چندجانبه‌گرایی اقتصادی از شرق‌تاغرب

طبق برنامه‌ریز‌ی‌ها سیدابراهیم رئیسی، امروز دوشنبه برای حضور و سخنرانی در هفتاد‌و‌هفتمین نشست مجمع عمومی سازمان ملل متحد به نیویورک می‌رود.

یکی از محور‌های اصلی دیپلماسی دولت سیزدهم، اجرای «نظم عادلانه بین‌المللی از طریق چندجانبه‌گرایی اقتصادی» است، خطی که ظاهرا در نیویورک هم فعال خواهد بود. همان خطی که در یک‌سال اخیر دنبال شده و در هفته گذشته هم رئیسی در سفر سه روزه به سمرقند ازبکستان در بیست‌و‌دومین نشست سران کشور‌های عضو سازمان همکاری شانگ‌های آن را ارائه کرد و از سوی دیگر برای چندجانبه‌گرایی اقتصادی با ۱۰نفر از سران کشور‌های حاضر در این اجلاس از جمله روسیه، چین و هند دیدار و گفتگو کرد.

حالا قرار است رئیس‌جمهور در این سفر علاوه بر سخنرانی در مجمع عمومی سازمان ملل متحد، با تعدادی از سران کشور‌های شرکت‌کننده در این نشست هم دیدار کند، هرچند دیدار‌های غیررسمی دیگری برای اجرای برنامه دیپلماسی اقتصادی فعال خواهد بود. البته برخی کارشناسان حوزه دیپلماسی معتقدند مذاکرات رفع تحریم‌ها می‌تواند بر سفر رئیس‌جمهور به نیویورک اثر بگذارد، هرچند جمهوری اسلامی مواضع خود در دوره اخیر درباره برجام با شفافیت کامل به اطلاع طرف‌های مقابل رسانده و اعلام کرده، اما با این حال امکان گفت‌وگوی شفاف توسط روسای‌جمهور در حاشیه این سفر دور از انتظار نیست.

این درحالی است که چند رور قبل مایک پمپئو، وزیر خارجه پیشین آمریکا با مطرح کردن ادعاهایی، از دولت جو بایدن خواسته بود از صدور روادید برای حضور سیدابراهیم رئیسی به نیویورک جهت شرکت در نشست مجمع عمومی سازمان ملل خودداری کند، تیری که البته به سنگ خورد. پمپئو با مطرح کردن ادعا‌هایی علیه ایران، در این باره به پایگاه خبری آمریکایی واشنگتن فری بیکن گفته بود، دولت بایدن با اجازه دادن به حضور رئیسی در مقر سازمان ملل، تنها چند هفته پس از آن‌که ایران تهدید کرده بود با حمله موشکی «نیویورک را به خاک و خون خواهد کشید»، رویه‌ای خطرناک را ایجاد می‌کند.

این ادعا‌های وزیر خارجه پیشین آمریکا درحالی مطرح می‌شود که اخیرا، یک سخنگوی وزارت خارجه آمریکا در نشستی خبری در پاسخ به این‌که آیا آمریکا برای حضور سیدابراهیم رئیسی در نشست مجمع عمومی سازمان ملل در ماه آینده، روادید صادر خواهد کرد یا نه، گفت که آمریکا به‌عنوان کشور میزبان مقر سازمان ملل و طبق توافق‌نامه این سازمان، تعهد دارد که برای حضور نمایندگان کشور‌های عضو سازمان ملل روادید صادر کند و ما تعهدات‌مان در توافق‌نامه‌ها را بسیار جدی می‌گیریم. به هرحال مجمع عمومی سازمان ملل متحد سالانه از سومین هفته سپتامبر کار خود را آغاز می‌کند و سران سیاسی دنیا و به‌طور عمده روسای‌جمهور این کشور‌ها سخنرانان اصلی نشست هستند. مجمع عمومی سازمان ملل متحد یکی از پنج رکن اصلی تشکیل‌دهنده این نهاد بین‌المللی و به بیان بهتر، تنها رکنی از سازمان ملل متحد است که تمامی اعضا از حق رأی یکسان در آن برخوردارند. این مجمع پس از چند سال برگزاری مجازی به‌واسطه همه‌گیری ویروس کرونا، امسال به صورت حضوری میزبان سران جهان است. پیشینه برگزاری مجمع عمومی سازمان ملل متحد به ۷۱ سال پیش و دهم ژانویه ۱۹۴۶ برمی‌گردد، زمانی که این نشست برای نخستین‌بار در سالن مرکزی کلیسای متدیست لندن و با حضور نمایندگان ۵۱ کشور برگزار شد. از ابتدای شکل‌گیری مجمع عمومی سازمان ملل متحد بنا بود مجمع محلی برای صدور بیانیه‌ها و برگزاری بحث‌های جدی بر سر موضوعات جهانی ازجمله فقر و توسعه تا صلح و امنیت باشد.

