فراهوش و جهان غیرقابل پیش‌بینی

متنی که در ادامه می‌خوانید، خلاصه‌ای از یکی سخنرانی‌های اوست که در مورد معرفی جهان فردیت است. جهان فردیت بنا به تعریفی که در وب‌سایت ویکی‌پدیا آمده است، زمانی فرضی از تاریخ است که فناوری اطلاعات در آن به چنان رشدی خواهد رسید که پس از آن، پیش‌بینی تاریخ بسیار دشوار خواهد بود. کورزویل و ورنور وینج، 2 محقق در این زمینه این مفهوم را با رشد فناوری و خلق فراهوش تعریف می‌کنند و معتقدند جهان بعد از فردیت به دلیل ناتوانی انسان در تصور قصد و قابلیت‌های فراهوش، غیرقابل پیش‌بینی خواهد شد.

بزرگ‌ترین مثال در این مورد، قانون مور است که طبق آن، توانایی محاسبه انسان با رشد توانی تولید ترانزیستورها به طور متوسط هر دو سال یکبار، 2 برابر می‌شود و این قانون طی 50 سال گذشته ثابت بوده و به نظر نمی‌رسد تا سال 2015 و پس از آن نیز این رشد متوقف شود.

کورزویل معتقد است: فناوری اطلاعات خطی نیست و با نرخی توانی در حال رشد است. هرچند درک شهودی انسان خطی است. به عنوان مثال وقتی هزاران سال پیش در دشتی بی‌درخت حرکت می‌کردیم، پیش‌بینی‌های خطی داشتیم که آن حیوان کجا می‌تواند باشد و این پیش‌بینی امتحان خود را پس داده بود. همین شیوه تفکر، ذهن ما را شکل داده است. اما رشد توانی را باید در فناوری اطلاعات بررسی کرد؛ اگر من 30 قدم به صورت خطی بردارم، به 30 می‌رسم، اما اگر 30 قدم به طور توانی بردارم: 2، 4، 8، 16 و بعد به یک‌میلیارد خواهم رسید. این تفاوت بسیار بزرگی است و این است که فناوری اطلاعات را تعریف می‌کند.

وقتی در دانشگاه MIT دانشجو بودم، در تمام دانشگاه همه از یک کامپیوتر استفاده می‌کردند. اما کامپیوتری که در تلفن‌های همراه امروزی وجود دارد، یک میلیون برابر ارزان‌‌تر، یک میلیون برابر کوچک‌تر و هزار برابر قوی‌تر است. بنابراین قابلیت محاسباتی که یک دلار برای ما به ارمغان می‌آورد، نسبت به 25 سال گذشته چند میلیارد برابر شده و این اقدام تا 25 سال آینده دوباره تکرار خواهد شد. فناوری اطلاعات در یک سری به صورت منحنی‌های S به رشد خود ادامه می‌دهد و عده‌ای می‌پرسند که چه اتفاقی خواهد افتاد اگر قانون مور به پایان برسد؟

در هر حال انتظار می‌رود این قانون در سال 2020 به پایان برسد و در این صورت باز هم جای نگرانی نیست، چون می‌توان از پارادایم فعلی به پاردایم دیگری حرکت کرد و قانون مور نخستین قانونی نبود که توانست پارادایم رشد توانی را به بخش محاسبات وارد کند. رشد توانی محاسبات حتی چند دهه قبل از تولد گوردون مور، رخ داده بود و این رشد تنها منحصر به محاسبات نبود.

در دهه 1950 میلادی، کامپیوترهای ما از لامپ‌های خلأ تشکیل شده بودند و به مرور زمان کوچک‌تر و کوچک‌تر شدند تا سرانجام این فناوری به بن‌بست رسید. آنقدر لامپ‌های خلأ کوچک شدند که دیگر امکان ایجاد خلأ در آنها وجود نداشت. بنابراین پایان فناوری کامپیوتر به شیوه لامپ‌های خلأ رسیده بود، اما رشد توانی محاسبات متوقف نشد چون به پارادایم چهارم یعنی ترانزیستورها رسیدیم و دست آخر به مدارهای مجتمع. بنابراین اگر این فناوری هم به بن‌بست برسد، به ششمین پارادایم محاسباتی خواهیم رفت: مدارهای مولکولی خودسازمان یافته سه‌بعدی.

آنچه از همه اینها جالب‌تر است، روند رو به رشد است که چطور می‌توان آن را پیش‌بینی کرد. هر چند که روند رو به رشد محاسبات از دیگر عوامل اجتماعی از جمله دشواری‌های فناوری، جنگ و صلح و سختی‌های اقتصادی تأثیر می‌گیرد. بنابراین در صورتی که با توقف در نرخ رشد مواجه شویم، به دلیل عدم توانایی فناوری نیست، بلکه به علت عوامل دیگری است که بر فناوری اثر می‌گذارند.

