پتروشیمی دانش‌بنیان ساخت ایران

زنجیره پتروشیمی با هیدروکربن‌های موجود در نفت خام و میعانات گازی یا گاز طبیعی آغاز شده و در نهایت به فرآورده‌های جدید شیمیایی تبدیل و در صنایع پایین دست پتروشیمی برای تولید محصولات استفاده می‌شود. پژوهشگاه پلیمر و پتروشیمی ایران به‌عنوان یکی از پژوهشگاه‌های برتر وزارت علوم و فناوری از سال ۱۳۶۵ فعالیت خود را در عرصه تخصصی پلیمر آغاز کرده است. این پژوهشگاه با همکاری یکی از شرکت‌های دانش‌‌بنیان حوزه پتروشیمی و با هدف جذب نخبگان و اساتید دانشگاهی و توسعه صنعت پلی‌‌یورتان در کشور، اقدام به راه‌اندازی مرکز تحقیقات پلی‌یورتان کرده است تا با تولید مواد اولیه این صنعت نیاز صنایع پایین دست ایران و کشورهای همسایه را پاسخ دهد. به همین منظور برای آشنایی با برنامه‌های این مرکز تحقیقاتی با دکتر سید مهدی مرتضوی، مدیر ارتباط با صنعت پژوهشگاه پلیمر و پتروشیمی گفت‌وگو کرده‌ایم. حوزه پلیمر از حوزه‌های مهم و گسترده در کشور است که می‌تواند در صنایع مختلف کاربرد داشته باشد و بر همین اساس پژوهشگاه پلیمر و پتروشیمی ایران به‌عنوان یک مرجع به توسعه علوم و فناوری مواد پلیمری و پتروشیمیایی و تربیت نیروی‌انسانی‌می‌پردازد.

دکتر مرتضوی درباره اقدامات این پژوهشگاه توضیح می‌دهد: «با توجه به بحث اقتصاد مقاومتی در چند سال اخیر و ارزش افزوده‌ای که صنعت پتروشیمی می‌تواند ایجاد کند، پژوهشگاه پلیمر و پتروشیمی سعی دارد نقش مهمی را در این مسیر ایفا کند. با توجه به رشد فزاینده صنعت پلی‌یورتان در کشور و بازار بالقوه این حوزه در صنایعی همچون کفش، خودرو و لوازم خانگی، شرکت‌ها ناچارند مواد اولیه پلی‌یورتان را از دیگر کشورها وارد کنند. به این ترتیب صنعت بالا‌دست پتروشیمی وظیفه دارد با افزایش ظرفیت پتروشیمی و همچنین همراهی مسئولان، مواد اولیه صنعت پلی‌یورتان را تامین کند تا هم نیاز صنعت داخلی پاسخ داده شود و هم بازار کشورهای منطقه در تسخیر ایران قرار گیرد. در همین راستا مرکز تحقیقات پلی‌یورتان به همت دکتر صدیقی‌زاده، مدیر عامل یک شرکت دانش‌بنیان حوزه پتروشیمی و با همکاری پژوهشگاه پلیمر و پتروشیمی ایجاد خواهد شد تا با رویکرد تحقیقاتی و تربیت نیروی انسانی برای صنایع پایین دست به پیشرفت صنعت پتروشیمی کشور نیز کمک کند.»

اهمیت صنعت پلی‌یورتان در بازار داخلی و خارجی

زنجیره ارزش افزوده و قیمت بالای مواد اولیه از نقاط ضعف ایران در صنعت پتروشیمی بوده که با راه‌اندازی مرکز تحقیقات پلی‌یورتان می‌تواند برطرف شود.
دکتر مرتضوی تصریح می‌کند: «تا امروز گام‌های مؤثری در زنجیره ارزش افزوده در صنعت پتروشیمی برنداشته بودیم و لازمه حرکت در این مسیر همین فعالیت‌هایی است که پژوهشگاه پلیمر و پتروشیمی و این شرکت دانش‌بنیان قرار است دنبال کنند. پلی‌یورتان یکی از محصولاتی است که با وجود کاربرد بسیار گسترده ارزش افزوده بالایی را ایجاد و در نتیجه زنجیره پتروشیمی را تکمیل می‌کند. به عبارتی ما به‌جای تولید محصولاتی که سبد آنها ارزش پایینی دارند، به سمت تولید محصولاتی می‌رویم که ارزش افزوده بالایی را ایجاد خواهند کرد. صنعت پلی‌یورتان بدون شک درچند سال اخیر رشد فزاینده‌ای داشته و بازار ۲۰۰هزار تنی را در کشورهای ایران و منطقه به خود اختصاص داده است. کشورهایی مانند ترکیه، ازبکستان، کشورهای حوزه دریای خزر و پاکستان به‌شدت به این مواد اولیه نیاز دارند و امروز این مواد را از دیگر کشورها وارد می‌کنند. اگر ایران به‌عنوان هاب انرژی منطقه فعالیت خود را در حوزه پلی‌یورتان گسترش دهد، قطعا علاوه‌بر تامین نیاز صنعت داخل می‌توان به کشورهای همسایه نیز صادرات و در نتیجه ارزآوری داشت.»