این نهاد مشورتی سازمان ملل متحد با حضور اعضایش، نشست‌های سالانه خود را از سپتامبر تا دسامبر در مقر سازمان در نیویورک برگزار می‌کند. از میان پنج نهاد اصلی تشکیل‌دهنده سازمان ملل متحد، مجمع عمومی تنها جایی است که همه اعضای سازمان در آن حضور دارند. شورای امنیت، شورای اقتصادی و اجتماعی، دبیرخانه و دیوان بین‌المللی دادگستری چهار نهاد اصلی دیگر سازمان ملل متحد را تشکیل می‌دهند. در منشور سازمان ملل متحد کارکرد مجمع عمومی این‌گونه تعریف شده است: رایزنی، بررسی و ارائه توصیه‌هایی درباره موضوعات شورای صلح و امنیت بین‌الملل، خلع سلاح، حقوق بشر، راهکار‌هایی برای حل و فصل اختلافات کشور‌های متنازع.

انتخاب اعضای غیردائم شورای امنیت و دیگر نهاد‌های سازمان ملل متحد نظیر شورای حقوق بشر و نیز انتخاب دبیرکل سازمان ملل متحد طبق توصیه شورای امنیت، از دیگر کارکرد‌های این نهاد است. در مجمع عمومی همه ۱۹۳ عضو سازمان ملل متحد از حق رأی یکسان برخوردارند. رئیس مجمع به صورت فصلی و از سوی خود مجمع انتخاب می‌شود و تصویب قطعنامه‌ها در نشست‌های آن مستلزم آرای دوسوم اکثریت اعضای آن است.

استاد دانشکده مطالعات جهان در گفتگو با «جام‌جم»:
حضور رئیس‌جمهور در نیویورک فرصتی برای ارتقای سطح دیپلماسی سیاسی و عمومی است

فواد ایزدی، کارشناس حوزه روابط بین‌الملل در گفتگو با جام‌جم با اشاره به سفر رئیس‌جمهور کشورمان به سازمان ملل برای شرکت در اجلاسیه عمومی این مجمع جهانی خاطرنشان کرد: اجلاس سالانه سازمان ملل به‌دلیل حضور بسیاری از مقام‌های سیاسی کشور‌های دنیا و امکان وقوع دیدار‌های دوجانبه و چندجانبه در یک بازه زمانی سه چهارروزه از اهمیت بالایی برخوردار است، چون اگر سفر‌های خارجی به‌صورت عادی انجام شود، تعاملات سیاسی با مقامات سایر کشور‌های دنیا چند ماه طول می‌کشد و از این رو رئیس‌جمهور می‌تواند در این فاصله کم، بسیاری از فعالیت‌های دیپلماسی کشور را مدیریت کند.

وی با بیان این‌که علاوه‌بر تقویت دیپلماسی سنتی حضور ابراهیم رئیسی در نیویورک می‌تواند برای ارتقای سطح دیپلماسی عمومی هم بسیار موثر باشد، گفت: به‌طور معمول مصاحبه‌ها و دیدار‌های مختلفی که در حاشیه این اجلاس صورت می‌گیرد به لحاظ خبری از اهمیت زیادی برخوردار است.

