اسامی مشمولان دریافت یارانه نقدی اعلام می‌شود

هرچند قرار است قیمت حامل‌های انرژی از جمله بنزین، آب، برق و ... با حذف یارانه‌ها از تمامی دهک‌های جامعه دریافت شود، اما تنها بخشی از جامعه که درآمد پایینی دارند از بازتوزیع درآمد حاصل از حذف یارانه‌ها به صورت کمک‌های نقدی و غیرنقدی در مقابل افزایش قیمت‌ها حمایت می‌شوند.

براساس لایحه‌ای که از سوی دولت به مجلس پیشنهاد شده است، ابتدا قرار بود 7 دهک جامعه مشمول دریافت کمک‌‌های نقدی و غیرنقدی از محل بازتوزیع درآمد حاصل از حذف یارانه‌ها شوند، اما نمایندگان مجلس معتقدند که حمایت دولت پس از اجرای هدفمند کردن یارانه‌ها باید مشمول 5 دهک کشور که دارای درآمدی پایین‌‌تر هستند، بشود.با وجود آن که مرکز آمار ایران، در جریان اجرای طرح جمع‌آوری اطلاعات اقتصادی خانوارها کلیاتی را از وضعیت مالی خانوارهای ایرانی به صورت خوداظهاری جمع‌آوری کرد؛ اما تشخیص این که هریک از افراد جامعه دقیقا متعلق به کدام دهک هستند، کار بسیار مشکلی است.

از سوی دیگر با توجه به عدم شفافیت آمار و اطلاعات در کشور، امکان آن که عده‌ای مورد اجحاف قرار گیرند، بسیار زیاد است.

به گفته برخی کارشناسان، شناسایی دهک‌ها و این که کدام افراد متعلق به کدام دهک هستند، کار راحتی نیست و این موضوع به عنوان مانع بزرگی در برابر طرح هدفمند کردن یارانه‌ها خودنمایی می‌کند.به گفته این دسته از کارشناسان به دلیل عدم شناسایی صحیح 50 40 درصد افراد جامعه، امکان اجحاف به عده‌ای و ایجاد رانت برای عده‌ای دیگر وجود دارد.

هرچند ممکن است در تعاریف براحتی اعلام شود که افراد با چه سقف از درآمد متعلق به کدام دهک هستند، اما با توجه به عدم شفافیت اطلاعات، این شناسایی بسیار مشکل است و به دلیل ثبت نشدن درآمد عده‌ای و موفق نشدن عده‌ای دیگر برای اثبات درآمدهای پایین خود، ممکن است نوعی بی‌عدالتی در تخصیص و بازتوزیع یارانه‌ها به وجود آید.

معاون اقتصادی وزیر امور اقتصادی و دارایی در گفتگو با «جام‌جم» وجود خطا در شناسایی افراد را رد نمی‌کند و می‌گوید: در فرم‌های اطلاعات اقتصادی خانوار که توزیع شد، در واقع بحث نظام شناسایی از آن مقطع آغاز شد و اطلاعات جمع‌‌آوری شده از طریق این فرم‌ها با سایر پایگاه‌های اطلاعاتی که در دولت وجود داشته، تطبیق داده شده است.

در واقع برخی اطلاعاتی که از مردم خواسته شد، در پایگاه‌های اطلاعاتی دولت موجود است، مثل مالکان خودرو، اطلاعات ثبت احوال یا اطلاعات تامین اجتماعی، همچنین افراد تحت تکفل و... که در این پایگاه‌ها وجود دارد. علاوه بر این اطلاعات، از یک روش دیگر تحت عنوان روش اندازه‌گیری تقریبی وسع یک خانوار نیز استفاده شده است.

محمدرضا فرزین می‌افزاید: در این روش از طریق یک سری متغیرهای غیردرآمدی مثل داشتن خانه، متراژ خانه، ماشین و نوع آن، تسهیلات دریافتی هر فرد و غیره وضعیت درآمدی خانوار مشخص می‌شود و با استفاده از این روش‌‌ها، افراد در 3 خوشه‌ای که قبلا اعلام می‌شد براساس اطلاعات اصلاح شده، طبقه‌بندی شده‌اند.

نظام شناسایی بدون خطا نداریم

فرزین می‌گوید: مرکز آمار با اقداماتی که انجام داده ادعا می‌کند: براحتی می‌تواند بگوید افرادی که در هر دهک تعریف شده‌اند، چه کسانی هستند.