تربیت نیروی انسانی برای صنایع پایین دست پتروشیمی

اقدامات پژوهشگاه پلیمر، پتروشیمی و شرکت دانش‌بنیان فعال در این حوزه و راه‌اندازی مرکز تحقیقات پلی‌یورتان تا سال ۱۴۰۲ و ۱۴۰۳ آغاز می‌شود تا ظرفیت تولید مواد اولیه افزایش یابد و نیاز بازار داخل فراهم شود. دکتر مرتضوی توضیح می‌دهد: «به همت این شرکت و پژوهشگاه پلیمر و پتروشیمی، مرکز تحقیقات پلی‌یورتان با هدف تربیت نیروی انسانی مورد نیاز صنعت پایین‌دست پلی‌یورتان ایجاد خواهد شد تا شرکت‌های فعال در حوزه‌های مختلف از این افراد استفاده کنند و در نتیجه اشتغال‌زایی نیز در این صنعت صورت گیرد. یکی از وظایف پژوهشگاه پلیر و پتروشیمی به‌عنوان تنها دانشگاه و پژوهشگاه دارای گروه تخصصی پلی‌یورتان و با همراهی شرکت دانش‌بنیان پتروشیمی تامین مواد اولیه را برای شرکت‌های تولیدکننده انجام می‌دهد تا به این ترتیب ارتباط صنعت و دانشگاه انجام شود. همچنین با تاسیس مرکز تحقیقات پلی‌یورتان در ماهشهر، اساتید و دانشجویان دکتری و پسادکتری می‌توانند تحقیقات خود را در این مرکز متمرکز کنند تا هم نیروی متخصص صنعت پایین‌دست تامین و هم از فرار نخبگان جلوگیری شود.»

همکاری‌های بین‌المللی در پژوهشگاه پلیمر و پتروشیمی

دکتر مرتضوی درباره گروه تخصصی پلی‌یورتان در پژوهشگاه پلیمر و پتروشیمی می‌گوید: «اساتید رشته پلیمر دانشگاه‌ها به‌صورت تخصصی در حوزه پلی‌یورتان فعال هستند و پروژه‌هایی را در این زمینه انجام می‌دهند. پژوهشگاه پلیمر نیز به عنوان تنها مرکز علمی تخصصی این حوزه، گروه تخصصی پلی‌یورتان را تشکیل داده است. اساتید این پژوهشگاه با تشکیل این گروه به تربیت نیروی انسانی تحصیلات تکمیلی می‌پردازند. یکی از نقاط امید مرکز تحقیقات پلی‌یورتان ارائه خدمات بین‌المللی به کشورهای اطراف مانند ترکیه، پاکستان و ازبکستان است که به صنعت پلی‌یورتان نیاز دارند و همچنین تبادل اساتید و دانشجو در این مرکز با کشورهای همسایه انجام می‌شود تا انتقال تجربیات نیز صورت گیرد.» همکاری با کشورهای منطقه در صنعت پتروشیمی برای ایران چند حسن دارد و دکتر مرتضوی در این خصوص خاطرنشان می‌کند: «در‌بحث حمل‌و‌نقل مواد اولیه کشورهای همسایه برای ما بسیار در دسترس‌تر هستند. همچنین با توجه به ظرفیت بزرگ صنعت پلی‌یورتان در این کشورها، امکان همکاری‌های بسیاری با آنها وجود دارد. به این ترتیب کشورهای همسایه به‌جای واردات مواد اولیه از چین و کشورهای اروپایی، می‌توانند این مواد را از ایران تامین کنند تا هم هزینه حمل و نقل کاهش یابد و هم هزینه‌های تمام شده واردات کمتر شود. همچنین تبادل نیروهای انسانی با کشورهای منطقه می‌تواند به نهادینه شدن مواد اولیه تولید ایران در این کشورها به‌عنوان مصرف کننده مواد پلی‌یورتان کمک کند.»

روزنامه جام جم