آفت جنگ به بازار گندم

به گزارش جام جم آنلاین؛ اوکراین و روسیه به‌عنوان طرف‌های درگیر در این جنگ، مهم‌ترین و بزرگ‌ترین صادرکنندگان گندم، کود‌های شیمیایی، دانه‌های روغنی و روغن هستند، اما براساس گزارش سازمان ملل متحد، به‌دلیل آثار جنگ در زمستان سال جاری ۲۰ تا ۳۰درصد نواحی کشت اوکراین بایر باقی خواهد ماند. با توجه به این‌که این دو کشور ۳۳درصد گندم، ۲۷درصد ذرت، ۱۷‌درصد از دانه‌های آفتابگردان و ۷۳‌درصد از روغن آفتابگردان جهان را عرضه می‌کردند، کاهش صادرات این کشور‌ها به افزایش مؤثر قیمت‌ها منجر شده‌است.

برای نمونه در مورد گندم که قوت غالب کشور‌های فقیر را تامین می‌کند، بهای گندم حداقل ۴۰‌درصد افزایش می‌یابد چرا که براساس اعلام میکولاسولسکی، وزیر کشاورزی اوکراین شاهد افزایش قیمت هر تن گندم از ۴۳۰‌دلار به ۷۰۰‌دلار خواهیم بود. این وضعیت موجب شده که براساس گزارش سازمان ملل متحد چشم‌انداز پایان ۲۰۲۲ برای کشور‌های فقیر بسیار تیره باشد. درحالی که گزارش سال ۲۰۲۱ این نهاد بین‌المللی نشان می‌دهد ۱۹۳‌میلیون نفر با ناامنی غذایی مواجه بودند، در سال جاری میلادی ۴۰‌میلیون نفر دیگر به این رقم اضافه می‌شوند.

همزمان با گرانی بنزین، از آنجا که روسیه ۷۵‌درصد کود نیتروژن جهان را تامین می‌کند و از آنجا که این کشور اولین صادر‌کننده کود‌های کشاورزی است، قیمت تولید غذای تمام کشور‌ها افزایش پیدا می‌کند.
آنتونیو گوترش، دبیرکل سازمان ملل در توصیف شدت بحران گفته؛ ده‌ها میلیون نفر در خطر سقوط به قحطی و گرسنگی قرار دارند. در این میان، کشور حدود ۸۵میلیون نفری ایران هم که براساس اعلام عطاا... هاشمی، رئیس بنیاد ملی گندمکاران، ۲۰درصد گندم خود را از اوکراین وارد می‌کرد از این وضعیت متاثر شده‌است.

بر‌اساس اعلام رئیس کمیسیون کشاورزی و صنایع تبدیلی اتاق تهران، ایران سال گذشته ۱۷۵‌هزار تن واردات از کشور اوکراین داشت که ۱۷۲‌هزار دلار آن مربوط به محصولات کشاورزی و غذایی بود. کاوه زرگران نیز اعلام کرد ایران در همین زمان، سه میلیون و ۷۷۸ هزار تن واردات از کشور روسیه داشت که حدود سه میلیون و ۳۵۱ هزار تن آن مربوط به محصولات کشاورزی و غذایی است.

آمار گمرک هم نشان می‌دهد تنها در اسفند و فروردین ماه یعنی دو ماه ابتدای آغاز جنگ اوکراین، ۹۷‌درصد از وزن واردات اوکراین به ایران کاهش یافته است، اما سهم واردات ایران از روسیه در همین مدت نسبت به سال گذشته به لحاظ وزنی ۱۰۹درصد افزایش یافته است.

 

کشاورزی فراسرزمینی

از آنجا که طبق اعلام گمرک، گندم و ذرت اقلام اساسی وارد شده از روسیه در این دو ماه بودند؛ ایران، روسیه را جایگزین اوکراین کرده‌است. با این حال به نظر می‌رسد که ایران به سیاست‌های کاهش مصرف ارز نیاز دارد. در روز‌های گذشته، گزارش دیدار هیات تجاری روسیه با برخی اعضای اتاق بازرگانی تهران، منتشر شد. ظاهرا هیات روسی پیشنهاد داده ایران حدود ۱۰۰هزار هکتار زمین در اختیار بگیرد و به کشاورزی فراسرزمینی بپردازد. اما مجری سابق طرح گندم، اعتقاد دارد که این ظرفیت در کشور وجود دارد. اسماعیل اسفندیاری‌پور در این مورد به جام‌جم گفت: «با این‌که ایران هشت سال پیش از لحاظ تولید گندم وضعیت به‌مراتب بهتری را داشت، اما هنوز امکان احیای این ظرفیت وجود دارد.»

به گفته این کارشناس کشت گندم با پشتیبانی و حمایت از کشاورزان از طریق خرید تضمینی به نرخ واردات گندم، حمایت بیشتر از آبیاری میکرو و قطره‌ای، حمایت از خرید بذر و تجهزات به‌راحتی امکان این‌که بتوان به‌ازای هر مترمکعب ۲ تا ۲.۵کیلوم‌گرم گندم تولید کرد، وجود دارد. می‌توان با سرمایه‌گذاری مناسب و استفاده از شیوه‌های مدرن آبیاری ۷۰۰۰ تا ۸۰۰۰ تن گندم تولید کرد که این بخشی از نیاز کشور را تامین می‌کند البته نیاز کشور ۱۳ تا ۱۴ هزار تن اعلام شده‌است. با این حال از آنجا که بخش عمده‌ای از رشد و نمو گندم مربوط به پاییز و زمستان است و گندم هم گیاه پاییزه است با کمی بارش مناسب، می‌توان ظرفیت بیشتری را احیا کرد.

مجری سابقه طرح گندم در پاسخ به این پرسش که آیا ایران نیاز به کشاورزی فراسرزمینی دارد، گفت: «گندم کالای استراتژیک محسوب می‌شود. برای حفظ امنیت غذایی کشور بهتر است که در داخل تولید شود. از این‌رو، نمی‌توان اولویت داخلی را تحت تاثیر قرار داد.»

به‌گفته اسفندیاری‌پور، از آنجا که گندم به سبب تبدیل‌شدن به نان و فرآورده‌های دیگر، غذای اصلی ایرانیان است و ۸۵‌درصد آن را پروتئین تشکیل می‌دهد و حدود ۴۰‌درصد امنیت غذایی کشور به آن وابسته است، بهتر است در داخل تولید شود و زنجیره تولید آن به فرا سرزمین منتقل نشود.

سال گذشته و پیش از آغاز جنگ اوکراین، میزان خرید تضمینی از کشاورزان ۵۰‌درصد و میزان تولید ۳۰‌درصد کاهش یافت، اما امسال هم امکان تحقق خودکفایی با توجه به کسری میزان تولید وجود ندارد. سال گذشته حدود پنج میلیون تن محصول خریداری و حدود سه میلیون تن هم وارد شد. باید دید که میزان تولید سال جاری با در نظر گرفتن افزایش ۴۵۰۰ تومانی قیمت خرید تضمینی چه اندازه افزایش می‌یابد، اما در هر حال، برابر اعلام جواد اوجی، وزیر نفت؛ دولت برای واردات پنج میلیون تن گندم غلات با روسیه به توافق رسیده‌است.

پیام عابدی - گروه اقتصاد / روزنامه جام جم