بررسی چالش‌ها و ظرفیت‌های صنایع معدنی در سالی که گذشت

بخش معدن و صنایع معدنی پیشران اقتصاد است و با گسترش این صنعت و متحول‌شدن این بخش، سایر بخش‌های صنعتی و اقتصادی در کشور فعال می‌شود. ایران با داشتن ۷ درصد از منابع معدنی غنی دنیا، با دارا بودن ۳۷ میلیارد تن ذخایر کشف شده، ۵۷ میلیارد تن ذخایر و حدود ۶۸ نوع ماده معدنی غیرنفتی به عنوان یکی از ۱۵ کشور معدنی برتر جهان بعد از روسیه، آمریکا، عربستان سعودی، کانادا در رتبه پنجم جهان قرار دار‌د.

معدن و صنایع معدنی از جمله حوزه‌های مزیت دار در اقتصاد به شمار می‌رود که نقش مهمی در اشتغال‌زایی و درآمدزایی برای کشور دارد و به همین دلیل، یکی از بخش‌های پیشران در سند تحول دولت سیزدهم برای آبادانی و پیشرفت کشور در نظر گرفته شده است.

اهمیت حوزه معدن ما را بر آن داشت تا با  مدیرعامل هلدینگ سرمایه‌گذاری صدر آرین که سرمایه‌گذاری عمده‌ای در حوزه معدن دارد همکلام شویم تا اهمیت این صنایع معدنی را از وی جویا شویم.

مدیرعامل هلدینگ سرمایه‌گذاری صدر آرین شرط توسعه پایدار به واسطه فعالیت‌های معدنی در کشورهای در حال توسعه و از جمله ایران که ذخایر معدنی قابل توجهی برخوردارند را توجه همزمان به جنبه‌های مختلف زیست‌محیطی، اجتماعی، اقتصادی و … دانست و افزود: بی‌توجهی به هر یک از این موارد علاوه بر اینکه منجر به توسعه پایدار نمی‌شود، عقب‌ماندگی اقتصادی و اجتماعی کشور را نیز در بر دارد.

دکتر امیر رحیمی قاضی کلایه با بیان اینکه توسعه پایدار در حوزه معدن دارای سه مؤلفه اصلی است، گفت: ایجاد تعادل بین این سه مؤلفه اصلی یعنی اقتصاد، اجتماع و محیط‌زیست، ضرورتی اجتناب‌ناپذیر است. به عبارتی توسعه‌ای ماندگار است که حاصل برآیند این سه حوزه اصلی باشد و برای این امر لازم است عوامل اجتماعی، زیست‌محیطی و اقتصادی را در فعالیت‌های کوتاه‌مدت، بلندمدت مدنظر قرار داد.

وی ادامه داد: اما باید خاطر نشان کرد که معدنکاری و صنایع وابسته به آن هرچند که نقش مثبتی در مؤلفه‌های اقتصادی و اجتماعی، توسعه پایدار از طریق ایجاد اشتغال و تولید ثروت دارد اما ازلحاظ نقش آن در مؤلفه سوم توسعه پایدار (محیط‌زیست) انتقادهایی را در پی دارد که باید نسبت به رفع آن و جلوگیری از تخریب از محیط‌زیست اقدامات لازم را اتخاذ کرد.

مدیرعامل هلدینگ سرمایه‌گذاری صدر آرین در خصوص راهبرد این مجموعه در خصوص ایجاد ارتباط بین مناطق محروم و برداشت از معادن گفت: باید گفت بالغ بر ۸۰ درصد معادن کشور همجوار با مناطق محروم و روستایی هستند که مستعد رشد و بالندگی است ولی متأسفانه به دلیل فقر و بیکاری در معرض آسیب‌های اقتصادی و اجتماعی قرار دارد. بدون شک معادن این پتانسیل را دارند تا اشتغال را به معنای حقیقی رونق بخشند.

لذا با عنایت به این مهم باید گفت که عمده فعالیت‌ها و سرمایه‌گذاری‌های گروه سرمایه‌گذاری صدر آرین در معادن کشور بیشتر در مناطق محروم و کم برخوردار است.

با توجه به اینکه رشد و توسعه‌یافتگی در این مناطق خیلی پایین است این شرکت در راستای وظایف و مسئولیت‌های اجتماعی خود تلاش کرده است تا با اشتغال‌زایی و بکارگیری افراد محلی در این مناطق و در تأمین نیازهای خانواده‌ها، نقشی مؤثر را ایفا کند.

دکتر امیر رحیمی قاضی کلایه  اظهار کرد: علیرغم اینکه گروه سرمایه‌گذاری صدر آرین به تازگی به صورت عملیاتی و اجرایی در حوزه معدن و صنایع معدنی ورود کرده است، توانسته‌ایم در ۲ سال گذشته بر روی ۸ معدن که در استان‌های سیستان و بلوچستان، فارس و خراسان جنوبی واقع شده‌اند، ورود و اشتغال‌زایی کنیم که بخشی از این افراد در فعالیت‌های اکتشافی و بخشی از آن در واحد استخراج و بهره‌برداری در حال اشتغال هستند.

