فیلم کوتاه در گیر بودجه کوتاه‌تر

اختصاص این بودجه به فیلم‌های کوتاه بر اساس طرح ایده و سطح فیلمساز و فیلمنامه برای فیلمسازان فیلم اول، نیمه‌حرفه‌ای و حرفه‌ای صورت می‌گیرد. فیلمسازی کوتاه، کاری حرفه‌ای است که بعضی‌-به‌خصوص فیلمسا‌زان خارجی‌-تا سال‌ها ترجیح می‌دهند در همین شاخه بمانند اما براساس نظر کارشناسان، عده‌ای از فیلمسازان کوتاه در داخل کشور به این دلیل ریسک ساخت فیلم بلند را به جان می‌خرند تا بتوانند هزینه‌های خود را جبران کنند. بنابراین اختصاص این بودجه و توجه نسبت به فیلم کوتاه که در بسیاری مواقع مقدمه‌ای برای حضور فیلمساز در عرصه فیلم بلند شده، شایسته و پسندیده است اما به نظر می‌رسد این میزان افزایش سقف بودجه هم کفاف هزینه‌های کارگردان فیلم کوتاه را در شرایطی که جامعه با تورم دست و پنجه نرم می‌کند، نمی‌دهد.

ناهماهنگی با تورم

شاید در شرایط فعلی تعیین سقف بودجه بر اساس آنچه اقتصاد روز فیلمسازی و تورم اقتضا می‌کند، سازنده باشد. به عنوان مثال، وقتی هزینه یک فیلم کوتاه شش دقیقه‌ای ۳۰۰ میلیون تومان باشد در سال‌های آینده بهتر است این افزایش سقف بودجه براساس آمار واقعی و روز باشد تا حداقل بتواند نیمی از هزینه‌های فیلمسازی را جبران کند.

فرنوش عابدی، کارگردان فیلم کوتاه پویانمایی «سمپاش» که تاکنون بیش از ۱۱۰جایزه از جشنواره‌های مختلف به دست آورده، با تأیید این نظر به جام‌جم گفت: «شاید تا شش ماه پیش امکان داشت با ۱۵۰میلیون تومان فیلم ساخت اما درحال حاضر با افزایش تورم فیلمسا‌زی سخت شده است. به نظرم این رقم با توجه به تورم تا سقف ۳۰۰ یا ۴۰۰ میلیون تومان باید افزایش پیدا کند اما وقتی بودجه برای همه‌چیز محدود است، نمی‌توانیم انتظاری در خصوص فیلم کوتاه داشته باشیم. در حال حاضر تمام فیلمسازان کوتاه از هزینه شخصی خود یا فیلم‌های دیگرشان برای ساخت فیلم جدید استفاده می‌کنند، زیرا کار کوتاه شش دقیقه‌ای جدیدم، ۳۰۰‌میلیون تومان هزینه در برداشت.»

فیلم کوتاه از حالت تعارف بیرون بیاید

وحید نامی، کارگردان فیلم کوتاه «مریض‌خانه مرکزی» که دست کم ساخت ۱۸ فیلم کوتاه را در کارنامه دارد، تعیین بودجه بر اساس میزان تورم را تأیید می‌کند و در این باره به جام‌جم توضیح داد: «معمولا بودجه‌ها همپای تورم نیست به عنوان مثال، اگر تورم سه‌برابر شده است، بودجه‌ها سه برابر نمی‌شود و این فیلمسازی کوتاه را با مشکل مواجه می‌کند. پیشنهاد من این است که بودجه فیلم کوتاه با حداقل تورم سنجیده شود. در حال حاضر متأسفانه این طور نیست و فیلمی که سال گذشته با ۱۵۰میلیون ساخته می‌شد، شاید امروز با ۷۰۰ میلیون هم ساخته نشود و ممکن است تا یکی ـــ دوسال آینده با یک میلیارد ساخته شود. مشخص است که فیلم کوتاه باید از حالت تعارف بیرون بیاید و نگاه به آن جدی‌تر‌شود.»

