیدن بیهوده در حوزه‌های مختلف پرهیز کنند و معتقد است: این که کورکورانه و فقط با تقلید کردن در حوزه‌ای وارد شوید در نهایت حتی علایق واقعی خودتان را در همین مسیر از دست می‌دهید، اما اگر با مطالعه و دقت به موضوع یا کاری وارد شوید در نهایت چه انتخابش کرده باشید؛ چه کنار بگذاریدش، باز هم برنده هستید، چون در حالت اول مسیری را یافته‌اید و در حالت دوم نیز تجربه کسب کرده‌اید.

پری جمالی