یک سلحشور نوجوان در جشنواره کودک
«آن دو» فیلم بلندی است که امسال درسی‌وششمین جشنواره فیلم کودک و نوجوان حضور دارد. این فیلم درونمایه دفاع و مقاومت داردوالهامی ازداستان واقعی کم‌سن‌ترین شهید نوجوان اهل عشایر چهارمحال وبختیاری یعنی ظفر خدارحمی است.
بیشتر داستان‌هایی که ما شنیده‌ایم، از قهرمانان شاخص بوده و شاید داستان‌های سلحشوری نوجوانان را کمتر دیده باشیم و به همین دلیل می‌تواند بستر خوبی برای پرداختن به آن فراهم شود؛ این همان نکته‌ای است که مرتضی رحیمی کارگردان فیلم سینمایی «آن دو» در گفت‌وگویی که با او داشتیم، به آن اشاره می‌کند. این فیلم روز‌های شنبه و یکشنبه در جشنواره اکران شده و فردا سه‌شنبه ۱۷ مهر هم اکران خواهد داشت. در خلاصه داستان این فیلم آمده است: «ظفر مانند دیگر بچه‌های همسن‌وسال خود مشغول گذراندن دوران کودکی است. خدابخش، پدرظفر و برادرش، خدارحم، به همراه دیگر مردان ایل به جبهه رفته‌اند و چند ماهی است که از خدارحم خبری نیست و....» حضور این فیلم در جشنواره کودک و نوجوان بهانه‌ای می‌شود که سراغ این کارگردان برویم و از دغدغه‌های فیلمسازی حول این مضمون سؤال کنیم که در ادامه از نظر می‌گذرانید.
با توجه به این‌که می‌دانید فیلم‌های امروز حتی فیلم‌های کودک و نوجوان به سمت تجاری‌شدن گرایش دارند، چه دغدغه‌ای موجب شد به سمت ساخت فیلم «آن دو» که وجه تجاری کمتری دارد، بروید؟
من اهل چهارمحال و بختیاری هستم و اکثر قصه‌هایی که کار می‌کردم، بختیاری بود و بیشتر کارهایم در ژانر کودک بوده است. احساس کردم لرها و بختیاری‌ها در زمینه فیلم‌های دفاع‌مقدسی با این‌که رزمنده و قهرمانان بسیاری دارند، در این رابطه مظلوم هستند و چندان به آنها پرداخته نشده است. به‌طور کلی، دنبال مطرح‌کردن زندگی قهرمانان بی‌نام و نشان هستند. بیشتر فیلم‌هایی که می‌سازیم در رابطه با سردارهاست. به‌عنوان مثال، برای سردار شهید مهدی باکری، شهید شیرودی و بسیاری از شهدای نام‌آشنای دیگر سه یا چهار فیلم یا سریال ساخته شده، اما افرادی مانند شهید خالدی بی‌نام و نشان مانده‌اند. ابتدا دنبال قصه شهید علی لندی بودم، اما با توجه به شش ماهی که دنبال این موضوع بودیم، مخالفت‌هایی صورت گرفت و منصرف شدیم و به‌دلیل این‌که در لردگان کار کرده بودم و دنبال خانواده شهید ظفر خالدی بودم و می‌دانستم یکی از کوچک‌ترین شهدای دفاع‌مقدس است، به‌عنوان موضوع و قهرمان قصه سعی کردم به آن بپردازم. شهید خالدی، دوم مرداد ۱۳۴۹ در روستای تنگ کلوره لردگان به دنیا آمد و در حالی که دانش‌آموز کلاس اول راهنمایی بود، داوطلبانه به جبهه رفت. در عملیات رمضان، همراه برادرش خدارحم مقابل دشمن ایستادند و فردای عملیات هیچ‌کس آنها را ندید و پس از ۱۷سال، پیکر ظفر و برادرش در حالی در کانال منطقه عملیاتی رمضان (شلمچه) پیدا شد که در آغوش یکدیگر شهید شده بودند.