وی در خصوص موانع و کمبودهایی که در زمینه اکتشاف و استحصال در معادن وجود دارد، گفت: همواره مشکلات عدیده‌ای بر سر راه معدن کاران و سرمایه‌گذاران وجود داشته است. می‌توان بخش زیادی از موانع و مشکلات را در بخش اکتشاف و استخراج مربوط به صدور مجوزها و همچنین عدم قطعیت بالا در احجام ماده معدنی ثبت شده در گواهی کشف و پروانه بهره‌برداری دانست. متأسفانه بارها دیده شده است حجم ماده معدنی موجود با ظرفیت اسمی ثبت شده استخراجی در پروانه بهره‌برداری مغایر بوده و به‌واسطه همین امر سرمایه‌گذار نمی‌تواند تحلیل درست و دقیقی از میزان بار مالی و بازگشت سرمایه خود را داشته باشد و همین موضوع باعث افزایش ریسک سرمایه‌گذاری می‌شود.

مدیرعامل هلدینگ سرمایه‌گذاری صدر آرین اضافه کرد: از دیگر مشکلات این حوزه می‌توان به مستهلک بودن دستگاه‌ها و ماشین‌آلات معدنی که گریبانگیر بخش عظیمی از خانواده معدنی کشور است، اشاره کرد. گروه سرمایه‌گذاری صدر آرین به نوبه خود تمام توان خود را در خصوص نوسازی و خرید ماشین‌آلات معدنی به کار بسته است تا علاوه بر افزایش راندمان تولید در معدن از اتلاف نیروی فنی و مالی جلوگیری کند. البته نباید وضع تحریم‌های یکطرفه در زمینه تأمین ماشین‌آلات و قطعات آن‌ها را از نظر دور داشت.

رحیمی با بیان اینکه کمبود نیروی متخصص در آینده‌ای نه چندان دور به یکی از بزرگ‌ترین معضلات مجموعه‌های معدنی تبدیل خواهد شد، گفت: کمتر شدن استقبال نیروهای جوان از این رشته، عدم همخوانی حقوق افراد با نوع فعالیت و خطرات حضور در معدن، مهاجرت افراد این حوزه به خارج از کشور و … همگی زمینه را برای ایجاد خلاء بزرگ و خطرناکی در این بخش را فراهم خواهد ساخت.

وی حوزه معدن را بسیار گسترده دانست و افزود: عوامل گوناگونی از جمله جنگ و نا آرامی، تحدیدها و تحریم‌ها، تصمیم‌های بزرگ نفتی، وضع مالیات‌های گوناگون در کشورهای بزرگ در معادن، تصمیم بر واردات و یا صادرات کشورها در حوزه صنایع پایین‌دستی، رکود اقتصادی و تورم و … از مهم‌ترین عوامل تأثیرگذار در این صنعت هستند؛ بنابراین پیش‌بینی وضعیت آینده معدنی با در نظر گرفتن این پارامترها امکان‌پذیر است.

مدیرعامل هلدینگ سرمایه‌گذاری صدر آرین گفت: در زمینه گسترش فعالیت در حوزه فناوری‌های پیشرفته (HiTech) در حال فراهم شدن است و حضور شرکت‌های دانش‌بنیان در مراحل مختلف معدنی خصوصاً در تولید محصول نهایی معادن و محصولات استراتژیک می‌تواند ارزش‌افزوده فراوانی برای کشور به همراه داشته باشد.

دکتر امیر رحیمی قاضی کلایه  در خصوص ایجاد ارتباط مؤثر بین دانشگاه و صنعت در حوزه معدن در سال‌های اخیر گفت: در این سال‌ها حضور اساتید باتجربه در حوزه معدن با استقبال بیشتر و چشمگیرتری از گذشته روبرو بوده و کارشناسان مجرب‌تری در کنار این اساتید رشد کرده‌اند.

به نظر می‌رسد مشکل اصلی در دانشگاه‌ها سرفصل‌های درسی است که در اکثر موارد از منابع قدیمی انتخاب و تدریس می‌شوند، در صورتی که خلاء آموزش‌های به‌روز، تحقیقات علمی جدید و … در دانشگاه‌ها قابل‌لمس است. توسعه نرم‌افزار در دنیا در زمینه (هوش مصنوعی، دورسنجی، مدل‌سازی، استخراج، فرآوری و…)، نبود آموزش آن‌ها به عنوان واحدهای اصلی درسی، یکی از دلایل فاصله عملی و صنعتی می‌توان نام برد.

وی بیان کرد: از ایران عزیزمان همواره به عنوان منبع بزرگ فلزات از جمله طلا و مس، آهن نام برده شده است در صورتی که هنوز در حوزه‌های مختلف از جمله عناصر نادر خاکی (REE) راه زیادی در پیش داریم. تحقیقات در این زمینه بسیار ناچیز بوده و همیاری مستقیم اساتید و دانشگاه را در راستای تعریف گسترده پایان‌نامه‌های علمی و با کیفیت را می‌طلبد. بحث فراوری و استحصال این مواد در آینده‌ای نه‌چندان دور می‌تواند کشور را در زمینه عناصر بسیار پرکاربرد بی‌نیاز سازد.

امیدوار هستیم با بازنگری در فرآیندهای مختلف این حوزه و عزم راسخ مدیران در سطوح مختلف فعالیت‌های دانشگاهی و معدنی در اکتشاف عناصر نادر خاکی نیز شاهد رشد و پیشرفت قابل‌توجهی باشیم.