محتوای خوب؛ شمارگان بالا؛ دسترسی وسیع

ایشان همواره دراین بازدیدها بیاناتی راقی وراهگشا پیرامون مسأله کتاب داشته ومسائل این حوزه رابا نگاهی چند وجهی مورد توجه قرار داده‌اند.به همین مناسبت رسانهKHAMENEI.IR درگفت‌وگو باعلیرضا مختارپور،رئیس سازمان اسنادوکتابخانه ملی، ابعادمختلف نگاه رهبر انقلاب به حوزه کتاب را موردبررسی قرارداده است.آنچه درادامه می‌خوانید،بخش‌هایی ازاین گفت‌وگوست.

۱- تقریظ برای کتاب‌های خاص نیست
حضرت‌‌ آقا چندین بار تصریح کردندکه من ازجوانی کتاب‌هایی که می‌خواندم، گاهی اوقات دربعضی صفحات در ابتدا یا در انتهایش نظر خودم را می‌نوشتم. بنابراین یک امر ثابت است که مربوط به قبل ازپیروزی انقلاب می‌شود.محدود به کتاب‌های خاص هم نبوده. بنده این سعادت را داشتم که حدود ۱۰۰یادداشت ایشان را درباره حدود۱۰۰‌کتاب دیده‌ام. درمیان این کتاب‌ها کتاب عربی، فقهی،ترجمه،فلسفه،اقتصاد،شعر،رمان‌های مختلف وکتاب‌های سیاسی‌بوده است.این نوشته‌ها انواع‌مختلفی هم داشته است. بعضی‌هایش شبیه همین یادداشت‌هایی بودکه ابتدای کتاب‌ها می‌نویسند، بعضی‌هایش انتهای کتاب بودوبعضی در حاشیه صفحات. مثلا درحاشیه صفحات نکاتی رادرتأیید، نقد یا توضیح مطالب نوشته بودند. گاهی اوقات گفته بودند این نکته‌ای که ذکر شده صحیح به نظر نمی‌رسد. گاهی اوقات تأیید و گاهی یک نکته‌ را اضافه کرده بودند. پس این موضوع از قبل از انقلاب بوده است.

۲- دارم کتاب شما را می‌خوانم
تقریبا از نیمه دوم سال ۹۰ ایشان در مورد بعضی از کتاب‌ها اشاره مستقیم کردند. یعنی این طور نبوده که کسی به ایشان پیشنهاد بدهد.  یادم نمی‌رود که پیام رسید آقا در مورد کتاب «نورالدین پسر ایران» چیزی نوشته‌اند. این کتاب سه سال قبل چاپ شده و هنوز به شمارگان مناسبی هم نرسیده بود. شخص آقا توجه دادند که برای این کتاب نشست برگزار و تقریظ هم به خانواده داده شود. آن جلسه‌ در یکی از اتاق‌های مؤسسه حفظ و نشر با حدود شش هفت نفر برگزار شد که خود آقای نورالدین و همسرشان هم آمدند. یعنی پنج شش نفر بیشتر نبودند. بعد هم خدمت آقا رسیدند و نمازی خوانده شد. بعد از این باز به اشاره ایشان تقریظ کتاب «پایی که جا ماند» و یکی دو کتاب دیگر آمد. نمونه دیگر این‌که ما در آبان ماه سال ۹۵ که دیدارهای پنجشنبه‌ای شروع شد خدمت ایشان رسیدیم. ایشان شهید علی خوش‌لفظ را اولین بار در آن جلسه دیدند و گفتند دارم کتاب شما را می‌خوانم. در همان جلسه هم بود که آقای حمید حسام کتاب وقتی مهتاب گم شد را به آقا دادند. 

۳- جریان دفاع‌مقدس در معرض چند خطر
خود حضرت آقا معتقدند که جریان دفاع‌مقدس باید تقویت بشود برای این‌که در معرض چند خطر است: ۱- خطر دشمن خارجی که سعی می‌کند این را از یاد و غفلت ما ببرد و این نقطه سفید روشن پرافتخار را تبدیل به یک نقطه ضعف تاریک فراموش شدنی کند. ۲- عدم توجه نویسندگان داخلی، نشر داخلی به این موضوع و رفتن سراغ موضوعات دیگری و سراغ ترجمه‌های آن چنانی رفتن، سراغ کتاب‌های دیگری در سبک زندگی مغایر رفتن. از آن طرف نیاز جامعه ما برای حفظ انقلاب و حفظ نظام برای این‌که تجربه نسل اول و دوم انقلاب به نسل‌های بعدی منتقل شود. وقتی این جریان هست معلوم است که ایشان به عنوان رهبری که وظیفه هدایت انقلاب اسلامی را به عهده دارد، حفاظت از دستاوردهای انقلاب و دفاع‌مقدس را به عهده دارد حساس باشند، تذکر بدهند، هشدار بدهند و کتاب‌هایی را در این فضا معرفی کنند. برای همین هم در این حدود شصت و خرده‌ای تقریظی که از سال ۹۰ به بعد و البته در آن قبلی‌های حوزه هنری هم هست غلبه با دفاع‌مقدس است. 