افزایش بودجه، امیدوارکننده است

مانا پاک سرشت، کارگردان فیلم کوتاه «وقفه» به‌عنوان یکی از فیلم‌های برگزیده سی‌ونهمین جشنواره فیلم کوتاه تهران با اشاره به این‌که نسبت به هزینه‌های تمام شده فیلمش که در چندماه آینده آن را شروع می‌کند، نگران است، به جام‌جم می‌گوید: «به طور قطع سازمان سینمایی و انجمن سینمای جوانان در این زمینه تقصیری ندارند و از وقتی مهدی آذرپندار، مدیرعامل انجمن سینمای جوانان شده، همواره کنار فیلمسازان ایستاده اما جلسات پیچینگ فیلم جدید من انجام شده و قرار است به‌زودی ساخت این فیلم شروع شود و همواره به این فکر می‌کنم که قرار است چقدر از ارزش مبلغ قراردادی که می‌بندم، کم شود. امروز می‌توانم با این پول حداقل نیازهای کارم را برآورده کنم. این پرسش در ذهنم وجود دارد که آیا می‌توانم با این بودجه هزینه فیلمم را تأمین کنم یا این‌که به طور کلی باید فکر تهیه‌کننده را از سرم بیرون کنم؟... چون معمولا کسی برای فیلم کوتاه سرمایه‌گذاری نمی‌کند. البته نباید فراموش شود که انجمن سینمای جوانان و سازمان سینمایی، بخشی از هزینه را تقبل می‌کنند و شریک هستند.» او که دیدگاه مثبتی نسبت به این افزایش بودجه دارد، ادامه داد: «با توجه به این‌که همه‌چیز و هزینه‌های تولید فیلم در حال گران‌تر شدن است، این افزایش بودجه می‌تواند امیدی برای فیلمسازان باشد. وقتی خبر را شنیدم، خیلی خوشحال شدم اما افزایش تورم باعث می‌شود ما نتوانیم به این اتفاق چندان امیدوار باشیم.»

تخصیص بودجه به کارگردان کاربلد

اختصاص بودجه بر اساس سابقه فیلمسازی که امتحان خود را در ساخت فیلم‌های موفق و در خارج ‌از کشور پس داده، می‌تواند راه حل دیگری برای رسیدن این بودجه به بهترین‌ها باشد. این بودجه بر اساس نظر کارشناسان و صلاح‌دید می‌تواند برای هر فیلمسا‌زی جداگانه تعریف شود. فرنوش عابدی عنوان می‌کند: «به نظرم باید برای اختصاص بودجه کمی شایسته‌سالارانه برخورد کنیم و حتما لازم نیست که به همه، بودجه‌های مساوی به یک اندازه اختصاص داده شود و باید به سابقه، کارنامه فیلمسا‌ز و کارهای قبلی او توجه کنند. همیشه با این قضیه مخالفم که شما بودجه‌ای را با خط‌کشی‌های مختلف بدون اولویت دادن فیلمسا‌زانی که سابقه بیشتری دارند، تقسیم کنیم. البته تخصیص این شکل از بودجه برای کسانی که ضعیف هستند، خوب است اما انگیزه رقابت از کسی که قوی‌تر است، گرفته می‌شود. به‌عنوان مثال، پویانمایی «سمپاش» من، ۱۱۰جایزه گرفته که این عدد در طول سال آینده ممکن است به ۲۰۰ برسد. اگر حساب کنید شاید تعداد جوایزی که فیلمسازان کانون پرورش فکری کودکان و نوجوانان (تهیه‌کننده فیلم سمپاش) برای فیلم‌هایش در طول ۱۰ سال گرفته باشد به این عدد برسد اما متأسفانه بودجه فیلم من با دیگر فیلم‌ها فرقی ندارد. بنابراین الزامی نداریم که بودجه موجود را میان تعداد زیادی از فیلمسازان تقسیم کنیم، بلکه باید این بودجه را میان تعداد کمتری از فیلمسازان براساس شایسته سالاری تقسیم کنیم و حتی امکان دارد اگر یک کارگردان کار را خراب کرد، دیگر به او بودجه داده نشود.

