گام خیرین در حمایت از دانشمندان جوان

ذهن خلاق و پویای دانشجویان هر روز با داده‌های جدیدی روبه‌رو می‌شود که می‌تواند بستر مناسبی را برای بروز ایده‌های نوآورانه فراهم کند اما از رسیدن یک ایده خام اولیه به ایده عملیاتی و تجاری‌سازی آن مسیر دور و دراز و گاه پرهزینه‌ای در برابر فرد وجود دارد.

از همین‌رو حمایت از ایده‌های نوآورانه و خلاقانه می‌تواند مسیر پیشرفت و توسعه فناوری را به‌مراتب هموارتر کند و شرایط مهیاتری را برای ورود جوانان به زیست‌بوم نوآوری و فناوری کشور فراهم کند.

جشنواره اندیشمندان و دانشمندان جوان از رویدادهایی است که با هدف حمایت از چنین ایده‌های درخشانی در حوزه علوم پایه با بنیاد نیکوکاری جمیلی به‌صورت سالانه در حال برگزاری است.

در این رویداد که امسال پنجمین دوره آن سه‌شنبه نهم آذر ۱۴۰۰ برگزار شد، ۱۴ ایده و چهار کسب‌ و کار نوپا به‌عنوان ایده‌های برتر معرفی شدند.

دکتر شادی جمیلی از اعضای هیأت‌مدیره بنیاد نیکوکاری جمیلی و رئیس دبیرخانه دائمی جشنواره اندیشمندان و دانشمندان جوان از ویژگی‌های این جشنواره و نحوه داوری ایده‌ها و حمایت از ایده‌های نوآورانه تا تبدیل شدن‌شان به کسب‌وکاری موفق می‌گوید.

علوم پایه همان‌طور که از نامش برمی‌آید، زیربنای بسیاری از شاخه‌های مختلف علم را شکل می‌دهد. به نوعی می‌توان گفت برای قرارگیری در مسیر توسعه دانش و فناوری در کشورها پیش از هر اقدامی باید به تقویت علوم پایه و تبلور آن در حوزه‌های گوناگون توجه کرد.

جشنواره اندیشمندان و دانشمندان جوان، رویدادی در راستای تحقق این هدف در کشور به‌شمار می‌رود که به‌صورت سالانه از سوی بنیاد نیکوکاری جمیلی از سال ۱۳۹۶ در حال برگزاری است.

در این رویداد ایده‌های برتر در حوزه‌های گوناگون مرتبط با علوم‌پایه پس از داوری، بودجه پژوهشی را برای پیشبرد ایده‌هایشان و تبدیل آنها به محصولی تجاری دریافت می‌کنند. رئیس دبیرخانه دائمی جشنواره درخصوص نحوه تأمین این بودجه‌های پژوهشی به جام‌جم می‌گوید: «براساس اساسنامه بنیاد نیکوکاری جمیلی، بنیاد امکان دریافت هیچ نوع وجه یا کمک مالی را از خارج از مجموعه ندارد. در نتیجه تمام هزینه‌های جشنواره و بودجه‌های پژوهشی به‌طور کامل از سوی بنیاد تأمین می‌شود.»

دکتر جمیلی می‌افزاید: «البته از ابتدای شکل‌گیری تا امسال که پنجمین دوره از این رویداد در نهم آذر برگزار شد، وزارت علوم، وزارت ورزش، دانشگاه تهران، شریف، شهید بهشتی، خوارزمی، علم‌وصنعت، امیرکبیر و دانشگاه‌های آزاد، برخی به‌عنوان همکاران اصلی و برخی به شکل حامیان معنوی در کنارمان بودند.»

ایده‌هایی از جنس علوم پایه

دکتر جمیلی درخصوص محورهای پذیرش ایده در جشنواره اندیشمندان و دانشمندان جوان می‌گوید: «از آنجا که توسعه علوم پایه از ضروریات توسعه فناوری به شمار می‌رود، متأسفانه همیشه کمتر به آن توجه می‌شود، تمرکز این جشنواره از ابتدای شکل‌گیری تاکنون حمایت از ایده‌پردازان حوزه علوم پایه بوده‌است. از سال گذشته با توجه به شرایط همه‌گیری کرونا، بخش ایده‌های مرتبط با کووید ۱۹ نیز اضافه شد، امسال علاوه بر این بخش‌ها بخش هوش مصنوعی هم به حوزه‌های علوم پایه اضافه شده است.»