۴- تصادفی یکی را انتخاب می‌کنند
رهبر انقلاب تصریح کرده‌اند که افراد مختلف برای‌شان کتاب می‌فرستند از نویسنده و ناشر و امثالهم. شما دیده‌اید مثلا در دیدار شعرا بعضی از شاعران کتاب‌هایی که می‌‌آورند فقط شعر نیست، کتاب‌های دیگر را هم می‌‌آورند. ناشرها و افراد مختلف هم می‌فرستند. ایشان در همان دیدار شهید خوش‌لفظ تصریح کرده و گفتند کتاب‌های مختلفی برایم می‌رسد. بعضی از این کتاب‌ها را یا دارم یا خوانده‌ام یا نیازی نیست (حالا اینها تعابیر من است) اینها را رد می‌کنم برود یا هدیه می‌دهم یا به کتابخانه خودشان می‌فرستند. در ادامه گفتند کتاب‌هایی که احتمال خواندن‌شان را می‌دهم در یک قفسه‌ می‌چینم و گاهی اوقات می‌روم از بین اینها تصادفی یکی را انتخاب می‌کنم. به آقای خوش‌لفظ گفتند کتاب شما این جوری انتخاب شده. می‌خواهم بگویم اصلا این فرآیند یک فرآیند هدایت شده یا مدیریت شده نیست. این به این معنا نیست که ایشان الان تنها کتاب‌هایی که می‌‌خوانند یا تقریظ می‌‌نویسند، فقط همین کتاب‌هاست. ابدا این جوری نیست. 

۵- هدف، ترویج کتاب و کتاب‌خوانی است
شما حتما مطلع هستید غیر از این تقریظ‌هایی که نوشته و منتشر می‌شود، کتاب‌های دیگری هم هست که ایشان می‌خوانند و مثلا می‌گویند تلفنی از این نویسنده تشکر شود. همین یکی دو سال پیش از یک ترجمه قرآنی تشکر و تقدیر کردند و گفتند که با مترجم تماس گرفته و از این ترجمه‌ تقدیر شود. بعضی‌ها را پیام تلفنی می‌دهند. گاهی اوقات چیزی می‌نویسند و می‌گویند این را برای نویسنده بخوانید. یعنی انواع این شکل‌ها هست. مثلا یکی از کتاب‌هایی که آقا تعریف کردند کتاب دا است. آقا راجع به دا اصلا چیزی ننوشتند. صرفا در دو سه دیدار گفتند. کتاب خاک‌های نرم کوشک شهید برونسی را در صحبت‌ها گفتند. گاهی اوقات هم می‌نویسند و می‌گویند خوب است که برای این کتاب مراسمی گرفته و به جامعه ارائه شود. معلوم است اهداف مهم‌تری در کار است ورای این بحث‌هایی که بعضی‌ فکر می‌کنند مثلا از ناشری حمایت شود. اصلا به نظر من هدف ترویج کتاب و کتاب‌خوانی و گسترش آن است.

۶- دغدغه‌ کتاب از پیش از انقلاب تا امروز
قبل از پیروزی انقلاب آقا یک سخنرانی در سال ۱۳۴۸ در مسجدی در بازار دارند. در آنجا ایشان تأسف می‌خورند از این‌که کتاب‌خوانی در کشور ما پایین است و چرا کتاب خوانده نمی‌شود. همچنین تأسف می‌خورند از این‌که چرا شمارگان کتاب هزار تا و دو هزار تاست. این برای سال ۴۸ است. در طول این دوران وقتی فعالیت ایشان را می‌بینیم محسوس است که ایشان دغدغه‌هایی که از پیش از انقلاب و دهه اول انقلاب تا امروز هنوز هم دارند مسأله کتاب خواندن است. برای کتاب خواندن الزاماتی مورد نیاز است که تا امروز همواره ایشان تکرار کردند. این‌که کتاب خوب توسط نویسنده خوب و متوسط با نیاز جامعه و به بهترین شکل از نظر کاغذ و قیمت و صفحه‌آرایی و جلد و سبک بودن وزن و این‌که باید عرضه و تبلیغ و ترویج شود. من دغدغه همه این سال‌ها را در یک جمله می‌گویم. این باید ترویج و تبلیغ خوبی شده و در دسترس مردم باشد.

