سفر تلویزیونی با «سندباد»

تهیه‌کننده این برنامه در گفتگو با جام‌جم درباره انگیزه و لزوم ساخت این برنامه می‌گوید: پیش‌تولید برنامه سندباد تقریبا از یک سال قبل آغاز شده بود. مدت‌ها قبل از بحث‌های روزی که در حال حاضر رسانه‌ها در حوزه سبک زندگی یا تصویر ایران در جهان یا تصویر غیرواقعی جهان در رسانه‌های فارسی‌زبان و شبکه‌های اجتماعی به آن می‌پردازند. از یک سال پیش، با شناسایی این دغدغه‌ها و خلأ‌های موجود در این حوزه‌ها، تصمیم گرفتیم برای پوشش این کاستی‌ها و ارائه تصویری شفاف، واضح و واقعی و همچنین موضوع کلی سبک زندگی در ایران و جهان، برنامه‌ای را در راستای پاسخ به این دغدغه‌ها تدارک ببینیم.

آنچنان که اشاره شد در چنین برنامه‌هایی حفظ نگاه اعتدالی نسبت به وجوه مثبت و منفی هر جامعه و فرهنگی اهمیت زیادی دارد. در این صورت است که مخاطبان از نگاه سوءگیرانه برنامه به تنگ نمی‌آیند و با تصویری واقعی‌تر از خود و دیگری که در اینجا اهالی کشور‌های جهان است، ارتباط برقرار می‌کنند. محسن حاج‌کرمی، تهیه‌کننده برنامه سندباد راهکار‌هایی که برای حفظ نگاه معتدل به ویژگی‌های مثبت و منفی ایران و کشور‌های دیگر برگزیدند را چنین شرح می‌دهد: معمولا ما زیاد با این پرسش یا مطالبه روبه‌رو می‌شویم؛ برای حفظ نگاه معتدل یا تعادل در پرداخت و دیدگاه چه کاری کردید یا می‌کنید؟ این دیدگاه به‌معنای تحمیل یک نوع مهندسی به برنامه است. همان‌طور که در شعار برنامه هم اشاره شد هدف ما روایتگری است. ما سوژه‌هایی داریم که ویژگی اصلی آن‌ها این است که آدم‌هایی هستند معمولی، ولی با تجربه زیسته بیشتر نسبت به سایر آدم‌هایی که در معرض اطلاعات مغشوش و متنوع قرار دارند. این سوژه‌ها تنها راوی داستان‌ها و تجربه‌های خودشان هستند و معمولا ویژگی‌های مثبت یا منفی ایران و کشور‌های دیگر را با توجه به تجربه‌ای که داشتند، توصیف می‌کنند. طبیعتا به تعداد آدم‌ها هم، روایت‌های مختلفی وجود دارد؛ حتی از موضوعات و تجربیات یکسان، بنابراین هر قسمت از برنامه با توجه به مهمانان یا بهتر بگوییم راویان آن قسمت، نگاه یا دیدگاه منحصر به فرد خودش را خواهد داشت که لزوما هم قرار است معتدل نباشد و سمت و سوی منفی یا مثبت آن پررنگ‌تر باشد؛ بنابراین نگاه معتدل در این معنا، یعنی دستکاری ما در این دیدگاه‌ها و روایت‌ها که مطلوب‌مان نیست. هرچند به هر حال ما در ایران و بیشتر با سوژه‌های ایرانی یا مهمانانی که به ایران آمدند یا می‌آیند، مواجه هستیم و طبیعی است حس مثبت یا دلبستگی بیشتری با ایران در برنامه جاری باشد که چیزی تحمیلی نیست.