ایزدی اضافه کرد: شکی نیست که نیویورک یکی از مراکز مهم رسانه‌ای دنیاست و اگر این دیدار‌ها و مصاحبه‌ها در زمانی غیر از بازه زمانی برگزاری اجلاسیه عمومی صورت می‌گرفت این سطح از برد رسانه‌ای را نداشت و رئیس‌جمهور می‌تواند با استفاده از این موقعیت از منافع ملی جمهوری اسلامی ایران دفاع کند. وی با اشاره به سخنرانی آتی رئیسی در این اجلاسیه تصریح کرد: در طول چهار دهه گذشته صحن علنی این مجمع جهانی شاهد و ناظر سخنرانی‌های شهید محمدعلی رجایی، رئیس‌جمهور وقت و حضرت آیت‌ا... خامنه‌ای در دوران ریاست‌جمهوری بود که محتوای این سخنرانی‌ها ترسیم خطوط اصلی سیاست‌خارجی جمهوری اسلامی ایران بود. با توجه به عملیات روانی که طرف آمریکایی دارد و تلاش می‌کند اذهان بسیاری از شرکت‌کنندگان در این اجلاسیه را متوجه مذاکرات برجام کند، آقای رئیسی می‌تواند با روشنگری نقاط مبهم و تاریک مقاطع مختلف برگزاری دوره‌های گفتگو‌های هسته‌ای ایران با طرف‌های مقابل را به‌خوبی برای اعضای این مجمع روشن کند.

این استاد دانشکده مطالعات جهان درباره محتوای سخنان رئیس‌جمهور در اجلاسیه پیش‌رو مجمع عمومی سازمان ملل گفت: فرصت سخنرانی آقای رئیسی موقعیت خوبی برای عالی‌ترین مقام اجرایی کشور فراهم خواهد کرد تا گزارشی مشروح از مظلومیت ایران دربرابر سلطه‌جویی‌ها و زیاده‌خواهی‌های آمریکا ارائه دهد. تردیدی برای افکارعمومی وجود ندارد که ایران یکی از قربانیان رژیم آمریکاست و آن‌ها از سال ۳۲ با انجام کودتای ۲۸ مرداد علیه دکتر مصدق تا اعمال فشار‌های حداکثری تا مقطع کنونی از هر فرصتی برای ضربه‌زدن به جمهوری اسلامی و ملت ایران استفاده کردند و حتی در زمان برگزاری اجلاسیه عمومی سازمان ملل هم از تمامی امکانات رسانه‌ای و تبلیغاتی خود بهره می‌برند تا ایران را به‌عنوان یک کشور یاغی جلوه دهند و جمهوری اسلامی را به‌عنوان مقصر اصلی در بن‌بست‌های مذاکرات هسته‌ای و همچنین موضوعات حقوق‌بشری معرفی کنند. از این جهت سخنرانی آقای رئیسی فرصت خوبی را در اختیار کشورمان قرار می‌دهد تا پیام مظلومیت مردم ایران به گوش جهانیان برسد.

ایزدی با اشاره به اهمیت برگزاری اجلاسیه آتی سازمان ملل تاکید کرد: نشست مجمع عمومی اولین تجمع با حضور همه کشور‌های دنیا بعد از بحران اوکراین است و حقیقتی که این رویارویی برای همگان آشکار کرد این است که جهان در مسیر گذار به سمت نظم جدیدی در عرصه بین‌المللی است و ما در انتهای این مسیر گذار با جهان چندقطبی مواجه خواهیم شد. طبعا تشخیص درست این مسیر، گذار و مدیریت مواجهه با آن نقش و تاثیر زیادی بر آینده سیاسی ملت و دولت‌ها خواهد گذاشت. این کارشناس حوزه روابط بین‌الملل تصریح کرد: رئیس‌جمهور می‌تواند با استفاده از ظرفیت حضور در اجلاسیه عمومی خطوط سیاست داخلی و خارجی جمهوری اسلامی را برای مخاطبان داخلی و خارجی تشریح کند. این مواجهه البته در دولت قبل با مشکلاتی همراه بود، چون دولتمردان گذشته سیاست‌خارجی کشور را صرفا به تعامل با کشور‌های غربی محدود کردند و آن‌هم تنها در موضوع برجام خلاصه می‌شد و به‌همین‌واسطه مقامات پیشین در سخنرانی‌های خود در اجلاسیه‌های عمومی از بیان بسیاری از مسائل مهم خودداری می‌کردند و حتی با برخی کشور‌ها دیدار نمی‌کردند. الان با توجه به تغییر و تحول در عرصه سیاست خارجی نگرانی‌های سابق درباره لغزش‌های صورت‌گرفته وجود ندارد و شرایط برای دفاع از منافع ملت ایران در زمان سخنرانی رئیس‌جمهور و همچنین فرصت دیدار‌های عمومی و سیاسی مهیاست.