وی با اشاره به محدودیت سنی شرکت‌کنندگان در این جشنواره تصریح می‌کند: «هدف از برگزاری این جشنواره حمایت از ایده‌های جوانان است به همین دلیل محدودیت سنی برای شرکت در جشنواره تا سن ۴۰سال در نظر گرفته شده‌است. متقاضیان هر سال پس از اعلام فراخوان می‌توانند ایده‌های خود را در پرتال جشنواره ثبت کنند. پس از انجام چند مرحله فرآیند داوری از سوی استادان برجسته دانشگاه‌های معتبر کشور، ایده‌های برتر از لحاظ فنی و کسب‌وکار به عنوان ایده‌های برگزیده انتخاب می‌شوند.»

به گفته دکتر جمیلی، هدف اصلی این جشنواره حمایت از ایده‌های نو و برتر حوزه علوم پایه است تا در نهایت بتوانند وارد بازار کسب‌وکار شوند و ثروت‌آفرینی و ارزش‌آفرینی برای کشور به همراه داشته باشند.

اعتبار پژوهشی ۵۰ میلیون تومانی

بر اساس گفته‌های رئیس دبیرخانه دائمی جشنواره اندیشمندان و دانشمندان جوان، در پنجمین دوره جشنواره، از هر حوزه علوم پایه، هوش مصنوعی و کرونا دو ایده انتخاب و در مجموع ۱۴ ایده به عنوان ایده‌های برتر برگزیده شدند.

دکتر جمیلی درخصوص میزان بودجه‌های حمایتی اختصاص یافته به ایده‌ها به جام‌جم گفت: «به هر یک از ایده‌های برتر مبلغ ۵۰ میلیون تومان بودجه پژوهشی اختصاص داده شده است.»

حمایت‌ از ایده‌های برتر در این جشنواره تنها به اختصاص بودجه‌های پژوهشی ختم نمی‌شود؛ بلکه افراد برگزیده در کنار بودجه پژوهشی که در چند نوبت براساس میزان پیشرفت طرح پرداخت می‌شود، به صورت رایگان وارد دوره‌های پیش شتابدهی خواهند شد.

دکتر جمیلی تصریح می‌کند: «این دوره‌های شتابدهی یا از سوی ما برای ایده‌های مرتبط با زمین‌شناسی و شیمی در شتابدهنده‌ای که در حوزه معدن تأسیس کرده‌ایم ارائه می‌شود، یا در مورد رشته‌های دیگر براساس تفاهم‌نامه با شتابدهنده‌ها و پارک‌های علم و فناوری و مراکز نوآوری به صورت رایگان برگزار می‌شود.»

وی می‌افزاید: «در دوره‌های شتابدهی دوره خدمات مشاوره‌ای و آموزشی کسب‌وکار ارائه می‌شود و فضای استقرار به تیم‌ها داده می‌شود.»

سرمایه‌گذاری در کسب‌وکارهای نوپا

از سال گذشته در کنار بخش ایده‌پردازان، بخش کسب‌وکار نوپا نیز به این جشنواره اضافه شده است. دکتر جمیلی تصریح می‌کند: «در بخش کسب‌وکارهای نوپا علاوه بر اعتبار حمایتی که به استارت‌آپ‌ها داده می‌شود، از آنجا که معمولا در مراحل پیشرفته‌تری هستند و طرح کسب‌وکار دارند، علاوه بر بودجه حمایتی، روی آنها سرمایه‌گذاری می‌شود.»