در سال 1968، یک ترانزیستور را با یک دلار می‌شد خریداری کرد، اما امروزه نیم میلیارد ترانزیستور را می‌توان با یک دلار خریداری کرد، ضمن آن‌که ترانزیستورهای امروزی سریع‌تر و بهتر هستند. به طور معمول هزینه یک ترانزیستور که در اصل یکی از عوامل تعیین‌کننده قیمت در قطعات الکترونیکی است، هر ساله نزدیک به 50 درصد کاهش می‌یابد. این مساله در مورد داده‌های DNA یا مغز نیز صادق است. تنها مساله به اینجا ختم نمی‌شود، در طول 50 سال گذشته با 18 درصد کاهش ثابت هزینه‌ها در تمام بخش‌های فناوری اطلاعات مواجه بوده‌ایم. این در حالی است که هر ساله می‌توان با یک هزینه ثابت، 2 برابر اطلاعات بیشتر به دست آورد.

مثالی که در نمودار می‌بینید، قانون مور نیست، میزان داده‌های DNAای است که جمع‌آوری آنها هر سال 2 برابر می‌شود. هزینه آن نیز هر سال به نصف کاهش می‌یابد و این روند پس از تعریف پروژه ژنوم به تثبیت رسیده است. بدبین‌ها معتقد بودند با وجود گذشت نیمی‌از پروژه، تنها یک درصد از آن به پایان رسیده است، در حالی که این مساله کاملا پیش‌بینی شده بود. اگر یک درصد را 7 بار دیگر 2 برابر کنید، به صددرصد خواهید رسید و این پروژه سر موقع به اتمام رسید.

برای این که رشد فناوری ارتباطات را بررسی کنیم، بیش از 50 راه وجود دارد. تعداد بیت‌هایی که در لحظه در حال انتقال هستند یا حجم اینترنت که باز هم به شکلی توانی در حال گسترش است. بیش از20 سال پیش و در کتاب عصر ماشین‌های هوشمند که همزمان بود با قدرت‌گرفتن شوروی سابق، اشاره شد که به دلیل رشد ارتباطات غیرمتمرکز، چنین سیستمی‌ به بن‌بست خواهد رسید و حالا در قرن 21 می‌توانیم کارهایی همچون شبیه‌سازی بخش‌هایی از مغز را انجام بدهیم که همین جا بحث نرم افزار پیش کشیده می‌شود. برخی منتقدان معتقدند نرم‌افزار نمی‌تواند با این رشد حرکت کند، اما باید اشاره کرد که دانش ما از مغز بیشتر و بیشتر می‌شود. تجزیه‌های فضایی که از اسکن مغز به دست آمده، هر سال 2 برابر می‌شود، میزان داده‌هایی که از مغز می‌گیریم نیز سالانه 2 برابر می‌شود و در حقیقت این داده‌ها در مدل‌ها و شبیه‌سازهای نواحی مغز به کار می‌آیند.

در حال حاضر 20 ناحیه از مغز انسان مدلسازی، شبیه‌سازی و آزمایش شده است: قشر شنوایی، برخی از نواحی قشر بینایی، مخچه و برش‌هایی از قشر ذهنی که اندیشه منطقی ما در آنجا انجام می‌شود و تمام اینها با رشدی ثابت و قابل پیش‌بینی مواجه هستند. خروجی و سودآوری کار انسان به طور متوسط از 30 دلار به 130 دلار در ساعت افزایش پیدا کرده و همه اینها تاثیر گرفته از فناوری اطلاعات است.

در عصر حاضر، بسیاری از ما نگران انرژی و محیط زیست هستیم. اگر به این نمودار لگاریتمی‌ توجه کنید، نرخ رشد تولید انرژی کیهانی را مشاهده می‌کنید که هر دو سال 2 برابر می‌شود. بخصوص در حال حاضر که از فناوری نانو به شکل فعلی استفاده می‌کنیم، تنها به 8  بار، 2 برابر شدن نیاز داریم تا تمام نیازهای انرژی خود را برطرف کنیم و آن موقع 10 هزار برابر انرژی خورشیدی بیشتر از حد نیاز در اختیار خواهیم داشت.

ما در نهایت با این فناوری ادغام خواهیم شد و این مساله بسیار نزدیک است. کامپیوتری که در زمان دانشجویی من به یک ساختمان نیاز داشت، الان در جیب جا می‌گیرد. چیزی که در جیب شما در حال حاضر قرار گرفته، در 25 سال آینده در یک سلول بدن نیز جا خواهد گرفت و به همین ترتیب بهداشت، هوش و فراست ما با این فناوری ادغام خواهد شد.

مرادزاده

منابع: