اهالی هنر درباره شیوه پخش‌ مجموعه‌های تلویزیونی چه نظری دارند؟ / پخش سریال‌ها؛‌هفتگی یا شبانه؟

به گزارش جام جم، کافی است به چند سال قبل فکر کنیم، مسلما یکی از مواردی که به ذهن مان خواهد آمد، پخش سریال‌های‌تلویزیونی است. در سال‌های دور مجموعه‌ها هفتگی پخش می‌شد و یک هفته مخاطب به انتظار می‌نشست تا قسمت جدید سریال را دنبال کند. در آن مقطع زمانی که تعداد شبکه‌های‌تلویزیون محدود بود و خبری از اینترنت، شبکه‌های‌اجتماعی و... نبود این انتظار خیلی سخت و طاقت‌فرسا بود، زیرا برنامه‌های‌تلویزیون در ساعت‌های مشخصی هم روانه آنتن می‌شد. تا این‌که با افزایش شبکه‌های‌تلویزیونی، روند پخش سریال‌های‌تلویزیونی هم تغییر کرد و از پخش هفتگی به ‌شبانه منتقل شد. در شروع این اتفاق برای مخاطبان جالب بود که هرشب یک سریال را دنبال می‌کنند اما تعدد شبکه‌های‌تلویزیونی و افزایش برنامه‌ها و سریال‌ها باعث شده امروز مخاطبان فرصت نکنند همه برنامه‌ها و سریال‌ها را دنبال کنند. این موضوع نه‌تنها مخاطبان را درگیر کرده، بلکه ذهن هنرمندان هم درگیر این موضوع شده‌است. لاله اسکندری، بازیگر نقش بی‌بی کتایون در سریال جشن سربرون روز پنجشنبه ۱۳آبان در بازدیدی که دکتر پیمان جبلی از سریال‌های‌تلویزیونی داشت به این موضوع تاکید کرد و توضیح داد با توجه به این‌که در فضای پلتفرم مردم سریال‌ها را به صورت هفتگی دنبال می‌کنند، به همین دلیل فضای ذهنی‌شان برای پخش سریال‌های‌هفتگی آماده شده‌است. بنابراین چنین شیوه‌ای در پخش سریال‌ها باعث می‌شود گروه‌های تولید هم فرصت بیشتری برای ساخت آثار داشته‌باشند و تب آنتن هم فروکش می‌کند. رئیس رسانه ملی در پاسخ به پیشنهاد این بازیگر تاکید کرد باید این مساله با حضور کارشناسان مورد بررسی قرار بگیرد. بر این اساس ما با اهالی هنر درزمینه‌های نویسندگی،تهیه‌کنندگی، کارگردانی و بازیگری به گفت وگو نشسته‌ایم که با توجه به کارهای متفاوتی که انجام دادند و بازخوردهای مختلفی که از مردم هنگام پخش آثارشان گرفته‌اند، چه پیشنهادهایی برای پخش هفتگی و شبانه سریال‌های‌تلویزیونی دارند.

مدیران پخش، سریال‌های‌شبانه و هفتگی را تفکیک کنند

مجید مولایی از تهیه کنندگان قدیمی تلویزیون است و سریال‌ها و فیلم‌های بسیاری را تهیه کرده‌است از جمله سریال‌های افرا، بانوی عمارت، پرواز در حباب، نبردی دیگر، نابرده رنج و سریال هفت‌سنگ. وی درباره پخش هفتگی سریال‌ها عنوان می‌کند: آنچه تجربیات و دانش ما از جدول پخش شبکه‌های مطرح جهان به ما می‌دهد به خصوص شبکه‌هایی که کابلی هستند این است که سریال هفتگی را پیش می‌برند و بیشتر شبکه‌های دولتی سریال‌های هر شبی را اما این بحث به موضوع سریال بستگی دارند.

وی ادامه می‌دهد: بالاخره در کشور ما هم در مقطعی سریال‌های‌هفتگی به هر شبی تبدیل شدند اما باید هر دو فرم را در نظر داشته‌باشیم، سریال‌های‌شبانه از جهت تعلیق،قصه و ساختار اقتضائاتی دارد و متفاوت از سریال‌هایی هستند که به‌صورت هفتگی روی آنتن می‌روند. از طرفی سریال‌های جدی که به تمرکز بیشتر مخاطب نیاز دارد یا روند طولانی در تولید داشته و برایش زحمت بسیار کشیده شده، بهتر است به‌صورت هفتگی پخش شود تا این‌که به صورت شبانه در ۳۰ شب پخش و تمام شود.