وی در پاسخ به این پرسش که گفته می‌شود تنها 60 درصد اطلاعات جمع‌آوری شده صحیح است، می‌افزاید: در هر صورت خطاهایی وجود دارد و ما هیچ نظام شناسایی بدون خطا در کشور نداریم و برای آن که خطا را در مراحل اولیه کاهش دهیم، باید از روش‌های شناسایی دیگر در کنار آن استفاده کنیم و بعد از مدتی پس از تکمیل شدن اطلاعات بتوانیم نسبت به تکمیل نظام شناسایی اقدام کنیم. این که فکر کنیم در فاز سومی که شروع می‌شود، میزان خطای شناسایی ما صفر است، خیلی ایده‌آل است و دولت و وزارت رفاه و مرکز آمار همچنین ادعایی ندارند.سخنگوی کارگروه طرح تحول اقتصادی می‌گوید: در مرحله اول باید تمام تلاشمان را به کار گیریم تا کل افرادی را که باید تحت پوشش قرار بگیرند، حمایت کنیم اما خطای احتمالی دیگر آن است که عده‌ای که نباید تحت پوشش قرار بگیرند و به نوعی مشمول یارانه‌های نقدی شوند که باید در مراحل بعدی آنها را از گردونه خارج کنیم.وی در پاسخ به این سوال که 5 دهک جامعه چند میلیون نفر را شامل می شود، می‌گوید: 5 دهک جامعه یعنی 50‌درصد جامعه و حدود 36 میلیون نفر.

فرزین در پاسخ این پرسش که آیا با این فرض، 36‌میلیون نفر دیگر دارای وضعیت درآمدی مناسبی هستند، می‌گوید: دولت در لایحه هدفمند کردن یارانه‌ها پیشنهاد کرده بود، 7 دهک درآمدی جامعه حمایت شوند؛ یعنی 70 درصد مردم. اما نمایندگان در کمیسیون ویژه 7 دهک را به 5 دهک کاهش دادند و گفتند، شما بروید 5 دهک را به روش نقدی و غیرنقدی حمایت کنید. البته در بند «ب» به دولت اجازه داده شد که سایر گروه‌های هدف را با روش‌های تامین اجتماعی حمایت کند.

نمونه‌گیری سالانه برای تعیین دهک‌ها‌

یکی از کارشناسان بانک مرکزی در گفتگو با «جام‌جم» درخصوص چگونگی شناسایی دهک‌های درآمدی می‌گوید: مرکز آمار ایران گروه‌بندی دهک‌ها را براساس هزینه و درآمد به عهده دارد. معمولا دهک‌های درآمد براساس درصد خانوار‌ها تعیین می‌شود؛ یعنی 10 درصد اول خانوارها در یک طرح نمونه‌گیری هزینه و درآمد محاسبه و طبقه‌بندی می‌شوند و 10 درصد اول، دهک اول را می‌سازند یعنی شما از قبل کف و سقف درآمد و هزینه را تعیین نمی‌کنید.وی می‌افزاید: وقتی طرح نمونه‌گیری صورت می‌گیرد، هزینه متوسط سال خانوارها و متوسط درآمد سال آنها محاسبه می‌شود و براساس هزینه خانوار یا درآمد آن، دهک‌ها تعیین می‌شود که می‌تواند دهک هزینه‌ای یا دهک درآمدی باشد و این 10 درصدها باتوجه به ضرایبی که با آن محاسبه می‌شود، مشخص می‌گردد.

این مقام مسوول می‌افزاید: دهک یک مفهوم آماری است و جامعه‌ای که مد نظر است پس از نمونه‌گیری و محاسبات به 10 گروه تقسیم می‌شود و براساس نتایج طرح آماری، دهک‌ها تعیین می‌شود.وی می‌گوید: شما برای محاسبه‌های ضریب جینی باید دهک‌ها را تشکیل بدهید و این‌طور نیست که از قبل تعیین شود دهک اول سقف درآمدش چه رقمی است. در واقع هر سال براساس طرح آماری که اجرا می‌شود دهک آن سال تعیین و محاسبات مربوط به دهک‌های هزینه یا دهک‌های درآمد مشخص می‌شود.

اطلاعات افراد را در 5 دهک باید تنظیم کنیم

محمد مدد، رئیس مرکز آمار ایران نیز در گفتگو با خبرنگار ما درباره دهک‌های تعیین شده می‌گوید: براساس اطلاعاتی که در قالب فرم‌های اطلاعات اقتصادی از مردم جمع‌آوری کردیم و راستی‌آزمایی آن با اطلاعات پایگاه‌های اطلاعاتی کشور و تطبیق آن با طرح‌های قبلی که مرکز آمار داشت، دهک‌های مختلف را تنظیم کردیم.

ما فعلا برمبنای 7 دهکی که طرح دولت بوده اطلاعات را تنظیم کرده‌ایم و اگر مجلس 5 دهک را تصویب کند، باید بر مبنای 5 دهک تنظیم کنیم و از لیست افرادی را که در این 5 دهک قرار می‌گیرند، در پایگاه قرار دهیم تا وقتی مردم می‌خواهند اسامی خود را ببینند، بدانند مربوط به کدام دهک هستند.

رئیس مرکز آمار ایران در پاسخ به این سوال که مشمولان دریافت حمایت از سوی دولت از چه سقف درآمدی برخوردارند، می‌گوید: تعیین سقف درآمد بستگی به ابلاغ دهک‌ها از سوی مجلس دارد که اگر 5 دهک تعریف شود، باید بر همان اساس تنظیم شود.