نگاهی به بزرگترین زلزله جهان در 2سال گذشته

بامداد روز جمعه چهارم مهر 1382، به وقت محلی ژاپن و دقیقا ساعت 07/20/12 ظهر به وقت تهران ، زلزله ای بزرگ به قدرت 3/8 درجه در مقیاس امواج درونی زمین (ریشتر) نواحی ای از ژاپن را لرزاند.

کد خبر: ۳۰۳۲۳

براساس مطالعات اولیه ، کانون این زمین لرزه در مختصات 83/41 عرض جغرافیایی شمالی و 83/143 طول جغرافیایی شرقی قرار داشته است . محل کانون ، این زلزله براساس این محاسبات در فاصله 135 کیلومتری جنوب غربی ناحیه کوشیرو از منطقه هوکایدو، 245 کیلومتری شمال شرقی هاچپتو در ناحیه هوشو ، 241 کیلومتری جنوب شرقی آساهیکاوا در ناحیه هوکایدوو 770 کیلومتری شمال شرق توکیو بوده است ، البته دقت این محاسبات در حد 5کیلومتر گزارش شده است . عمق کانون این زلزله سهمگین ، 33 کیلومتری زیر سطح زمین بوده و بر اثر برخورد صفحه پاسفیک و صفحه امریکای شمالی ایجاد شده ، صفحه پاسفیک با سرعت 2/8 سانتی متر در هر سال به سمت غرب - شمال غرب حرکت می کند و یکی از عوامل به وجود آورنده کمربند زمین لرزه هایی است که ژاپن نیز روی آن قرار دارد. این سری از لرزشها که از ساحل جنوب شرقی جزیره هوکایدو به وقوع پیوست در محلی آغاز شد که از شمال به فرو رفتگی کوریل و از جنوب به فرو رفتگی ژاپن محدود می شد. این مکان دقیقا همان جایی است که صفحه پاسفیک یا صفحه آرام (Pacific Plate) به زیر پوسته ژاپن می خزد. وقوع این زلزله باعث به هوا برخاستن امواجی به طول یک متر شده است . اگر چه انتظار می رفت چنین لرزه ای امواجی با ارتفاع بیشتر ایجاد کند اما هیچ موجی با ارتفاع بیش از یک متر گزارش نشده است ؛ البته این احتمال وجود دارد که عمق کانون زلزله باعث افت ضربه آن در سطح شده باشد. عمق کانون زلزله یکی از عوامل بسیار مهم در تعیین میزان خسارت بار بودن یک زلزله است . به این ترتیب که هر چه عمق کانون زلزله بیشتر باشد. اثر تخریبی آن با رسیدن امواج به سطح کاهش می یابد؛ بنابراین زلزله ای با قدرت کمتر اما در عمقی کمتر می تواند بسیار ویران کننده تر از زلزله ای قوی باشد که در عمقی پایین اتفاق می افتد. ناحیه هوکایدو، یکی از مراکز زلزله خیز جهان است به طوری که بارها شاهد لرزه هایی با قدرت بیش از 7 ریشتر بوده است . زلزله اخیر قوی ترین زمین لرزه است که طی 2سال گذشته در جهان رخ می دهد. آخرین زمین لرزه بیش از 8ریشتر ، 23 جولای سال 2001 در کشور پرو رخ داد که 75کشته از خود به جای گذاشت . اما ناحیه هوکایدو نیز از نیمه قرن گذشته تا پیش از زلزله اخیر شاهد 3 زمین لرزه بیش از 7 ریشتر بوده است . سال 1952 زمین لرزه ای با قدرت 2/8 ریشتر در همین ناحیه به وقوع پیوست که موجب کشته شدن 31نفر شد. سال 1968 زلزله ای با قدرت 9/7ریشتر خسارتی معادل 25میلیون دلار امریکا از خود به جا گذاشت و سال 1993 زمین لرزه با قدرت 6/7 ریشتر این ناحیه را لرزاند و 4/6 قربانی گرفت . این در حالی است که تلفات و خسارات زلزله اخیر ، بسیار ناچیز بوده است . براثر این زلزله برج مراقبت فرودگاه شرقی شهر کوشیرو آسیب دیده است و خیابان ها و دیوار ساختمان ها شکاف برداشته است . تعدادی از منازل دچار خسارت های جزیی شده اند و حدود 400 نفر زخمی حاصل از این زلزله ، به طور سرپایی مداوا شده اند. آمارهای غیررسمی حکایت از آن دارد که این زلزله تنها 3کشته بر جای گذاشته است که شامل 2 ماهیگیر بوده که اسیر امواج ناشی از زلزله شده اند و یک نفر براثر تصادف رانندگی ناشی از زلزله جان خود را از دست داده است . تنها مورد آتش سوزی که گزارش شده ، آتش گرفتن یک تانکر سوخت متعلق به شرکت ایدمیتسوکوزاو است که در ناحیه توماکوما شعله ور شده است . از جمله عواملی که تلفات و خسارات این زلزله را تا این حد پایین آورده است یکی عمق پایین کانون زلزله بوده و دیگری آمادگی شهروندان ژاپنی برای مقابله با زلزله است ، پس از مواجهه با زلزله های ویرانگر تاریخی که در ژاپن به وقوع پیوسته است ، استانداردهای ویژه ای برای ساخت بنادر این کشور وضع شده است . از جمله استانداردهای مقابله در برابر زلزله برای بقا و استفاده از مصالح سبک در داخل ساختمان ها که کمترین آسیب را به شهروندان برساند، از سوی دیگر آموزش های عمومی و برگزاری مانورهای همگانی آمادگی در برابر زلزله ، توانایی مردم را در مقابله با این پدیده غیرقابل پیش بینی افزایش داده است . علی رغم پیشرفت های علمی چند دهه اخیر، زلزله کماکان غیرقابل پیش بینی بوده است و بررسی های فراوان درخصوص پیش بینی پذیر کردن این پدیده در جریان است ، از جمله این فعالیت ها می توان به پژوهش های گروهی از محققان دانشگاه استنفورد اشاره کرد که سعی دارند با بررسی ماهواره ای گسلهای فعال دست به پیش بینی زلزله بزنند. گفتنی است بخشهای عمده ای از ایران و از جمله شهر تهران نیز روی کمربند زمین لرزه قرار دارد به طوری که تهران از شمال و جنوب در محاصره 2 گسل فعال است که بنا بر پیش بینی ها گسل شمالی توانایی ایجاد زلزله ای به قدرت 7 ریشتر و گسل جنوبی توانایی ایجاد لرزشی به قدرت 6 ریشتر را دارد که در صورت فعالیت هر یک از این 2 گسل با توجه به بافت فرسوده شهر تهران ، عدم آمادگی مردم و مسائل دیگر، خسارات و تلفات غیرقابل پیش بینی به این شهر وارد خواهد شد. به طوری که برخی کارشناسان پیش بینی می کنند در صورت وقوع این زلزله یکی از بزرگترین فاجعه های انسانی تاریخ تمدن بشری در تهران به وقوع بپیوندد. بنابر بررسی های آماری ، زمان فعالیت گسلهای تهران فرارسیده و هر لحظه امکان فعالیت این گسلها وجود دارد.