درآمد دلاری در کمین فیلمساز کوتاه

یکی از راه‌هایی که دولت برای افزایش درآمدزایی فیلم‌ها به کار برده، اکران بسته‌ای فیلم‌ها در گروه هنروتجربه و به‌صورت تک سئانس در سینماهاست. همچنین استفاده از بسترهای مجازی مانند «هاشور» راهبرد دیگری بود که برای دیده شدن فیلم کوتاه به کار می‌رود اما به نظر می‌رسد این راهکارها چندان سازنده نبوده است، چراکه عابدی به‌عنوان یک فیلمساز کوتاه به این اشاره می‌کند که چندان به سمت اکران فیلمش در سکوهای مجازی نرفته و برای درآمدزایی راه ارسال فیلمش به جشنواره‌های خارجی و درآمد از جایزه‌های دلاری را در پیش گرفته است. این فیلمساز می‌گوید: «درآمدی که به دست می‌آورم، بیشتر مربوط به جوایز خارجی است و معتقدم در شرایط فعلی درآمد دلاری تنها راه نجات فیلمساز برای ادامه راهش شده است.» او سپس یادآوری می‌کند که در زمان‌های گذشته با به دست آوردن یک جایزه ۶۰۰ دلاری پیگیری خاصی برای دریافت آن نداشته اما در شرایط فعلی برای فراهم شدن زمینه فیلمسازی‌اش بیشتر به سمت این نوع درآمدها تمایل دارد. البته گسترش چنین نگاهی شاید در دراز مدت آسیب‌های جدی را متوجه سینمای ایران کند، از این رو داشتن برنامه برای اکران‌های طراحی شده در کنار گسترش فضای نمایش فیلم کوتاه در پلتفرم‌ها می‌تواند از صدمات احتمالی جلوگیری‌کند.

توجه ناکافی به ظرفیت‌های نمایشی فیلم کوتاه

فیلم کوتاه یک قالب فرهنگی و هنری است که فیلمسازان به برگشت سرمایه خود از راه اکران در فضای مجازی و سینماها چندان فکر نمی‌کنند. نامی با تأیید این نظر در رابطه با این‌که آیا می‌توانیم به اکران فیلم کوتاه در فضای مجازی به عنوان راهکاری برای بازگشت سرمایه نگاه کنیم، می‌گوید: «معتقدم چندان نباید دیدگاه بازگشت سرمایه نسبت به فیلم کوتاه داشته باشیم و فیلم کوتاه نمی‌تواند همپای سینمای رایج حرکت کند و بیشتر قالبی فرهنگساز و هنری است. بنابراین، امکان ندارد که فیلم کوتاه را بر اساس معیارهای فیلم بلند بسنجیم اما به هرحال فیلم کوتاه ساخته شده تا دیده شود و متأسفانه از ظرفیت‌هایی مانند تلویزیون و هنر و تجربه به حد کافی استفاده نشده است. دیده شدن فیلم کوتاه یک چرخه است و نیاز به زمان طولانی‌تری برای فرهنگسازی دارد تا براساس آن تبلیغ صورت گیرد. علاوه براین، حضور در بازارهای جهانی معتبر فیلم کوتاه برای دیده شدن و بازگشت سرمایه و فروش نیز مؤثر است.»

سکوهای مجازی پاسخگو نبودند

پاک سرشت نیز درباره بازگشت مالی فیلم کوتاه می‌گوید: بهترین اتفاقی که می‌تواند برای فیلم کوتاه رقم بخورد، دیده شدن آن است که در حال حاضر در قالب اکران بسته فیلم‌های کوتاه در سینمای هنروتجربه رقم می‌خورد اما او نسبت به اکران فیلم‌هایش در فضای مجازی دیدگاه مثبتی ندارد و معتقد است این سکوهای مجازی در خصوص درآمد حاصله چندان شفاف نیستند. او می‌افزاید: «دو، سه تا از فیلم‌هایی که شخصی ساختم و در سکوهای مجازی اکران کردم، هیچ بازدهی مالی برایم نداشته است، یعنی دیده شده اما سکوهای مجازی نسبت به این موضوع چندان پاسخگو نبودند. بنابراین، اکران فیلم کوتاه در این سکوهای مجازی اتفاق خوبی است به شرطی که صادقانه با فیلم کوتاه برخورد کنند.»

روزنامه جام جم