وی درخصوص مبالغ این سرمایه‌گذاری‌ها توضیح می‌دهد: «امسال چهار تیم در بخش کسب‌وکارهای نوپا به عنوان تیم برگزیده انتخاب شدند که به هریک از آنها ۱۰۰ میلیون تومان بودجه حمایتی اختصاص داده شد. علاوه بر این، بالاترین میزان سرمایه‌گذاری برای تیم اول بخش کسب‌وکار مبلغ ۴۰۰ میلیون تومان در نظر گرفته شده بود؛ پس از آن به ترتیب روی تیم‌های برتر دوم و سوم نیز ۲۰۰ و ۱۰۰ میلیون تومان سرمایه‌گذاری شد.»

دکتر جمیلی می‌افزاید: «در کل در جشنواره پنجم که تحت عنوان «جشنواره قرن» نامگذاری شده یک میلیارد و ۸۰۰ میلیون تومان به صورت اعتبارات حمایتی و سرمایه‌گذاری از سوی بنیاد به طرح‌ها، ایده‌‌ها و کسب‌وکارهای نوپای برتر اعطا شده است.»

حمایت و سرمایه‌گذاری افراد و نهادهای داوطلب

دکتر جمیلی در پاسخ به پرسش جام‌جم درخصوص همکاری بنیاد با سایر نهادهای سرمایه‌گذار برای جذب سرمایه‌های بیشتر برای ایده‌ها و شرکت‌های برگزیده می‌گوید: «بنیاد در برابر ایده‌هایی که به دبیرخانه جشنواره ارسال می‌شود مسؤول است و ایده‌ها کاملا حفاظت می‌شود. اما پس از انتخاب ایده‌های برگزیده، در روز اهدای جوایز هر ایده و کسب‌وکار برگزیده ۹۰ ثانیه فرصت معرفی خواهد داشت. این ارائه در سال‌های گذشته که کرونا نبود به صورت زنده اتفاق می‌افتاد. در این مراسم از سرمایه‌گذاران و افراد خیر و بزرگان و شرکت‌های بزرگ کشور برای حضور دعوت می‌کردیم تا از ایده‌هایی که تمایل داشته باشند حمایت کنند. البته در سال گذشته و امسال به دلیل شرایط همه‌گیری کرونا این امکان فراهم نشد.»

وی می‌افزاید: «به دلیل درخواست‌های بالایی که در سال‌های گذشته برای همکاری در جشنواره داشتیم، به دلیل اساسنامه بنیاد امکان دریافت بودجه‌ای را از منابع خارجی نداشتیم. امسال تصمیم گرفتیم به شرکت‌های بزرگ یا خیرین و افرادی که تمایل دارند این امکان را بدهیم که بتوانند به ۵۰ ایده خوبی که در مرحله اول داوری برگزیده شدند، اما در میان ۱۴ ایده برتر و چهار کسب‌وکار نوپای برتر جشنواره قرار نگرفتند، بودجه حمایتی اختصاص بدهند و از آنها حمایت کنند.»

ایده‌ها تا چه حد باید پخته باشد؟

دکتر جمیلی درخصوص نحوه داوری بخش کسب‌وکارهای نوپای جشنواره توضیح می‌دهد: «شاخص‌هایی برای داوری طرح‌ها از سوی داوران تعیین شده است. صاحبان ایده برای آگاهی از این شاخص‌ها می‌توانند به وبگاه و صفحه‌های مجازی بنیاد مراجعه کنند. در بخش ایده‌پردازان این مراحل و شاخص‌ها تاحدی ساده‌تر است و به ارائه طرح و مدل کسب‌وکار نیاز نخواهد داشت اما متقاضی باید بتواند نشان دهد ایده تکراری نیست و مشابه آن پیش از این اجرا نشده است. ایده باید از حیث علمی و امکان تجاری‌سازی تأیید شود. درواقع در این بخش، استحکام علمی طرح بیشتر مورد توجه است و مواردی که به دانش کسب‌وکار مربوط است در صورت انتخاب‌شدن ایده، به فرد طی دوره‌های آموزشی و شتاب‌دهی آموزش داده خواهد شد. در بسیاری از موارد حتی ممکن است طی دوره‌های مشاوره و شتاب‌دهی ایده‌ها بهینه‌تر شده و به‌نوعی برای تبدیل‌شدن به ایده مناسبی برای تجاری‌سازی چکش‌کاری شود.»

