«نهضت ملی مسکن» با جیب مردم نمی خواند

وعده ساخت مسکن یکی از مهم‌ترین وعده‌های دولت سیزدهم برای رفع فقر و شکاف طبقات اجتماعی بوده است. طبق این وعده مقرر بود در قالب طرح «نهضت ملی مسکن»، طی چهار سال چهار میلیون مسکن در کشور ساخته شود.

فعالان حوزه مسکن و ساختمان بر این باورند که مردم توان پرداخت آورده مورد درخواست در این طرح و همچنین اقساط تسهیلات آن را ندارند. آنها معتقدند اکنون که بیش از دو سال از عمر دولت سیزدهم می گذرد، این وعده با اهداف مورد نظر فرسنگ ها فاصله دارد و به نوعی با حساب و کتاب جیب مردم نمی خواند.

در این ارتباط گفت‌وگویی را با «سید محمد مرتضوی» رئیس انجمن انبوه سازان مسکن و ساختمان گلستان و از فعالان صنعت ساختمان ترتیب داده ایم. مرتضوی بر این باور است که الگوی فعلی تامین مالی در نهضت ملی مسکن کارآمد نبوده و اساسا فاقد خروجی موثر خواهد بود. وی این طرح را دور از دسترس اقشار ضعیف جامعه می داند. مشروح این گفتگو را در ادامه می خوانید:

پیرامون طرح های حمایتی مسکن در کشور توضیح بفرمایید؟

نهضت ملی مسکن با وعده ساخت چهار میلیون واحد مسکونی در طول عمر دولت سیزدهم شکل گرفت و ساخت دو میلیون واحد در هر دو سال وعده داده شد. پروژه های حمایتی مسکن نه تنها در کشور ایران بلکه در کشورهای توسعه یافته که مسئله مسکن در آنها به یک معضل بسیار جدی تبدیل شده است در مقاطعی دنبال شده و نتایج به نسبت جالب توجه ای به‌دست آمده است. کشور ما در دولت های پیشین موضوع مسکن مهر را دنبال کرد و در دولت قبل هم پروژه های حمایتی مسکن به اشکال متفاوت و متنوعی مطرح بود که بیشتر بر تسهیلات بانکی تمرکز داشت

در دولت نهم و دهم در کنار مسکن مهر تسهیلات بانکی موثری هم به پروژه های خود مالکی اختصاص داده شد. مسکن مهر به عنوان یک پروژه حمایتی مطرح بود که دولت با انبوه سازان و تعاونی ها قرار داد منعقد می کرد و تلاش داشت واحد های مسکونی با استفاده از تسهیلات ساخته شود. این تسهیلات به نسبت موثر بود و حدود ۶۰ درصد از هزینه های ساخت را پوشش می داد که با توجه به نرخ کم بهره و قدرت خرید نسبتا مناسب تر، امکان پرداخت اقساط برای گروه های هدف و اقشار مختلف خانه اولی هم فراهم بود.

* درباره مدل «زمین صفر» در پروژه های حمایتی مسکن توضیح دهید؟

در مدل «زمین صفر» پروژه های حمایتی، ارزش زمین اعمال نشده و در واقع زمین در قالب اجاره ۹۹ ساله در نظر گرفته میشد که به کاهش قیمت تمام شده مسکن کمک می کرد. مدل زمین صفر در اواخر دولت دوازدهم در قالب اقدام ملی مطرح و پس از آن در دولت سیزدهم به نهضت ملی مسکن تبدیل شد که در واقع جابجایی اسامی بود.

* چالش اصلی متقاضیان نهضت ملی مسکن چیست؟

نهضت ملی مسکن از چالش اساسی تامین منابع مالی رنج می برد و تسهیلاتی که به این منظور در نظر گرفته شده هم نرخ بالایی دارد و علی رغم وعده های دولت، تا به امروز این نرخ کاهش پیدا نکرده است. نرخ تسهیلات برای پروژه های خود مالکی ۲۳ درصد و برای پروژه های دولتی ظاهرا این نرخ به ۱۸ درصد کاهش پیدا کرده که در هر صورت هر دو رقم بسیار قابل توجه بوده، ضمن اینکه یارانه ای هم در این خصوص اعمال نشده است. مبلغ اقساط پرداختی توسط متقاضیان بسیار زیاد است و متاسفانه امکان تامین آن برای گروه های هدف که معمولا دهک های دو، سه و چهار هستند، وجود ندارد.