وجه قهرمان‌سازی از نوجوانان موضوع مهمی است که در «آن دو» به آن پرداختید؛ چقدر ظرفیت در میان نوجوانان وجود دارد که می‌توانیم از این قهرمانان الگو بگیریم؟
قصدم همین قهرمان‌سازی است که به آن اشاره می‌کنید. من دو پسر ۱۰ و ۱۲ساله دارم که با جنگ خیلی بیگانه‌اند و دائم درگیر فضای رایانه‌ای و رخوت هستند. زمانی قهرمانانی داشتیم که امروز هم به آنها نیاز داریم و آنها باید الگویی برای جوانان امروزی شوند. بارها گفته‌ام که اگر قرار است جنگی شود و از وطن‌مان دفاع کنیم، فقط به فرماندهان نپردازیم، چون هر یک از این فرماندهان چندین رزمنده بی‌نام و نشان دارند؛ بنابراین باید به رزمندگانی که از دل عشایر و قومیت‌های مختلف می‌آیند، بیشتر بپردازیم تا انگیزه‌ای برای همسن‌و‌سالان خودشان شوند. در واقع، به این دلیل به سمت ظفر خالدی رفتم که هم بسیار معصوم و مظلوم واقع شده و هم قشری از رزمندگانی هستند که بی‌نام و نشان ماندند.
ما قهرمان نوجوان را بسیار کم در سینما مطرح کردیم؛ فکر می‌کنید علت این‌که کمتر به قهرمانان نوجوان پرداختیم، چیست؟
ما دنبال ساخت فیلم از شهید بهنام محمدی که او هم اهل چهارمحال و بختیاری بود، رفتیم، اما گفتند بسیاری از کارهایی که این شهید انجام داده، به نام شهید فهمیده نوشته شده و اگر بخواهیم همین داستان را بسازیم، مردم با دیدن این فیلم می‌گویند این همان داستان شهید فهمیده است. بحث دیگر این بود که پرداختن به این نوجوانان موجب نشود که دشمنان استفاده از وجه کودک‌سربازان در جنگ را دستاویز خود برای هجمه به ما قرار دهند. من با این موضوع مشکل زیادی داشتم و به گمانم یک سال دویدم و قصه را تغییر دادم. در قصه هم نشان دادم که دائم مانع رفتن شهید ظفر خالدی می‌شوند، اما بالاخره از راه دیگری سر از جبهه درمی‌آورد.
«آن دو» را چطور و با چه سرمایه‌ای ساختید؟
این کار با سرمایه‌گذاری خودم و معاونت فرهنگی بنیاد شهید چهارمحال و بختیاری شکل گرفت و بنیاد شهید ۵۳ درصد از کار ما حمایت کرد. من از سال ۱۴۰۰ دنبال این موضوع بودم و به‌طور تقریبی حدود ۳۰ ماه است که درگیر این موضوع هستم. ۴۷ درصد دیگر سرمایه را با وجود این‌که از وزیر ارشاد نامه داشتیم و برای آقای خزاعی و فارابی پاراف شد، هیچ حمایتی (حتی ۱۰ درصد) از فیلم ما نشد.
فکر می‌کنید دلیل این عدم حمایت از فیلمی که درونمایه ارزشمندی دارد، چیست؟
واقعا نمی‌دانم؛ بعضی مسئولان می‌گویند این فیلم برای ما درآمدی ندارد و مگر چقدر می‌خواهد فروش داشته باشد، اما معتقدم همه قرار نیست بفروشند، چون فیلمی سال گذشته در جشنواره وجود داشته که ۷۰ میلیارد سرمایه‌گذاری کردند، اما امسال بیشتر از هفت یا هشت میلیارد تومان فروش نداشته است. انتظارم این بود که فقط پنج میلیارد به فیلم کمک کنند، اما هیچ‌کس زیر بار نرفت. به‌تازگی مؤسسه روایت فتح و انجمن سینمای دفاع‌مقدس بعد از دی‌ماه سال گذشته و پیگیری‌های مکرر قرار است کمک کنند، اما هنوز اتفاقی در این رابطه نیفتاده است. شهید ظفر خالدی، شهید شاخص سال ۱۴۰۳ هم شده است، اما متأسفانه با گذشت شش ماه و نیم از شروع سال، هیچ حرکت شاخصی برای شهید سال صورت نگرفته است. ما درخواست داشتیم که برای اکران فیلم در سینماهای اصفهان خانواده این شهید را بیاوریم، اما مخالفت شد و گفتند بعدها خود بنیاد شهید از آنها تجلیل می‌کند.
با توجه به اشاره خودتان در رابطه با این‌که گفتند فیلم‌تان گیشه ندارد، با رفتن به سمت چنین داستانی خیلی خطر کردید.