همان‌طور که بیان شد، تهیه‌کننده برنامه انتقال تصویر به مخاطب مبنی بر بهتر بودن ایران در قیاس با کشور‌های دیگر را تا حدی طبیعی قلمداد می‌کند و در این‌باره توضیح می‌دهد: بخشی از این اتفاق اگر رخ بدهد طبیعی است. ما در ایران کار می‌کنیم و توریست‌ها معمولا نگاه مثبتی به ایران بعد از سفر دارند و ما نمی‌توانیم از آن‌ها تقاضا کنیم که حتما به نکات منفی اشاره کنند و حتی گاهی برایشان عجیب هست وقتی ما اصرار می‌کنیم هم نکات منفی را بگویید و هم مثبت و اشاره می‌کنند چرا باید از ما بخواهید نکات منفی سفرمان را بگوییم و ایرانی‌ها هم وقتی مهمان برنامه هستند همین‌طور. در بخش‌های مستند هم، چون رویکرد ما معطوف به کشور‌های جهان است طبیعتا نکات مثبت و منفی در شکل مستند بیان می‌شود که بسته به هر کشور، نتیجه نهایی تفاوت دارد.

برخی نسبت به پخش یک روز در هفته و همچنین ساعتی که این برنامه روی آنتن می‌رود، نقد‌هایی را مطرح می‌کنند. به گفته تهیه‌کننده، ساعت و زمان پخش در تعامل با شبکه و با توجه به کنداکتور شبکه مشخص می‌شود و چندان تعیین روز و ساعت دلخواه دست آن‌ها نیست، ولی تلاش کردند با تعامل و در‌نظر گرفتن زمان‌های مناسب برای بازپخش، مخاطبان بیشتری را جذب کنند.

در مورد بازخورد‌هایی که تا‌کنون از مخاطبان گرفتند هم مطرح می‌کند: تا حالا تعداد کمی از قسمت‌ها روی آنتن رفته است. در‌مجموع نظرات و بازخورد‌ها مثبت بوده و از موضوع و فرم برنامه استقبال شده است. البته در یکی از اپیزود‌ها و با موضوعی ویژه، بازخورد‌هایی داشتیم که معطوف به همان موضوع و پرداختش بود و به‌طور طبیعی مخالفان جدی و موافقانی داشت. مخاطبان برنامه معمولا از مهمانان و بخش‌های مختلف برنامه استقبال خوبی داشتند و برخی پیشنهاد‌ها و انتقاد‌هایی هم مطرح کردند که سعی می‌کنیم از نظرات و پیشنهاد‌های مفید حتما در برنامه استفاده کنیم.

درباره گزینش مهمانان برنامه هم می‌گوید: مصاحبه‌شونده‌ها طبق ارتباطاتی که ما در برنامه سندباد با گروه‌های هدف داریم، انتخاب می‌شوند. این افراد از تور‌های گردشگری گرفته تا ایرانیان مقیم خارج از کشور، همچنین غیرایرانیانی که بنا به مناسبت‌های گوناگون به ایران سفر می‌کنند و نهاد‌هایی که با این افراد و گروه‌ها ارتباط دارند و طبق فراخوان‌ها یا معرف‌های صورت گرفته هستند و پس از یک مصاحبه اولیه انتخاب می‌شوند.

در این برنامه شاهد تصاویر تازه‌ای مثل نمایش بخش‌هایی از اجرای گروه‌های موسیقی خارجی بودیم که کمتر در تلویزیون دیده شدند، تهیه‌کننده درباره پخش این تصاویر که شاید به‌زعم برخی مجاز نباشد، بیان می‌کند: معمولا برخی خطوط قرمز فرضی وجود دارد که گمان می‌شود نزدیک شدن به آن‌ها هزینه دارد یا باعث دردسر است و برنامه‌سازان سعی می‌کنند از آن‌ها اجتناب کنند. ولی وقتی هدف یک برنامه مشخص باشد؛ سازندگان هم به خودشان اطمینان داشته باشند و تعامل درستی با مدیران صورت گرفته باشد، معمولا با درک درست از عرف و مناسبات جامعه و رسانه می‌شود کار را پیش برد و پیش‌بینی کرد تا وقتی به چارچوب‌ها احترام می‌گذاریم، مشکلی پیش نمی‌آید.

روزنامه جام جم