* آیا این طرح متناسب با توان مالی مردم طراحی شده است؟

قدرت خرید در سال های اخیر به شدت کاهش یافته و به نوعی شاهد توسعه فقر هستیم. حداقل دستمزد و حقوق با مبلغ اقساط بسیار فاصله دارد. نرخ متوسط هزینه های مسکن بین ۱۵ تا ۲۵ درصد است و در کشور ما هم پیش از این، نرخ این هزینه ها بین ۳۰ تا ۳۵ درصد بود اما امروز کارگری با حقوق هفت میلیون تومان باید ۱۰ میلیون اقساط پرداخت کند که عملا محقق شدن چنین شرایطی امکان پذیر نیست‌.

تسهیلات فعلی دور از دسترس است و امکان پرداخت برای گروه های هدف این طرح وجود ندارد. در ضمن سهم آورده متقاضی هم بسیار بالا و دور از دسترس اقشار با دهک های پایین بوده به همین دلیل این طرح دچار ریزش شده و گاها متقاضیان پس از پرداخت اقساط ابتدایی، در ادامه پشیمان می شوند. مشخص نبودن قیمت تمام شده هم مزید بر علت شده که تصمیم به انصراف را در متقاضیان افزایش می دهد.

* تبعات الگوی فعلی طرح ملی مسکن در تامین مالی چیست؟

می توان نتیجه گرفت الگوی فعلی تامین مالی در نهضت ملی مسکن کارآمد نبوده و اساسا فاقد خروجی موثر خواهد بود. سازندگان و پیکانکارانی که موظف به ساخت هستند با کمبود نقدینگی مواجه شده و تبعات بروز این شرایط تاخیر زمانی در اجرای پروژه و به تبع آن بروز تورم است.

* برای اصلاح روش های تامین مالی در این طرح چه پیشنهادی دارید؟

الگوی تامین مالی بایستی تغییر کند و پیشنهاد می شود بخشی از منابع مالی بایستی توسط انبوه ساز، سازنده و سرمایه گذار تامین شود تا آورده متقاضی کاهش پیدا کند. همچنین تسهیلات بانکی به سمت کاهش نرخ پیش برود که سبب می شود مردم نسبت به پرداخت اقساط امیدواری بیشتری داشته باشند. با متوسط درآمدهای فعلی نهایتا پرداخت اقساط چهار میلیون تومانی برای اقشار جامعه هدف امکانپذیر خواهد بود.

طبق قانون ساماندهی، بایستی واحدهایی توسط شرکت های اجاره داری حرفه ای ساخته میشد. اگر واحد هایی را به صورت اجاره ای در کوتاه مدت و میان مدت با اجاره های معقول و زیر قیمت کارشناسی بازار در اختیار مردم قرار دهیم، به تقویت اقتصاد خانواده ها کمک کرده و خانواده ها در ادامه با پس انداز قادر به پرداخت سهم و آورده خود در طرح های حمایتی دولت خواهند بود.

* پیش بینی می کنید طرح نهضت ملی مسکن به خروجی مورد نظر دست خواهد یافت؟

طرح نهضت ملی مسکن با روند فعلی نمی تواند به وعده ها عمل کند و قطعا موفق نخواهد بود زیرا در حال حاضر که بیش از دو سال از عمر این دولت گذشته تعداد اندکی از این واحد ها احداث شده و با اهداف در نظر گرفته شده همخوانی ندارد. به نظر هم نمی رسد در آینده شرایط مساعدتری برای این طرح رقم بخورد که این مسئله سبب ایجاد نارضایتی در جامعه خواهد شد.