آیین‌های کهن کهگیلویه‌وبویراحمدی‌ها در ماه رمضان

به گزارش جام‌جم‌آنلاین از ایرنا، کاسه بهره به معنای دادن بخشی از افطار به همسایه‌ها از سنت‌های رایج و ماندگار ماه مبارک رمضان در کهگیلویه و بویراحمد است؛ این آیین کهن در میان خانواده‌ها به ویژه جامعه عشایری و روستاییان همچنان پر رونق است.

شهروندان کهگیلویه وبویراحمدی که همواره در دستگیری از نیازمندان پیشقدم هستند و در ماه مهمانی خدا با سنت زیبای کاسه بهره سعی در سهیم کردن همسایه‌ها در سفره ساده، اما پر از صفا و صمیمیت خود دارند.

فرهنگ ایرانیان و نیاکان آریایی سرشار از نمونه‌های بشر دوستی و مهربانی است که مشهورترین آن در شعر سعدی شیرازی شاعر پرآوازه ایرانی تجلی یافته است جایی که این شاعر پارسی گوی سروده است

بنی آدم اعضای یکدیگرند که درآفرینش ز یک گوهرند/ چو عضوی به درد آورد روزگار دگر عضو را نماند قرار، اما سنت کاسه بهره در کهگیلویه و بویراحمد جلوه‌ای از همدلی و نوع دوستی است.

جامعه شناسان کهگیلویه و بویراحمد اعتقاد دارند که سنت زیبای کاسه بهره نشات گرفته از زندگی عشایری است که ساکنان سیاه چادر‌ها بوی غذایشان پخش می‌شد و آنان با این باور که در صورتی که بانوی باردار و انسان روزه داری بوی غذایشان را استشمام کند و از آن میل نکند گناه دارد رواج یافته، اما این سنت نیکو هم اکنون در شهر‌های استان هم مرسوم است.

در این سنت زیبا یکی از اعضای خانواده (معمولا مادر خانواده‌ها یا یکی از فرزندان) نزدیکی‌های غروب آفتاب و صرف افطار مقداری غذا‌های محلی، چون آش ماست، دنگو، حلوا، آش دوغ، آب‌گوشت، کلگ گوشت و دمپخت گوشتی را برای همسایه‌ها می‌برد، همسایه‌ها نیز اگر وضع مالی خوبی داشته باشند ظرف کاسه بهره را خالی برنمی گردانند و آن را از غذا یا خوراکی در دسترس خود پر می‌کنند.

غذا‌های محلی متداول در کاسه بهره

آبگوشت، قبورمه، کله جوشک، شله ماشکی و آش کارده (هره) متداول‌ترین غذا‌های محلی است که در سنت کاسه بهره شهروندان کهگیلویه و بویراحمدی برای همسایه‌های خود می‌برند.

مرسوم‌ترین غذای مردم کهگیلویه و بویراحمد در سفره افطاری آبگوشت است که این غذای خوشمزه به دو صورت با استفاده از جوجه محلی یا گوشت قرمز تهیه می‌شود.

دنگو نیز از خوراکی‌های محلی استان است که مصرف آن در سفره افطار کاربرد دارد برای تهیه این خوراکی ابتدا گندم را به طور کامل خرد کرده تا پوست گندم در بیاید و بعد حبوباتی مانند لوبیا قرمز، نخود عدس مخلوط و روی اجاق گذاشته تا به مدت چند ساعت خوب پخته و غلیظ شود و در پایان فلفل و نمک به آن افزوده می‌شود.

قبورمه از دیگر غذا‌های محلی است که دادن آن به همسایه‌ها از قدیم تاکنون در کهگیلویه و بویراحمد متداول بوده که این غذای خوشمزه که با استفاده از گوشت گوسفندی و مقدار زیادی پیاز و انواع ادویه تهیه می‌شود.

شله ماسی یا آش ماست دیگر غذای سنتی سفره افطاری در کهگیلویه و بویراحمد است که از گذشته‌های دور تا کنون به عنوان کاسه بهره به همسایه‌ها داده می‌شود این غذا نیز از دوغ، برنج، آویشن، پیاز داغ و روغن محلی تهیه می‌شود.

