صافی ‌‌کف ‌‌پا مشکلی با دلایل مختلف

صافی کف پا انواع مختلف دارد: صافی کف پای بدون علامت و صافی کف پای علامت‌دار. بیشتر کودکان دارای کف پای صاف بدون علامت هستند. صافی کف پای علامت‌دار به دو صورت قابل انعطاف و سخت تقسیم می‌شود. نوع قابل انعطاف آن به گونه‌ای است که در زمان ایستادن و زمانی که وزن بدن روی پاها قرار می‌گیرد، کف پا صاف است ولی وقتی فرد می‌نشیند قوس کف پا برمی‌گردد. نوع سخت صافی کف پا به گونه‌ای است که قوسی کف پا چه در حالت نشسته و چه در حالت ایستاده تخت و سخت است.

کف پای صاف چگونه شکل می‌گیرد؟

هر پای انسان از 26 استخوان تشکیل شده است که از طریق 33 مفصل و تعداد زیادی ماهیچه، تاندون و رباط در کنار یکدیگر قرار گرفته‌اند. چگونگی قرار گرفتن این ساختارها در کنار هم، قوس‌های استخوانی را ایجاد می‌کند. زمانی که راه می‌رویم، این قوس‌های قابل ارتجاع وزن بدن را میان پاها و ساق پا توزیع می‌کند. این قوس‌ها، نقش جدایی‌ناپذیری در چگونگی راه رفتن ما دارند و در واقع به عنوان اهرم‌های محکمی برای حرکت عمل می‌کنند.

در بسیاری از افراد، صافی کف پا جنبه ارثی دارد و در برخی بندرت شکل صافی کف پا می‌تواند به خاطر ناهنجاری ایجاد شده در کف پا در داخل رحم باشد. در این حالت دو استخوان یا بیشتر به طور ناهنجاری به یکدیگر متصل می‌شوند. این نوع پا تخت و سخت بوده و معمولا در کودکی قابل مشاهده است.

در سایر افراد، پا در زمان ایستادن یا راه رفتن تمایل به پیچ‌خوردگی (چرخش به داخل) پیدا می‌کند که ممکن است به دلیل رباط‌های شل در مفصل پاشنه یا در قاعد انگشت بزرگ پا باشد که باعث پیچ‌خوردگی بیش از اندازه در پا می‌شود. به دلیل پیچ‌خوردگی میانه پا به داخل، پاشنه و جلوی پا معمولا بیش از حد نرمال به سمت خارج منحرف می‌شود. این حالت معمولا دوطرفه است و دو پای فرد را درگیر می‌کند. این شایع‌‌ترین دلیل صاف بودن پای کودکان است. کودکان نسبت به بزرگسالان مفاصل شل‌تری دارند. با افزایش سن در کودکان، مفاصل آنها سخت‌تر شده و در اکثر آنها، قوس پا ایجاد می‌شود. صافی کف پا در برخی دیگر از افراد هم ممکن است به خاطر تاندون پاره شده، التهاب مفاصل یا ضایعه‌ای ایجاد شود که منجر به بروز سختی و انحراف مفاصل پا می‌گردد.

افراد مبتلا به بیماری‌های سیستم عصبی و ماهیچه‌ای مانند فلج مغزی و عضلانی به دلیل ضعف و ناتوانی عضلات ممکن است دچار صافی کف پا شوند. در کنار این مواردی که اشاره شد، عواملی هم هستند که احتمال بروز صافی کف پا را تشدید می‌کند: چاقی، آسیب ضربه‌ای وارد شده به پا یا قوزک، التهاب مفصل رماتیسمی، دیابت، بارداری، بالا رفتن سن. به عنوان مثال با بالا رفتن سن، رباط پشتی استخوان درشت نی پا که در داخل مچ قرار دارد و قوس پا را حمایت می‌کند، دچار فرسودگی می‌گردد. بار زیاد از حد مانند اضافه وزن زیاد بر این رباط باعث التهاب و در نتیجه فرسودگی آن می‌شود. با تخریب تدریجی این رباط، نقش حمایتی آن از قوس پا از بین رفته و قوس کف پا رفته رفته کم می‌شود.

اعمال فشار زیاد و مداوم روی پا نیز موجب صافی کف پا می‌شود. به عنوان مثال پوشیدن طولانی‌مدت کفش‌های پاشنه بلند به زردپی آشیل پا فشار آورده و به مرور مچ پا دچار اختلال می‌شود و گاهی هم این فشار بر رباط خلفی استخوان درشت نی اثر گذاشته و باعث از بین رفتن قوس کف پا می‌شود.

از کجا بفهمیم که کف پایمان صاف است؟

صافی کف پا همیشه با علائمی مشاهده می‌شود. این علائم عبارتند از: صافی یکطرفه یا دوطرفه پا، ساییدگی کفش‌ها به سمت داخل، درد ناحیه تحتانی پاها، درد ناحیه داخل قوزک پا، تورم قسمت داخلی قوزک و پادرد. برای تشخیص این که فردی دارای صافی کف پاست می‌توانیم از چند روش استفاده کنیم. روش اول: ساده‌ترین آزمایشی که می‌توان برای این کار انجام داد آزمایش جای پای خیس است. به این شکل که کف پا را با آب خیس کنید و سپس روی یک سطح صاف بایستید. اثری که از پا روی سطح باقی می‌ماند هر چه کامل‌تر باشد، نشان‌دهنده صاف‌تر بودن کف پاست. در برخی از موارد که به صافی کف پیچ‌خورده معروف است، تمام کناره داخلی جای پا به سمت بالا متمایل است که این قسمت از پا، در کف پای معمولی یا با قوس زیاد، هرگز با سطح تماس پیدا نمی‌کند. از طرفی اگر روی جای پای باقی‌مانده، از جلوی پا به سمت پاشنه، خطی رسم کنیم، چنانچه پهنای این خط برابر با جلوی پا باشد، کف پا صاف بوده و اگر خط کشیده شده نصف پهنای جلوی پا باشد، آن‌گاه قوس کف پا طبیعی است و چنانچه قوس کف پا زیاد باشد تنها خط باریکی جلوی پا را به پاشنه وصل می‌کند.

