متاع دفاع مقدس در شنبه ‌بازار سینما

***

متاسفانه واژه ترکیبی سینمای فاخر از همان ابتدا همه اذهان را به ناکجاآبادی معطوف می‌کند که نتیجه آن در مجموع منجر به فیلم‌هایی ماندگار نشده و به آن مرادی که از کلمه فاخر در اذهان عمومی باید نقش بندد نمی‌انجامد.

این لفظ فاخر مثل نامیدن سینمای دفاع مقدس شده است. یعنی با پسوند مقدس، دیگر تکلیف مشخص است و شما راهی جز در دایره ایجاد شده ندارید که صحبت کنید. کاش مقدس بودن این دفاع دغدغه هنرمند می‌شد که در پی اثبات آن باشد. این شکل دیدن کمی ذهن را تنبل می‌کند. خدا کند دچار سوءبرداشت نشده باشید. من در مقدس بودن این دفاع هیچ شکی ندارم، ولی این عنوان درونش جزمیتی است که ذهن فیلمساز تنبل و عادت کرده را به دنبال یافتن مفهوم این تقدس نمی‌برد و مشکل از همین جا آغاز می‌شود. همه در این شنبه‌بازار داد می‌زنیم که متاعمان دفاع مقدسی ‌است، بی‌آن‌که به کنه آن دقت کرده باشیم.

حال از اینجا پلی می‌زنم به این سینمای فاخر. آیا کسی هست که از فاخر بودن بدش بیاید و آن را بد بداند. واژه و صفتی زیبا که منتسب شدن اثر هنری به آن لقب خوبی است. خدا را شکر که تنگ‌نظران فرصت‌طلب به این واژه حمله کردند و آن را در جامعه هنری به ناسزایی تبدیل کرده‌اند که دیگر نمی‌شود به آن افتخار کرد. الان سینمای فاخر مترادف با فیلم‌های چند میلیاردی شده است. فیلم‌هایی که به دلیل هزینه بالای آن قطعا بیت‌المال هزینه‌اش را پرداخته و بالمآل کسی دغدغه فروش و بازگشت سرمایه آن را ندارد. یعنی از همان ابتدا تکلیف فیلمساز روشن است که چون امید بازگشت مالی وجود ندارد، پس دیگر دلیلی هم برای اقناع مخاطب وجود ندارد. فاخر بودن لقب بوداری است. فاخر بودن بوی دلار می‌دهد. بوی بریز و بپاش‌های عجیب و غریب و بوی دستمزدهای آنچنانی.

بازیگران این سینما بیشترین بار را می‌بندند و جالب آن‌که در مصاحبه‌هایشان به این سینما حمله هم می‌کنند و اگر رویشان بشود آن را سینمای نفتی می‌نامند و انگار نه انگار خودشان برای حضورشان در این پروژه‌های نفتی پول‌ها گرفته‌اند. البته فیلمساز نیز آلوده است. فیلمساز وقتی نام جنگ به میان می‌آید، خبر از عظمت می‌دهد. اگر روزگار آنالوگ بود، دم از ساختن فیلم 70 میلی‌متری می‌زد، ولی در این ایام که نگاتیو رخت بسته، صحبت از دکورهای باعظمت می‌کند. از جلوه‌های عجیب و غریب می‌گویند و الی ماشااللهی انتظاراتی که باید با دلار از آن سوی مرزها وارد کرد. فاخر بودن اسم رمزی است که مردان دولتی فرهنگ، بودجه جداگانه از خزانه بیت‌المال طلب کنند. این اسم رمز بهترین تحریک‌کننده‌ای است که دست و دل نمایندگان را می‌لرزاند که پول به سینما واریز کنند. به اعتقاد من، سینمای مظلوم جنگ ما نیاز به فاخری ندارد. مگر سالیان قبل که این عنوان نبوده، سینمای فاخر وجود نداشته است مگر فیلم‌های امثال مرحوم ملاقلی‌پور و تبریزی از این قماش نبوده‌ است.

این عنوان دهان‌پرکن حامل ویروس فساد برای سینما بوده است. آنهایی که مدعی‌اند دلشان برای سینمای دفاع مقدس می‌تپد و سن و سال امثال ما را دارند، چرا تا به حال قدم رنجه نفرمودند؟ این سینمای مظلوم اکنون با این عنوان به مسلخ کشیده شده است. سینمای ورشکسته ما با این عناوین مفتخر نمی‌شود. مشکل جای دیگر است. بگردیم عزیزان. بگردیم. از خود من شروع کنید. با فیلم «چ» شروع کنیم. هیات تحقیق و تفحص بگذارید، هم برای فیلم‌های ساخته شده و هم برای فیلم‌هایی که با این عنوان قصد ورود به سینما را دارند. ببینیم جوفروشان گندم‌نمای مدعی چه کسانی هستند. یا علی.

ابراهیم حاتمی‌کیا / کارگردان