شله ماشکی که از موادی، چون برنج، ماش، انار خشک شده، پیاز داغ و روغن محلی تهیه می‌شود نیز به عنوان کاسه بهره استفاده می‌شود.

کله جوشک یا کلک سوز که با پیاز، پونه، ادویه و نان محلی تهیه می‌شود دیگر غذای محلی سفره افطاری است که روزه داران به همسایه‌های خود می‌دهند.

آش کارده (هره) برای تهیه این غذا، کارده را که گیاهی گرمسیری با برگ‌های پهن است، خرد می‌کنند و در دوغ ترش می‌خوابانند و بعد از دو روز آب به آن اضافه می‌کنند و پس از جوشیدن، گندم و برنج نیمکوب به آن اضافه می‌کنند.

پلو محلی که از موادی مانند برنج، قارچ و نوع گیاه کوهی به نام لیزک تهیه می‌شود از دیگر غذا‌هایی است که در سبد کاسه بهره جای می‌گیرد.

آیین‌هایی که به فراموش شده

نگاه کردن در آیینه و فرستادن صلوات یکی دیگر از سنت‌های دیرینه مردم این استان است که بعد از اعلام رویت هلال ماه رمضان انجام می‌گرفته که البته اکنون به فراموشی سپرده شده است.

یکی از دیگر آیین‌های ماه مبارک رمضان در کهگیلویه و بویراحمد که البته با بهبود دسترسی به امکانات رنگ باخته برپایی علم بوده در این آیین تعدادی از افراد معتمد علمی بر پا و در روستا‌ها و ایلات حرکت می‌کردند و با نوازندگی و کوبیدن برطبل آمدن ماه رمضان را نوید می‌دادند و نذری جمع می‌کردند.

روزگاران کهن که امکانات مراکز مذهبی، چون مساجد و حسینیه‌ها اندک بود در این استان معمولا خانواده‌هایی که توانایی مالی بهتری داشتند پذیرای محافل ماه رمضان در خانه‌های خود می‌شدند.

دیگر آیین‌های رمضان در کهگیلویه وبویراحمد

گردگیری از مساجد مهمترین آیین پیشواز از ماه مهمانی خدا در کهگیلویه و بویراحمد است، در این سنت دیرینه خانواده‌ها از یک هفته پیش از آغاز ماه مبارک رمضان شروع به پاکیزه کردن مساجد و حسینیه‌ها خود می‌کنند.

دادن هدایایی به کودکان و نوجوانان روزه اولی، تشویق کودکان و نوجوانان به روز‌های کله گنجشکی (کله بنگشتی) از رسوم رایج مردم این خطه برای سهیم کردن نسل نوجوان در آیین‌های ماه مبارک رمضان است.

جمع آوری کمک‌های مردمی، برپایی محافل ادعیه، ختم قرآن، اطعام نیازمندان و توزیع غدا‌های نذری از دیگر آیین‌های مرسوم مردم کهگیلویه و بویراحمد حین ماه صیام است.

ماه رمضان در کهگیلویه وبویراحمد با بازدید از وابستگان و آشنایان و انداختن سفره‌های بزرگ عید فطر و دادن عیدی به فقیران پایان می‌شود.

برپایی آیین‌های وداع با ماه رمضان و جشن و شادی در عید فطر از رسوم مردم این دیار است که در پایان ماه رمضان بیشتر در بقاع متبرکه انجام می‌شود.

استان کهگیلویه و بویراحمد متشکل از ۹ شهرستان ۱۷ شهر و یک هزار و ۷۰۰ روستا با جمعیت ۷۲۶ هزار نفر در جنوب غربی کشور واقع شده است.

۶شهرستان گچساران، کهگیلویه، بهمئی، چرام، لنده، باشت در بخش گرمسیری استان و سه شهرستان بویراحمد، دنا و مارگون در بخش سردسیری در دامنه دنا قرار دارند.