بله، وقتی فیلم را شروع کردم، نیروی اعتقادم موجب شد که کار را ادامه دهم. همین که توانستم نسبت به شهدا ادای دین کرده و دل خانواده آنها را شاد کردم، برایم کافی است. انتظار داشتم در جشنواره فیلم کودک امسال استقبال زیادی از فیلم شود، اما هر نهادی خودمختار است و هرکس ساز خودش را می‌زند.
پیشنهادی برای اکران بهتر و دیده شدن فیلم‌هایی از جنس «آن دو» دارید؟
پیشنهادم این است که در زمان اکران فیلم‌های کودک، سازوکار اکران به گونه‌ای باشد که یا هیچ فیلم کمدی اکران نشود یا این‌که حمایت ویژه‌ای از فیلم‌های کودک صورت گیرد و بازه زمانی بیشتری برای اکران این فیلم‌ها اختصاص داده شود.
سال‌هاست که جشنواره فیلم کودک و نوجوان برگزار می‌شود و فیلم شما هم در این جشنواره در بخش مسابقه ملی انتخاب شده است. ارزیابی شما از این جشنواره در طول سال‌های برگزاری آن چیست؟
جشنواره فیلم کودک جزو معتبرترین جشنواره‌هاست و هرکس فیلم می‌سازد، به امید همین جشنواره و دیده‌شدن کارش است. این دومین فیلم کودکی است که می‌سازم و در اختصاص بودجه نهادها خودی و غیرخودی دارند، اما خیلی دوست دارم همه‌چیز در جشنواره منصفانه باشد و فرقی بین شهدایی که درباره آنها فیلم می‌سازیم، نباشد.
آموزش‌وپرورش از اکران فیلمم حمایت نکرد!
مرتضی رحیمی در رابطه با این‌که حمایت کمی از فیلم‌های برگزیده جشنواره رشد که ویژه آموزش‌وپرورش است، صورت می‌گیرد؛ به جام‌جم گفت: فیلم «بلوط»من در جشنواره فیلم رشد، تندیس و دیپلم افتخاردریافت کردوبه روسیه هم رفت وباوجود این‌که برگزیده آموزش‌وپرورش بود،هرچه تلاش کردم،نتوانستم حمایت این نهاد رابرای اکران فیلم بگیرم. درحالی که آموزش‌وپرورش در زمینه کارهای کودکان و نوجوانان باید مشارکت داشته باشد و مدارس را موظف کند که این فیلم‌ها را ببینند. خبری منتشر شده بود که آموزش‌وپرورش از ۳۳۰ هزار صندلی حمایت می‌کند، اما هرچه تلاش کردم این کار را انجام ندادند.
من اهل چهارمحال و بختیاری هستم و اکثر قصه‌هایی که کار می‌کردم، بختیاری بود و بیشتر کارهایم در ژانر کودک بوده است. احساس کردم لرها و بختیاری‌ها در زمینه فیلم‌های دفاع‌مقدسی با این‌که رزمنده و قهرمانان بسیاری دارند، در این رابطه مظلوم هستند و چندان به آنها پرداخته نشده است. به‌طور کلی، دنبال مطرح‌کردن زندگی قهرمانان بی‌نام و نشان هستند. بیشتر فیلم‌هایی که می‌سازیم در رابطه با سردارهاست. به‌عنوان مثال، برای سردار شهید مهدی باکری، شهید شیرودی و بسیاری از شهدای نام‌آشنای دیگر سه یا چهار فیلم یا سریال ساخته شده، اما افرادی مانند شهید خالدی بی‌نام و نشان مانده‌اند. ابتدا دنبال قصه شهید علی لندی بودم، اما با توجه به شش ماهی که دنبال این موضوع بودیم، مخالفت‌هایی صورت گرفت و منصرف شدیم و به‌دلیل این‌که در لردگان کار کرده بودم و دنبال خانواده شهید ظفر خالدی بودم و می‌دانستم یکی از کوچک‌ترین شهدای دفاع‌مقدس است، به‌عنوان موضوع و قهرمان قصه سعی کردم به آن بپردازم. شهید خالدی، دوم مرداد ۱۳۴۹ در روستای تنگ کلوره لردگان به دنیا آمد و در حالی که دانش‌آموز کلاس اول راهنمایی بود، داوطلبانه به جبهه رفت. در عملیات رمضان، همراه برادرش خدارحم مقابل دشمن ایستادند و فردای عملیات هیچ‌کس آنها را ندید و پس از ۱۷سال، پیکر ظفر و برادرش در حالی در کانال منطقه عملیاتی رمضان (شلمچه) پیدا شد که در آغوش یکدیگر شهید شده بودند.
