هدررفت روان‌آب‌ها و تشنگی سدها

وضعیت منابع آبی کشور به حد نگران‌کننده‌ای کاهش یافته و این درحالی‌است که مصرف آب دربخش‌های مختلف به‌شدت ادامه دارد و تداوم این روند ناترازی شدیدی را به‌ویژه در ماه‌های گرم سال رقم خواهد زد. این درشرایطی است که بنا بر اعلام سازمان هواشناسی بارش‌های خوبی در راه است و فقط نیازمند مدیریت روان‌آب‌ها برای حفظ و ذخیره این آب‌ها هستیم.افت بارش‌ها در سال‌های اخیر تأثیر مستقیم بر منابع آبی کشور گذاشته و کاهش نزولات آسمانی در سال آبی جاری وضعیت سدهای کشور، به‌ویژه سد کرج را بحرانی کرده است. تهران پنجمین سال متوالی خشکسالی را تجربه می‌کند و پیش‌بینی‌ها نشان می‌دهند این روند ادامه خواهد داشت. بر اساس گزارش سازمان هواشناسی، میزان بارش‌ها در تهران تا نیمه اسفند امسال تنها ۸۸ میلی‌متر ثبت شده که در مقایسه با میانگین بلندمدت، ۷۷درصد و نسبت به سال گذشته، ۵۳درصد کاهش داشته است.
   
بارش‌ها نصف شده است
ایران مدت‌هاست که با مشکل کاهش منابع آبی و تغییرات اقلیمی دست‌وپنجه نرم می‌کند. اما امسال شرایط پیچیده‌تر از همیشه شده است؛ میانگین بارندگی کشور ۵۰درصد کمتر از میانگین بلندمدت است و این یعنی منابع آبی که پیش‌تر هم کفاف نیاز‌ها را نمی‌دادند، حالا تحت فشار بیشتری قرار گرفته‌اند.شرایط بحرانی، سیاست‌گذاران را مجبور کرده که به‌جای تمرکز بر افزایش منابع آب، به بهینه‌سازی مصرف و مدیریت بهتر آن بیندیشند. دیگر نمی‌توان به بارش‌های سالانه و سدسازی‌های سنتی اتکا کرد، بنابراین نگاه‌ها باید به کاهش هدررفت، بازچرخانی و استفاده بهینه از آب در بخش‌های مختلف معطوف شود.آمارها نشان می‌دهند تا اواسط اسفندماه حجم آب موجود مخازن ۲۲.۲۶میلیارد مترمکعب ثبت شده که این عدد نسبت به سال قبل که عددی معادل ۲۳.۵۴میلیارد مترمکعب بوده ۵درصد کاهش یافته است. همچنین حجم پرشدگی سدهای کشور نیز تا این تاریخ ۴۳درصد است.بر اساس آخرین گزارش‌ها از وضعیت سدهای کشور، از ابتدای سال آبی تا ۱۱اسفندماه ۱۶ سد مهم کشور زیر ۲۰درصد آب دارند و حجم آب موجود در مخازن ۴۳ درصد است.بر همین اساس سدهای پنجگانه تهران ۱۵درصد، سد زاینده‌رود اصفهان ۱۱درصد، سد دوستی وطرق استان خراسان‌رضوی به ترتیب۱۰و۱۲درصد،سد۱۵خرداد حوضه قمرود۱۱درصد،سد استقلال آذربایجان‌غربی ۸درصد، سد سرنی هرمزگان ۱۶درصد، سد تهم استان زنجان ۱۳درصد، سد رودبال داراب استان فارس ۲درصد، چاه‌نیمه استان سیستان‌وبلوچستان ۱۴درصد، سد تنگوییه سیرجان استان کرمان ۸درصد و سد نسای این استان ۱۵درصد، سد ساوه و کمال صالح استان مرکزی به ترتیب ۸ و ۱۵درصد و سد شیمیل و نیان استان هرمزگان نیز ۴درصد آب دارند.
   
سیاست‌گذاری‌های قاطع
بخش کشاورزی، با مصرف بیش از ۸۰درصد آب کشور، همواره در مرکز بحث‌های مدیریت منابع آبی بوده است. بسیاری معتقدند که کشاورزی سنتی و روش‌های آبیاری ناکارآمد، یکی از دلایل اصلی هدررفت آب در ایران است. اما آیا این بخش تنها مقصر بحران آب است؟ واقعیت این است که کشاورزی ایران نه‌تنها متکی به روش‌های سنتی و پرمصرف است، بلکه اجرای برخی سیاست‌های حمایتی، کشاورزان را به سمت کشت‌های پرآب‌بر سوق داده است. محصولاتی مانند برنج، هندوانه و نیشکر که به منابع عظیم آب نیاز دارند، در مناطقی کشت می‌شوند که با بحران شدید کم‌آبی مواجهند.

بارش‌ها و هدررفت روان‌آب‌ها
وضعیت کم‌آبی سدهادرشرایطی به یک نگرانی بزرگ برای اکثر شهروندان درنقاط مختلف کشورتبدیل شده که سازمان هواشناسی کشور از صدور هشدار نارنجی برای استان‌های بوشهر،فارس،خوزستان،کهگیلویه‌وبویراحمد،چهارمحال‌وبختیاری، ایلام، لرستان، غرب کرمان،جنوب استان مرکزی ومناطق جنوب وغرب اصفهان خبر داده است.این سازمان بااشاره به پیش‌بینی وضعیت آب‌وهوایی چند روز آینده اعلام کرده که اکثر استان‌های کشور در روزهای آتی بارشی بوده و البته طی این مدت احتمال ریزش تگرگ هم برای برخی مناطق وجود دارد.همین گزارش‌هانشان می‌دهد اگر تاکنون مدیریت درستی دربخش روان‌آب‌هاوجود داشت، با اجرای طرح‌های آبخیزداری و هدایت آب‌های سرگردان به سمت مخازن زیرزمینی،امروز باچنین بحران‌بزرگی‌مواجه نمی‌شدیم.