این تهیه کننده اشاره می‌کند: بنابراین فکر می‌کنم مدیران تلویزیون باید دوباره سراغ تفکیک بروند و بعضی سریال‌ها را برای پخش‌شبانه در نظر بگیرند و برخی را بر اساس هفتگی. مثلا در جدول پخش شبکه یک یا شبکه سه ببینیم دو شب در هفته سریال داشته‌باشد و چهار شب در هفته هم مجموعه دیگری پخش شود اما به نظر می‌آید با تجربه‌ای که پخش سریال به صورت پلتفرم است، مردم دوباره ذائقه‌شان به سریال‌هفتگی عادت کرده است ولی در سریال‌های‌هفتگی نقاط تعلیق قسمت‌ها متفاوت از سریال‌های هر شبی است.

پخش‌شبانه؛ یک پروژه شکست خورده

علیرضا بذر افشان که این روزها سخت مشغول کارگردانی سریال «خودخواسته» است و این مجموعه مراحل فنی را پشت‌سر می‌گذارد، تاکنون سریال‌های بسیاری را برای مخاطبان تلویزیون ساخته. ازجمله فصل دوم از سرنوشت، نابرده رنج و گسل. وی درباره پخش سریال‌های‌تلویزیونی تاکید می‌کند: من از ابتدا هم جزو افرادی بودم که با پخش‌شبانه مخالف بودم و به نظرم یک پروژه شکست خورده‌است. در دنیا هم سریال‌ها به شکل هفتگی پخش می‌شوند. نمایش خانگی هم اثبات کرد که پخش هفتگی، بهترین حالت ممکن برای پخش سریال است و مخاطب بیشتری هم دارد. ضمنا وقتی آثار نمایشی خیلی راحت به صورت شبانه در دسترس قرار می‌گیرد، ارزش خود را پایین می‌آورد و مخاطب هم عادی برخورد می‌کند. اما وقتی به صورت هفتگی پخش می‌شود، مخاطب را تشنه نگه می‌دارد و هنگام پخش هم با دقت دنبال می‌کند. زیرا در بعضی از سریال‌ها، مخاطب نیاز دارد که فرصت فکر کردن به آن را پیدا کند.

وی با اشاره به استثناها، این گونه توضیح می‌دهد: «البته در ماه رمضان این استثنا وجود دارد که سریال‌ها به صورت هر شبی پخش می‌شوند، مخاطب هم برایش این نوع پخش‌شبانه جذاب است و دنبال می‌کند. در غیر این‌صورت به نظر من پخش‌شبانه، یک پروژه شکست خورده‌است. بنابراین معتقدم برای نوروز و ماه رمضان شیوه پخش‌شبانه مناسب‌تر است. اما درباره مناسبت‌هایی مثل دهه فجر هم من پخش‌شبانه را مناسب نمی‌بینم، چون می‌تواند یک سریال از قبل با این مناسبت شروع شود که در ایام فجر محتوای متناسب با فضا را داشته‌باشد. به این ترتیب سریال‌ها مخاطب بیشتری خواهد داشت و برای مردم جذاب‌تر خواهند بود.»

بذرافشان در ادامه می‌افزاید: «وقتی پخش سریال به صورت هفتگی انجام می‌شود، لازم است که درام جذاب‌تر باشد، سازنده مجبور است قصه پرتعلیق‌تری داشته‌باشد و به نحوی هر قسمت را تمام کند که مخاطبش هر هفته منتظر ادامه داستان بماند. اما وقتی پخش‌شبانه می‌شود، سازنده در طراحی درام، سهل‌انگارتر می‌شود و به همین دلیل کیفیت آثار هم پایین می‌آید.»

پخش سریال‌ها در تلویزیون و پلتفرم‌ها متفاوت است

مریم کاویانی، بازیگر سینما و تلویزیون، هم سابقه بازی در آثاری را دارد که به‌صورت هفتگی روی آنتن رفتند و هم در سریال‌هایی نقش‌آفرینی کرده‌است که هر شب پخش شدند. این بازیگر ترجیح یکی از این دو نوع پخش را با توجه به عوامل بسیار زیادی ازجمله ذائقه مخاطب می‌داند و عنوان می‌کند: انتخاب نوع پخش سریال‌های تلویزیونی به شرایط بستگی دارد. همچنین این‌که مخاطب کدام مدل را بیشتر بپسندد به سلیقه او بازمی‌گردد. برای همین نمی‌توان نظر قطعی داد.

کاویانی ادامه می‌دهد: این به برنامه‌ریزی شخصی افراد بازمی‌گردد که چطور فرصت دارند سریال‌ها را دنبال کنند اما به زعم من طبق آمار و همچنین براساس تاثیری که ما به‌عنوان بازیگر از پخش سریال‌هایمان دیدیم، پخش هر شبی به سبب تداوم باعث می‌شود بیننده بیشتری پای تلویزیون بنشیند.