وی می‌افزاید: «بحث داوری در بخش کسب‌وکارهای نوپا کاملا متفاوت است. زیرا بیشتر شرکت‌هایی که در این بخش ثبت‌نام می‌کنند تقریبا به محصول اولیه رسیده‌اند و بیشتر راه را رفته‌اند و بیشتر نیاز به سرمایه‌گذار دارند تا با جذب سرمایه بتوانند کار خود را پیش ببرند و محصول را تجاری‌سازی کنند. در نتیجه طرح کسب‌وکار باید در این بخش ارائه شود.»

از دکتر جمیلی درخصوص نتایج به‌دست‌آمده از ایده‌هایی که در دوره‌های پیشین جشنواره مورد حمایت قرار گرفته‌اند پرسیدیم.

وی در پاسخ می‌گوید: «ما از سال اول با این افراد در ارتباطیم و کسب‌وکارشان را پیگیری می‌کنیم. بعضی‌ها در مراحل پیشرفته‌تری قرار گرفته‌اند و برخی کمی عقب‌تر هستند اما حدودا می‌توانم بگویم که هشت تا ۱۰ ایده از میان ایده‌های برگزیده دوره‌های پیش توانسته‌اند در این سال‌ها کسب‌وکار خود را راه‌اندازی کنند و به محصول نهایی برسند. برخی از آنها محصول خود را در بازار نیز عرضه کرده‌اند.»

بیش از ۷۰۰۰ بورسیه تحصیلی بنیاد جمیلی

بنیاد نیکوکاری جمیلی بنیادی خانوادگی است که مهندس ابراهیم جمیلی، از فعالان حوزه صنایع معدنی با هدف حمایت تحصیلی از دانش‌‌آموزان و دانشجویان در سال ۱۳۸۶ اقدام به راه‌اندازی آن کرده است. این مجموعه که اعضای هیأت امنا و هیأت‌مدیره آن همگی از خانواده جمیلی هستند، طبق اساسنامه هیچ‌گونه دریافت مالی از خارج از بنیاد دریافت نمی‌کند و تمام هزینه‌های بنیاد را خانواده و گروه صنعتی معدنی زرین تأمین می‌کند.

فعالیت‌های این بنیاد در قالب حمایت‌هایی در حوزه تحصیلی و آموزشی از مقطع ابتدایی تا تحصیلات تکمیلی صورت می‌گیرد.

به گفته دکتر شادی جمیلی، از اعضای هیات‌مدیره بنیاد نیکوکاری جمیلی این حمایت‌ها براساس تفاهم‌نامه‌های شکل‌گرفته میان بنیاد و برخی از مدارس و دانشگاه‌ها با هدف تأمین خوابگاه‌ها، هزینه‌های تحصیل و پژوهش و اقداماتی از این قبیل صورت می‌گیرد. بیشترین تمرکز فعالیت‌های بنیاد به شکل بورسیه‌های تحصیلی در مقاطع تحصیلی مختلف در حال اجراست.

دکتر جمیلی درخصوص نحوه تخصیص این بورسیه‌ها به جام‌جم می‌گوید: «انتخاب افراد واجد شرایط به‌صورت مراجعه مستقیم افراد نیست بلکه براساس تفاهم‌نامه‌هایی که با بهزیستی، آموزش‌وپرورش و دانشگاه‌ها داریم، افرادی که بضاعت کافی برای تحصیل ندارند یا دانشجویان و دانش‌آموزانی که از لحاظ تحصیلی رتبه‌های برتر دارند به بنیاد معرفی می‌شوند، بورسیه تحصیلی دریافت می‌کنند و مبلغی را ماهانه به‌صورت ۱۰ ماه در سال برای آنها پرداخت می‌شود.» به گفته دکتر جمیلی، این بنیاد از ابتدای فعالیتش در سال ۸۶ تاکنون به بیش از ۷۰۰۰ نفر در مقاطع تحصیلی مختلف بورسیه تحصیلی ارائه داده است.

عسل اخویان طهرانی - دانش / روزنامه جام جم