پاسخگویی مادر به نیاز‌های کودک، عامل کلیدی در تربیت

به گزارش جام‌جم‌آنلاین از ایسنا،احسان فدائی، روانشناس و استاد دانشگاه اظهار کرد: اولین و مهم‌ترین اصل اساسی که تأثیرات تربیتی بسیار مهمی بر شکل‌گیری شخصیت فرزند دارد، این است که مادر باید پاسخگو باشد.

وی ادامه داد: پاسخگو بودن مادر به نیاز‌های کودک، به‌ویژه در زمان نوزادی و برطرف کردن نیاز‌های اولیه، از جمله عدم تنها گذاشتن کودک و عدم سپردن او به مکان‌هایی مانند مهدکودک، می‌تواند تأثیرگذار باشد.

فدایی عنوان کرد: باید به این نکته توجه داشت که این پاسخگویی نباید بیش از حد باشد و در سنین بالاتر به اندازه‌ای زیاد نشود که استقلال شخصیت کودک را تحت تأثیر قرار دهد. بنابراین، همیشه باید حد تعادل رعایت شود.

وی افزود: اگر مادری تمام نیاز‌های فرزندش را تا رسیدن به سن نوجوانی و بزرگسالی برطرف کند، آن کودک هرگز حتی راه رفتن را به‌تن‌هایی یاد نخواهد گرفت؛ بنابراین، پاسخگویی به نیاز‌ها باید در راستای ایجاد رشد جسمانی و روانی باشد و این دو جنبه باید به‌طور همزمان رشد کنند.

این روانشناس گفت: اگر مادری در زمینه‌های تربیتی رفتار درستی داشته باشد، طبق نظریه دانشمندان، نیازی به روش‌های خاص تربیتی نیست؛ زیرا فرزند به‌طور طبیعی از والدین خود الگو می‌گیرد. به‌ویژه والدی که بیشتر در دسترس فرزند قرار دارد، الگوگیری از او بیشتر اتفاق می‌افتد. بنابراین، اگر مادر در زمینه‌های مختلف به‌درستی عمل کند، این الگوگیری به خوبی انجام خواهد شد.

فدایی تصریح کرد: مسأله بسیار مهمی که وجود دارد، پارادوکس‌های رفتاری است که فرزند ممکن است از والدین خود ببیند. به‌عنوان مثال، کودک ممکن است با خود بگوید: چرا با اینکه دروغ گفتن ممنوع است، در فلان موقعیت مادر من دروغ گفت؟ قضاوت اخلاقی کودک این است که دروغگویی کار درستی نیست، اما وقتی دروغ را از مادر مشاهده می‌کند، با خود می‌گوید: پس من هم می‌توانم با دروغ گفتن کارم را راه بیندازم و دروغ گفتن را یاد می‌گیرد.

ارتباط با همسالان؛ منبع تغذیه عاطفی برای کودک و نوجوان

وی افزود: در بسیاری از مواقع، والدین با مشکل دوست‌یابی فرزندان خود مواجه هستند، یعنی ارتباط با همسالان. همسالان به‌عنوان یک منبع تغذیه عاطفی برای کودک و نوجوان به حساب می‌آیند و اگر این همسالان به‌درستی انتخاب نشوند، می‌توانند تأثیرات زیادی بر رفتار فرزند داشته باشند.

این روانشناس اعلام کرد: گاهی والدین به فرزندانشان پیشنهاد می‌کنند که ارتباطشان را با یکی از دوستان به‌طور کامل قطع کنند، به این دلیل که آن دوست خوب نیست. اما متأسفانه فرزند گوش نمی‌دهد و اختلاف‌های اساسی بین والد و فرزند به وجود می‌آید.

وی ادامه داد: مادر نقش اساسی را از زمان تولد و حتی قبل از آن، از زمان بسته شدن نطفه، ایفا می‌کند. نقش‌های تربیتی مادر از این زمان آغاز می‌شود و به‌دلیل ارتباط مستقیم جسمی با جنین، توصیه شده که والدین به مسائل تربیتی از دوران بارداری توجه ویژه‌ای داشته باشند.

فدایی بیان کرد: تأثیرات مسائل معنوی و روحی-روانی می‌تواند از همان دوران بارداری آغاز شود؛ بنابراین نقش مادر در اینجا بسیار مؤثر است و این نقش پس از تولد کمی کمرنگ‌تر می‌شود، اما مادر همچنان مسئولیت تربیتی و پاسخگویی به نیاز‌های فرزند را حفظ می‌کند.

وی افزود: با ورود فرزند به نوجوانی، این نقش‌ها به تدریج کاهش می‌یابد و نوجوان به‌طور مستقل نیاز‌های جسمانی خود را برطرف می‌کند و بخشی از نیاز‌های روحی-روانی‌اش نیز توسط همسالان تأمین می‌شود.

این روانشناس گفت: در دوره بزرگسالی، مادر نقش حمایتگری دارد و به‌عنوان عنصری که فرزند را به‌صورت مستقل بار آورده و وارد جامعه کرده، در این زمینه اهمیت زیادی دارد؛ هرچند این نقش با گذر زمان کاهش می‌یابد.

وی ادامه داد: مادرانی که شاغل هستند نیز در شکل‌گیری شخصیت فرزندشان تأثیرگذارند. اگر مادر نتواند به‌طور فیزیکی در کنار فرزند باشد و به نیاز‌های او پاسخ دهد، فرزند این نیاز‌ها را از فرد دیگری درخواست می‌کند. 

فدایی تاکید کرد: این موضوع می‌تواند منجر به دوگانگی شخصیت برای کودک شود. البته به‌رغم مسائل اقتصادی، بسیاری از مادران شاغل هستند، اما توصیه می‌شود شغلی انتخاب کنند که ارتباط بیشتری با فرزند داشته باشند.

وی بیان کرد: اگر از دید مزیت به این موضوع نگاه کنیم، مادری که درآمد دارد، می‌تواند بسیاری از نیاز‌های مادی فرزندش را راحت‌تر برآورده کند.

اما باید توجه داشت که تأمین نیاز‌های مادی به هیچ عنوان نمی‌تواند جایگزین نیاز‌های معنوی شود.