اهمیت زنجیره صنعت و دانش‌بنیان‌ها

علت اهمیت توجه به مفهوم دانش‌بنیان در سال‌های اخیر به ویژه با نامگذاری سال ۱۴۰۱ از سوی رهبر معظم انقلاب به نام «تولید دانش‌بنیان اشتغال‌آفرین» این است که اگر دانش در بخش‌های مختلف کشور بتواند نفوذ پیدا کند، دو اثر به جا خواهد گذاشت. اول این که باعث افزایش بهره‌وری می‌شود؛ یعنی اگر ما دانش را در فرآیند‌های تولیدی و بخش کشاورزی و فرآیند‌های خدماتی به کار بگیریم منجر به کاهش هزینه و افزایش کیفیت در تولید خواهدشد که این به معنای افزایش بهره‌وری است. دوم این که اگر دانش را در محصولات و خدمات نهایی به کار بگیریم، باعث ایجاد مزیت رقابتی در محصولات و خدمات می‌شود؛ بالطبع محصولاتی که سهم دانش در آن‌ها بالاتر است قدرت بیشتری برای رقابت در بازار‌های داخلی و بین‌المللی خواهندداشت؛ بنابراین دانش‌بنیان شدن می‌تواند برای کشور‌ها نوعی استراژی در مسیر ایجاد مزیت رقابتی در بازا‌های جهانی باشد، اما چه کشور‌هایی می‌توانند چنین استراتژی را پیش بگیرند؟ کشور‌هایی که منابع لازم برای این ساز‌وکار را داشته باشند. مهم‌ترین منبع مورد نیاز برای تحقق این استراتژی نیروی متخصص و نخبه است. خوشبختانه بعد از انقلاب اسلامی با سیاستگذاری‌هایی که در این زمینه انجام شد در این حوزه به شدت غنی هستیم. ما شمار بالایی از متخصصان نخبه در کشور داریم که دارای توان فکری و علمی بالا هستند. نیاز اولیه و جدی صنایع دانش‌بنیان به همین نیروی انسانی متخصص بازمی‌گردد و با توجه به توانمندی ما در این بخش، زمینه حرکت به سوی اقتصاد دانش‌بنیان در کشور فراهم است. رهبر معظم انقلاب نیز در بیانات‌شان اشاره کردند که «ثروت واقعی همین نیروی انسانی متخصص است.»

برای محقق شدن این فرآیند، باید بدانیم زمانی که می‌خواهیم دانش را در صنایع مختلف نفوذ دهیم، نیاز داریم بازار این کار را در کشور فراهم کرده‌باشیم. اگر بازار در اختیار صنایع و شرکت‌های دانش‌بنیان قرار نگیرد، این نفوذ و رسوخ دانش اتفاق نمی‌افتد. بازار در اختیار دولت و بخش خصوصی است؛ در بخش دولت برخی دستگاه‌های اجرایی سهم بسیار بالایی در بازار دارند و تا حد زیادی تنظیم بازار را بر عهده دارند.

 

اگر این بازار را در اختیار شرکت‌های دانش‌بنیان قرار دهیم یا در بخش خصوصی کمک کنیم که بازار بخش خصوصی در اختیار شرکت‌های دانش‌بنیان قرار بگیرد، شرایط رشد و شکوفایی شرکت‌های دانش‌بنیان در کشور ما محقق خواهدشد. اما آیا داشتن بازار پایان کار است؟ نکته مهم این است که اغلب دستگاه‌های دولتی و بخش خصوصی به دلیل بدنه نحیف شرکت‌های دانش‌بنیان نگران ادامه و تداوم ارائه خدمات در این شرکت‌ها هستند.

 

برای حل این مشکل راهکار این است که شرکت‌های دانش‌بنیان را با صنایع و شرکت‌های بزرگ پیوند بزنیم. یعنی در اصل یک زنجیره دانش‌بنیان در کشور ایجاد شود که در محوریت هر یک از این زنجیره‌ها چند شرکت بزرگ صنعتی خدماتی و کشاورزی قرار داشته‌باشد و در گرداگرد و پیرامون این شرکت‌های محوری شرکت‌های دانش‌بنیان متعددی باشند که به صورت زنجیره با همدیگر به ارائه خدمات و محصولات دانش‌بنیان بپردازند.

 

دکتر ناصر باقری‌مقدم بنیاد ملی نخبگان / روزنامه جام جم