همیشه مادر

قاسمی در مراودات و گفت‌وگوها سال‌هاست بی‌حوصله است. سال‌ها قبل درخواست مصاحبه چه حضوری چه تلفنی را قبول می‌کرد اما از یک‌جایی به بعد دیگر بی‌حوصله شد و جواب نداد. این بی‌حوصلگی را حتی وقتی به برنامه خندوانه آمد و جناب خان خیلی سربه‌سرش گذاشت هم می‌توانستی حس کنی. با همه اینها‌ دیروز به او تلفن کردم و اوج بی‌حوصلگی‌اش را در چند جمله خلاصه کرد:«هیچ‌وقت از این تولدبازی‌ها و هلهله‌ها خوشم نیامده و نمی‌آید. مثلا چه اتفاقی افتاده که متولد شده‌ام. وسط این همه گرفتاری و مشکلات و مریضی تولد من چه اهمیتی دارد.»

وقتی می‌گویم در این سال‌ها این‌همه نقش بازی کرده‌اید و حتما حسی در شما ایجاد شده که حالتان را خوب می‌کند،می‌گوید: «نقش بازی کرده‌ام چون شغلم بازیگری است. هیچ حسی به این کار هم ندارم!»

نمی‌توانم غلط‌ها را پاک کنم

دلیل این‌که قاسمی چرا سال‌هاست دیگر آن روحیه شاد و سرحال را ندارد، ما نمی‌دانیم. او هنوز هم با انرژی نقش‌هایش را متفاوت بازی می‌کند. سال ۹۴ که بازی درخشان او را در سریال «پشت‌بام تهران» دیدم به او تلفن کردم و آن سال هنوز جواب تلفنم را می‌داد و گفت‌وگو می‌کرد.

وقتی از قاسمی درباره مادرش، مرحوم حمیده خیرآبادی پرسیدم، گفت: «واقعیت این است که خانواده ما هم زیاد انسجام نداشت. شرایط زندگی‌مان به‌گونه‌ای بود که زیاد نمی‌توانستیم کنار هم باشیم. تک‌فرزند بودم، خواهر و برادری نداشتم. ارتباط اقوامی زیاد محکمی نداشتیم اما در خانواده‌های دیگر این انسجام را می‌دیدم یا در کتاب‌ها می‌خواندم و در فیلم‌ها می‌دیدم...» و جوابی بسیار غمگین داد وقتی از او پرسیدم: دوست داشتید خواهر یا برادر داشتید؟«چون خواهر و برادر نداشتم، نمی‌دانم داشتن آنها چگونه تجربه‌ای است. بودنشان خوب است یا نه. البته نمی‌توان گفت اگر خواهر یا برادر داشته باشی، تنها نیستی یا بیشتر خوش هستی! باید خواهر و برادر داشت، حضور آنها را تجربه کرد و بعد نظر داد. تربیت خانواده در ارتباط بین اعضا خیلی مهم است. بزرگ‌ترهای خانواده می‌توانند رابطه دیگر اعضا را محکم یا سست کنند، البته امروزه کارشان بسیار سخت است، چون به نظرم دیگر ارتباطی وجود ندارد.»

۱۸بهمن۹۴ ثریا قاسمی در پاسخ به این سؤال که از مسیری که طی کرده‌اید راضی هستید، گفت: «همه بوده، تمام شده! من همه عمر تلاش کردم دانشم درباره بازیگری را به‌روز کنم. از کارم راضی‌ام اما درباره زندگی شخصی‌ام به نظرم بهتر از این هم می‌توانست باشد. در سنی هستم که دیگر به رضایت‌مندی از زندگی کمتر فکر می‌کنم. روزهای رفته را نه می‌توانم برگردانم و نه می‌توانم غلط‌هایش را تصحیح یا پاک ‌کنم. با همه اینها سعی می‌کنم به مرداب تبدیل نشوم و درجا نزنم. مقابل دوربین با همه صداقت و عشقم بازی می‌کنم اما بر این باورم که ثانیه‌ها به‌سرعت می‌گذرد و نمی‌دانم تا دقایق دیگر چه پیش خواهد آمد؟»

یک پیشنهاد خاص

قاسمی اوج مادرانگی را در سریال «در پناه تو» به نمایش گذاشت. آنجا که به پسرش (زنده‌یاد حسن جوهرچی) می‌گفت: «محمدم». حمید لبخنده، کارگردان سریال در پناه تو ـــ که یکی از پرمخاطب‌ترین آثار تلویزیون ایران است ـــ در گفت‌وگویی که سال ۹۶ جام‌جم با او انجام داده درباره تأثیر بازی قاسمی و کلمه «محمدم» بر بیننده‌های این سریال گفته: «به پیشنهاد خانم ثریا قاسمی قرار شد آقای جوهرچی را در سریال، «محمدم» خطاب کند که خیلی زود روی زبان همه مادرهایی که سریال را می‌دیدند نشست و یادم هست آن سال انتخاب اسم محمد برای نوزادان تازه متولدشده خیلی زیاد شد.»