وجه قهرمان‌سازی از نوجوانان موضوع مهمی است که در «آن دو» به آن پرداختید؛ چقدر ظرفیت در میان نوجوانان وجود دارد که می‌توانیم از این قهرمانان الگو بگیریم؟
قصدم همین قهرمان‌سازی است که به آن اشاره می‌کنید. من دو پسر ۱۰ و ۱۲ساله دارم که با جنگ خیلی بیگانه‌اند و دائم درگیر فضای رایانه‌ای و رخوت هستند. زمانی قهرمانانی داشتیم که امروز هم به آنها نیاز داریم و آنها باید الگویی برای جوانان امروزی شوند. بارها گفته‌ام که اگر قرار است جنگی شود و از وطن‌مان دفاع کنیم، فقط به فرماندهان نپردازیم، چون هر یک از این فرماندهان چندین رزمنده بی‌نام و نشان دارند؛ بنابراین باید به رزمندگانی که از دل عشایر و قومیت‌های مختلف می‌آیند، بیشتر بپردازیم تا انگیزه‌ای برای همسن‌و‌سالان خودشان شوند. در واقع، به این دلیل به سمت ظفر خالدی رفتم که هم بسیار معصوم و مظلوم واقع شده و هم قشری از رزمندگانی هستند که بی‌نام و نشان ماندند.
ما قهرمان نوجوان را بسیار کم در سینما مطرح کردیم؛ فکر می‌کنید علت این‌که کمتر به قهرمانان نوجوان پرداختیم، چیست؟
ما دنبال ساخت فیلم از شهید بهنام محمدی که او هم اهل چهارمحال و بختیاری بود، رفتیم، اما گفتند بسیاری از کارهایی که این شهید انجام داده، به نام شهید فهمیده نوشته شده و اگر بخواهیم همین داستان را بسازیم، مردم با دیدن این فیلم می‌گویند این همان داستان شهید فهمیده است. بحث دیگر این بود که پرداختن به این نوجوانان موجب نشود که دشمنان استفاده از وجه کودک‌سربازان در جنگ را دستاویز خود برای هجمه به ما قرار دهند. من با این موضوع مشکل زیادی داشتم و به گمانم یک سال دویدم و قصه را تغییر دادم. در قصه هم نشان دادم که دائم مانع رفتن شهید ظفر خالدی می‌شوند، اما بالاخره از راه دیگری سر از جبهه درمی‌آورد.
«آن دو» را چطور و با چه سرمایه‌ای ساختید؟
این کار با سرمایه‌گذاری خودم و معاونت فرهنگی بنیاد شهید چهارمحال و بختیاری شکل گرفت و بنیاد شهید ۵۳ درصد از کار ما حمایت کرد. من از سال ۱۴۰۰ دنبال این موضوع بودم و به‌طور تقریبی حدود ۳۰ ماه است که درگیر این موضوع هستم. ۴۷ درصد دیگر سرمایه را با وجود این‌که از وزیر ارشاد نامه داشتیم و برای آقای خزاعی و فارابی پاراف شد، هیچ حمایتی (حتی ۱۰ درصد) از فیلم ما نشد.
فکر می‌کنید دلیل این عدم حمایت از فیلمی که درونمایه ارزشمندی دارد، چیست؟
واقعا نمی‌دانم؛ بعضی مسئولان می‌گویند این فیلم برای ما درآمدی ندارد و مگر چقدر می‌خواهد فروش داشته باشد، اما معتقدم همه قرار نیست بفروشند، چون فیلمی سال گذشته در جشنواره وجود داشته که ۷۰ میلیارد سرمایه‌گذاری کردند، اما امسال بیشتر از هفت یا هشت میلیارد تومان فروش نداشته است. انتظارم این بود که فقط پنج میلیارد به فیلم کمک کنند، اما هیچ‌کس زیر بار نرفت. به‌تازگی مؤسسه روایت فتح و انجمن سینمای دفاع‌مقدس بعد از دی‌ماه سال گذشته و پیگیری‌های مکرر قرار است کمک کنند، اما هنوز اتفاقی در این رابطه نیفتاده است. شهید ظفر خالدی، شهید شاخص سال ۱۴۰۳ هم شده است، اما متأسفانه با گذشت شش ماه و نیم از شروع سال، هیچ حرکت شاخصی برای شهید سال صورت نگرفته است. ما درخواست داشتیم که برای اکران فیلم در سینماهای اصفهان خانواده این شهید را بیاوریم، اما مخالفت شد و گفتند بعدها خود بنیاد شهید از آنها تجلیل می‌کند.