روش دوم: در افرادی که کف پای صاف قابل انعطاف دارند، قوس کف پا را زمانی می‌توان مشاهده کرد که فرد روی انگشت‌های پا بایستد، ولی در افرادی که کف پای صاف سخت دارند، حتی با قرار گرفتن روی انگشت‌های پا هم نمی‌توان قوس کف پا را در آنها مشاهده کرد.

روش سوم: همان طور که قبلا هم اشاره کردیم، از کفش‌ها نیز می‌توان به صافی کف پا پی برد. کفش‌ها را روی میزی صاف قرار دهید و از پشت به آنها نگاه کنید. کف پای صاف باعث خوردگی قسمت داخلی پاشنه پا می‌شود. صافی کف پا همچنین باعث می‌شود قسمت بالایی کفش به سمت داخل پاشنه خمیده شود.

روش چهارم: اگر دچار پادرد هستید، برای اطمینان از صافی کف پای خود بهتر است با پاهای کاملا موازی بایستید و از فردی بخواهید از پشت پاهای شما را نگاه کند. می‌توانید خودتان هم از آینه پاهای خود را نگاه کنید. در حالت عادی فقط انگشت کوچک پا از پشت قابل مشاهده است ولی چنانچه یک پا، صاف‌تر از پای دیگر باشد، انگشت چهارم یا سوم پا را هم می‌توان دید. در این صورت باید حتما به پزشک مراجعه کنید.

روش پنجم: پاهای صاف معمولا به دلیل افتادگی قوس پا، بزرگ‌تر از پاهای معمولی و گاهی پهن‌تر هستند. این به معنای رشد طبیعی پا نیست، بلکه به خاطر فقدان قوسی کف پاست.

در تشخیص صافی کف پا، پزشک جراح ابتدا پا و قوزک پا را بررسی کرده و وضعیت آنها را در زمان ایستادن و راه رفتن فرد مورد بررسی قرار می‌دهد. پزشک حتی چگونگی راه رفتن فرد و میزان حرکت پا را در نظر می‌گیرد. چون گاهی صافی کف پا مرتبط با مشکلات مربوط به قسمت بالایی پاست، پزشک ممکن است زانو و حتی ران‌ها را مورد آزمایش قرار دهد. اغلب اشعه ایکس در تعیین شدت این نقص موثر است. گاهی هم آزمایشاتMRI ، سی‌تی‌اسکن و آزمایش‌های خون توسط پزشک توصیه می‌شود.

با پاهای صاف چه باید کرد؟

صافی کف پا در بسیاری از افراد مشکل خاصی ایجاد نمی‌کند. در کودکان، صافی کف پای بدون علامت، اغلب به درمان نیازی ندارد، ولی در صافی‌های علامت‌دار، درمان نیاز است. پزشک با توجه به شرایط و نوع وضعیت بیمار، نوع خاص درمان را انتخاب می‌کند. برخی از درمان‌هایی که در این شرایط مفید هستند، عبارتند از:

1 - استفاده از تقویت‌کننده قوسی پا که در کفش قرار گرفته و قابل تعویض هستند و برای اصلاح وضعیت پا استفاده می‌شود و در 3 نوع سخت، نیمه‌سخت و نرم موجود هستند. نوع مناسبی که شما می‌توانید از آن استفاده کنید به نوع تجویز پزشکتان بستگی دارد. البته نوع سخت آن را در صافی کف پای قابل انعطاف توصیه نمی‌کنیم، چرا که به دلیل جنس پلاستیکی سخت آن، باعث افزایش درد پا می‌شود.

2 - استراحت و پرهیز از فعالیت‌هایی که منجر به بدتر شدن وضعیت پای شما می‌شود.

3 - استفاده از داروهای مسکن به منظور کاهش درد ناحیه پا

4 - کاهش وزن

5 - انجام برخی ورزش‌های کششی برای کاهش درد ناحیه پا و قوزک توصیه می‌شود.

6 - استفاده از داروهای ضد التهابی غیر استروئیدی مانند ایبوپروفن به منظور کاهش درد و التهاب.

در افرادی که دارای تاندون آشیل کوتاهی هستند، باید سعی در کشیدن تاندون آشیل کرد. این کار در کودکانی که صافی کف پای زیادی دارند دشوارتر است. به منظور این کار پا را باید به سمت داخل چرخاند تا قوس بالا آمده و تاندون کشیده شود.

اما در کنار تمام انواع درمان‌ها، در مواردی هم عمل جراحی نیاز می‌شود. در کودکانی که حالت پای آنها کاملا از حالت طبیعی خارج می‌شود، برای اصلاح و صاف کردن پا یا به منظور جدا کردن استخوان‌های در هم رفته نیاز به جراحی است. البته این موارد بسیار نادر هستند چرا که بیشتر کودکان صافی کف پای متحرکی دارند و نیازی به درمان ندارند یا در نهایت با یک کفی داخل کفش قابل درمان است. با کاهش علائم، شما بار دیگر می‌توانید به فعالیت‌های عادی خود از قبیل ورزش برگردید.

ندا اظهری