قاسمی بازی‌های تأثیرگذار زیادی داشته. فیلم «مارال» به کارگردانی مهدی صباغ‌زاده، یکی از آنهاست که موضوعی متفاوت داشت و قاسمی مقابل فرامرز صدیقی یکی از بهترین بازی‌هایش را به نمایش گذاشت و سال ۷۹ سیمرغ بهترین بازیگر زن جشنواره فیلم فجر را از آن خود کرد.

فیلم «خواستگاری» به کارگردانی مهدی فخیم‌زاده هم یکی از آن فیلم‌های خوب سینمای ایران است که تماشایش خسته‌کننده نمی‌شود. در این فیلم ثریا قاسمی مقابل زنده‌یاد هادی اسلامی ایفای نقش کرد و چقدر هم خوب ظاهر شد.

اگر بخواهیم از توانمندی‌های قاسمی بگوییم و این‌که چگونه به کار دل می‌دهد و نقش‌هایش را ماندگار می‌کند، باید به فیلم «شام آخر» به کارگردانی فریدون جیرانی هم اشاره ‌کنیم.

قاسمی در این فیلم نقش کوتاهی داشت؛ آفاق، مادر مهین مشرقی (کتایون ریاحی). نبود اما او را بزرگ کرده بود و مونسش بود در همه روزهای سخت زندگی‌اش. شام آخر، فیلمی بود با داستانی ملتهب اما همه آنهایی که شام آخر را دیده‌اند، آفاق را از یاد نمی‌برند.

همان‌طور که صدای ثریا قاسمی در سریال «سال‌های دور از خانه» یا همان اوشین برای نسلی از ایرانی‌ها در ذهن مانده، چراکه او به‌جای مادر شوهر بدجنس اوشین (مادر ریوزو) صحبت می‌کرد.

حالا که اینها‌ را گفتیم، بهتر است به فیلم «آرامش در حضور دیگران» هم اشاره ‌کنیم؛ فیلمی که ناصر تقوایی آن را براساس داستانی به همین نام نوشته غلامحسین ساعدی کارگردانی کرد و آغازی عالی بود برای ورود قاسمی به دنیای بازیگری سینما.

خلاق در اجرای جزئیات

کوروش تهامی با سریال «قلب یخی» به تلویزیون و مخاطبان این رسانه معرفی شد. قاسمی در این سریال نقش مادر تهامی را بازی می‌کرد؛ مادری که از سوی تنها فرزندش مورد بی‌مهری قرار می‌گیرد و خیلی اذیت می‌شود.

تهامی درباره همبازی شدن با قاسمی در «قلب‌یخی» می‌گوید: خانم قاسمی بی‌نظیر بود. بسیارصبور و مهربان. قلب یخی، اولین کار جدی من در تلویزیون بود اما این برای خانم قاسمی مهم نبود. او به من بسیار کمک کرد تا بتوانم بازی خوبی ارائه کنم به‌خصوص زمانی که فهمید از تئاتر مقابل دوربین آمده‌ام، بیشتر با من همکاری کرد. گاهی از او می‌خواستم دورخوانی و تمرین کنیم که همیشه قبول می‌کردند. بنا را بر این گذاشته بودیم که رابطه عاطفی بین پسر و مادر خیلی خوب دربیاید و خانم قاسمی از همه احساس مادرانه خود برای نمایش این حس استفاده می‌کردند. به نظرم ایشان بازیگری بسیار خلاق و دقیق هستند. زمان بازی همه‌چیز را در نظر می‌گیرند و حساسیت خاصی دارند که جزئیات خوب از کار دربیاید به همین دلیل است که هرچند ایشان سال‌های زیادی است نقش مادر را بازی می‌کنند اما در هر کار، مادری متفاوت را ارائه می‌کنند، حتی اگر تم فیلمنامه‌ها به‌هم شبیه باشد خانم قاسمی در زمان بازی چیزهایی به نقش می‌افزاید که آن را متفاوت می‌کند. پر هستند از تجربه و خلاقیت و برای همین نقش‌هایشان همیشه تازه است و با طراوت.

طاهره آشیانی - روزنامه نگار / روزنامه جام جم