۷- همه فرمایشات رهبری درباره کتاب‌ها، ترویجی نیست
دربعضی از دیدارها ایشان گاهی اوقات می‌گویند فلان کتاب را خوانده‌اید؟ کتاب دینی و اینها هم نیست، رمان است مثلا. ایشان در مورد مطالعات‌شان در قبل از انقلاب می‌گویند تمام رمان‌ها یا اغلب رمان‌هایی که منتشر می‌شد را خوانده‌ام. در خاطرات‌شان می‌گویند وقتی کتابخانه آستان قدس می‌رفتم، متوجه گذشت زمان نمی‌شدم که این قدر زمان گذشته و من هنوز از صبح تا مثلا غروب نشستم دارم کتاب می‌خوانم. خب استناداتی هم که می‌کنند شما دیده‌اید راجع به جنگ و صلح، راجع به بینوایان، راجع به انواع کتاب‌ها، کتاب‌های شکسپیر و کتاب‌های دیگر استناد می‌کند.درشعرهم همین است.انواع رمان‌ها راایشان اسم آوردند. منتها رسانه‌های ما یک اشتباهی هم گاهی می‌کنند. هر وقت ایشان اسمی از رمان یا کتابی می‌‌آورند، فکر می‌کنند آقا دارند ترویج می‌کنند. آقا گاهی به یک کتاب استناد می‌کنند. گاهی اوقات نام یک کتابی را می‌گویند و آن را رد می‌کنند، گاهی اوقات هم یک کتابی را تأیید می‌کنند. ولی همه اینها را خوانده‌اند. 

۸- کتاب سه دسته است؛ مفید، مضر و خنثی
ایشان راجع به مضر و مفید هم دو تقسیم‌بندی دارند. بعضی‌ها فکر می‌کنند اینها مغایر با هم است. یک جا ایشان می‌گویند کتاب سه دسته است،‌ مفید، مضر، خنثی. مفید کتابی است که در هر حوزه‌ای به خواننده فایده‌ای می‌رساند. مضر چیزی است که حاوی محتوای غلط، فاسد، منحرف کننده، اشتباه یا تحریف شده است. خنثی هم کتابی است که محتوای منفی ندارد اما مثبت هم ندارد. در یک جای دیگر هم می‌گویند ما یک کتاب مفید داریم یا مضر داریم. خب آن خنثی چه شد؟ ایشان توضیح می‌دهند می‌گویند کتاب خنثی اگر منجر به عادت مطالعه در شما و میل شما به کتاب خوانی بشود مفید است. اگر نشود مضر است چون وقت‌تان را تلف کردید. می‌گویند اگر شما یک کتابی خواندید که باعث عادت به مطالعه شد این مفید است چون همه که عادت ندارند. اگر کتاب خنثی باعث عادت شما به کتاب‌خوانی بشود این مفید می‌شود. برای این‌که شما را عادت می‌دهد. 

۹- رمان مستهجن مثل مواد مخدر است
من تا به حال چنین چیزی را نشنیده و با آن مواجه نبوده‌ام که یک کتاب را نه به‌دلایل تخصصی و کارشناسی بلکه صرفا به‌این دلیل که مربوط به یک نویسنده یا ناشر خاص باشد کنار بگذارند و نخوانند. ایشان در مورد محتوا و در مورد این‌که ما محتوای مضر، منحرف کننده، خیانت‌بار و تحریف کننده تاریخ داریم و باید مقابل اینها بایستیم و افشا کنیم و اگر ضرر کتابی را نمی‌توانیم با نقد برطرف کنیم در نشرش محدودیت قائل بشویم، به اینها معتقدند. صریح هم گفته‌اند و موضوع پوشیده و پشت پرده‌ای نیست. اما در مورد کتب اندیشه‌ای ایشان تصریح کرده‌اند هر موقع ما به جایی رسیدیم و باید برسیم که اگر کتابی منتشر شد ما بلافاصله نقد آن را هم به خواننده برسانیم اینجا دیگر خیال‌مان راحت است و اصلا‌ نباید ممانعت کنیم. یک حوزه استنثناست و آن هم اخلاق است. می‌گویند اگر یک رمان مستهجنی منتشر شد اثری که روی جوان می‌گذارد با کدام نقد قابل برطرف شدن است؟ می‌گویند این مثل مواد مخدر است. اثر خودش را می‌گذارد. 

۱۰- چرا روزنامه‌ها صفحه کتاب ندارند؟
 ایشان از شش گروه، شش توقع کردند. برای بعضی‌ها این وظیفه سنگین‌تر است. وظیفه وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی است که مطالباتی که ایشان در موضوع نمایشگاه و نشر کتاب از ابتدا تا الان داشته‌اند را فهرست کنند و نشان بدهند که نسبت‌شان با این انتظارات چیست و برای کدامش برنامه‌ریزی کردند و چه می‌کنند. معتقدم این کار جدی باید توسط وزارت ارشاد انجام گیرد. دستگاه رسانه‌ای کشور اعم از صداوسیما، پایگاه اطلاع‌رسانی، رسانه‌های مکتوب اینها باید وظیفه‌شان را در نقد کتاب، ترویج کتاب، تبلیغ کتاب به شکل‌های متنوع انجام دهند نه این که فقط بنده بیایم کتاب دست بگیرم. الان در بعضی از کشورهای غربی سریال با نام کتابداران و کتاب‌فروشی پخش می‌شود. ما اصلا در سریال‌ها و فیلم‌های‌مان اینها را نداریم. ما در بعضی از نشریات‌مان در سال‌های قبل صفحه کتاب داشتیم اما الان خیلی‌های‌شان ندارند. نشریات خاص کتاب، بارها از سمت آقا مورد تأکید قرار گرفته‌اند متأسفانه نشریات حوزه کتاب جریان متعهد انقلاب رو به تعطیلی رفته‌اند.