با توجه به اشاره خودتان در رابطه با این‌که گفتند فیلم‌تان گیشه ندارد، با رفتن به سمت چنین داستانی خیلی خطر کردید.
بله، وقتی فیلم را شروع کردم، نیروی اعتقادم موجب شد که کار را ادامه دهم. همین که توانستم نسبت به شهدا ادای دین کرده و دل خانواده آنها را شاد کردم، برایم کافی است. انتظار داشتم در جشنواره فیلم کودک امسال استقبال زیادی از فیلم شود، اما هر نهادی خودمختار است و هرکس ساز خودش را می‌زند.
پیشنهادی برای اکران بهتر و دیده شدن فیلم‌هایی از جنس «آن دو» دارید؟
پیشنهادم این است که در زمان اکران فیلم‌های کودک، سازوکار اکران به گونه‌ای باشد که یا هیچ فیلم کمدی اکران نشود یا این‌که حمایت ویژه‌ای از فیلم‌های کودک صورت گیرد و بازه زمانی بیشتری برای اکران این فیلم‌ها اختصاص داده شود.
سال‌هاست که جشنواره فیلم کودک و نوجوان برگزار می‌شود و فیلم شما هم در این جشنواره در بخش مسابقه ملی انتخاب شده است. ارزیابی شما از این جشنواره در طول سال‌های برگزاری آن چیست؟
جشنواره فیلم کودک جزو معتبرترین جشنواره‌هاست و هرکس فیلم می‌سازد، به امید همین جشنواره و دیده‌شدن کارش است. این دومین فیلم کودکی است که می‌سازم و در اختصاص بودجه نهادها خودی و غیرخودی دارند، اما خیلی دوست دارم همه‌چیز در جشنواره منصفانه باشد و فرقی بین شهدایی که درباره آنها فیلم می‌سازیم، نباشد.
آموزش‌وپرورش از اکران فیلمم حمایت نکرد!
مرتضی رحیمی در رابطه با این‌که حمایت کمی از فیلم‌های برگزیده جشنواره رشد که ویژه آموزش‌وپرورش است، صورت می‌گیرد؛ به جام‌جم گفت: فیلم «بلوط»من در جشنواره فیلم رشد، تندیس و دیپلم افتخاردریافت کردوبه روسیه هم رفت وباوجود این‌که برگزیده آموزش‌وپرورش بود،هرچه تلاش کردم،نتوانستم حمایت این نهاد رابرای اکران فیلم بگیرم. درحالی که آموزش‌وپرورش در زمینه کارهای کودکان و نوجوانان باید مشارکت داشته باشد و مدارس را موظف کند که این فیلم‌ها را ببینند. خبری منتشر شده بود که آموزش‌وپرورش از ۳۳۰ هزار صندلی حمایت می‌کند، اما هرچه تلاش کردم این کار را انجام ندادند.
تازه ها
پیشنهاد سردبیر
سید رضا صدرالحسینی در یادداشتی اختصاصی برای جام جم آنلاین مطرح کرد
لزوم کامل‌تر شدن حکم قابل تحسین دادگاه لاهه
دانشیار حقوق بینالملل دانشگاه تهران در یادداشتی اختصاصی برای جام جم آنلاین مطرح کرد
تکرار اتهامات واهی علیه ایران
یک پژوهشگر روابط بینالملل در گفتگو با جام جم آنلاین مطرح کرد
بازی اروپا در پازل اسرائیل | رای شجاعانه دادگاه کیفری بین‌المللی
در یادداشتی اختصاصی برای جام جم آنلاین مطرح شد
قطعنامه اتحادیه اروپا دست ایران را باز کرد
گفت و گو
در گفتوگو با امین شفیعی، دبیر جشنواره «امضای کری تضمین است» بررسی شد