این بازیگر درباره پخش هفتگی سریال‌های شبکه نمایش خانگی و پلتفرم‌ها بیان می‌کند: اقتضای تلویزیون با سریال‌هایی که از پلتفرم‌ها پخش می‌شود، تفاوت دارد. مردم برای دیدن آن سریال‌‎ها زمان را خودشان انتخاب می‌کنند. درواقع با خرید آن سریال به‌صورت هفتگی، زمان را در دست دارند تا هر وقت که می‌خواهند به تماشا بنشینند. از ابتدا هم همین‌طور بود و این دو مدیوم را نمی‌توان با هم مقایسه کرد. هرکدام اقتضای خودش را دارد. به نظرم نوع پخش در تلویزیون با توجه به محتوای اثر هم می‌تواند تفاوت داشته‌باشد.

کاویانی می‌افزاید: جدای از بحث زمان پخش، مهم‌ترین اصل، کیفیت اثر است. بیننده دلش محتوا و قصه خوب می‌خواهد و کار خوب را دنبال می‌کند. طبیعی است اگر سریالی با کیفیت خوب یعنی با کارگردانی، بازیگری و فیلمنامه قوی ساخته شود به‌هرحال مخاطبان خود را پیدا می‌کند. پس اولویت در کیفیت کار است و پس از آن به نظرم پخش شبانه می‌تواند به استقبال از سریال کمک کند.

سریال‌های بدنه یا الف فاخر ؟ مسأله این است

ایرج محمدی، تهیه‌کنندگی سریال‌های پربیننده بسیاری را در کارنامه خود دارد. ازجمله نرگس، طلسم‌شدگان، ترش و شیرین، بزنگاه، کتابفروشی هدهد، دلدادگان، خانه به‌دوش و متهم گریخت. وی در پاسخ به این سؤال که پخش هفتگی مناسب سریال‌های تلویزیونی است یا شبانه، می‌گوید: به نظر من همه چیز بستگی به گونه سریالی دارد که می‌خواهد پخش شود. به‌طور مثال اگر کاری مثل «سلمان فارسی» را بخواهیم پخش کنیم پخش هفتگی مناسب‌تر است. چون این مجموعه یک پروژه «الف فاخر» است و با هزینه خیلی زیادی ساخته شده و تاثیرگذاری‌اش روی مخاطب در پخش هفتگی خیلی بیشتر خواهد بود چون اگر روزبه‌روز پخش شود به نوعی هدر دادن هزینه است. خود موضوع هم مهم و کار عظیمی است و مخاطب به صورت هفتگی ارتباط بهتری با آن برقرار می‌کند البته تجربه این‌چنینی هم در گذشته داشتیم. مثل سریال «مختارنامه» و «یوسف پیامبر» که با پخش هفتگی پربیننده بودند و تاثیرگذاری‌اش روی مخاطب هم بیشتر بود.

وی همچنین ادامه می‌دهد: اما در سریال‌های بدنه به قول بنده یعنی سریال‌هایی که موقعیت «الف فاخر» را ندارند، پخش شبانه برایشان مناسب‌تر است. از آنجا که انتشار دیتا و محتوا به قدری زیاد شده که بهترین روش برای این دست سریال‌ها پخش‌های‌شبانه است که بیننده آنها را دنبال کند و هیچ رسانه دیگری در کشور ما به قدرت صداوسیما نمی‌رسد که بتواند سریال هر شبی پخش کند. به‌طور مثال پلتفرم‌ها قادر به پخش سریال‌های هر شبی نیستند.

محمدی در تکمیل گفته هایش عنوان می‌کند: تلویزیون تنها رسانه‌ای است که گستره مخاطبانش بسیار زیاد است. شما اگر یکی از پلتفرم‌ها را تصور کنید، نهایت مخاطبانش به یکی دو میلیون بیشتر نمی‌رسد. اما وقتی تلویزیون یک سریال پخش می‌کند، مخاطبانش به بیش از این تعداد می‌رسد. تکرارهایی که برای سریال‌ها اتفاق می‌افتد هم مخاطبان بسیاری دارد.

وی با ذکر مثالی می‌گوید: مثلا خاطرم هست سریال‌های ملودرام هر شب پخش نمی‌شد و پخش آن به صورت هفتگی بود اما ما این قضیه را با سریال «نرگس» امتحان کردیم و بعد از آن بود که سریال‌های ملودرام همگی به صورت شبانه پخش می‌شد. چون سرعت اطلاعات و ارائه محتوا در این دوره به‌شدت زیاد است. بنابراین نمی‌توانیم به مخاطب بگوییم که تا هفته دیگر منتظر بمان تا بدانی ادامه سریال چه می‌شود. در این صورت بیننده سراغ محتواهای دیگر می‌رود و آن سریال مخاطبش را از دست می‌دهد و دیگر دیده نخواهد شد. اما نکته مهم در کل این است که یک سریال چقدر می‌تواند قدرت جذب داشته‌باشد و برای مخاطب جذاب باشد. اگر میزان قدرت جذابیت سریال بیشتر باشد و پخش آن هم به صورت هر شبی باشد و بتوانیم مخاطب را پای آن محتوا بکشانیم، ما گل را زده‌ایم.

این تهیه‌کننده در پایان هم بیان می‌کند: نحوه پخش سریال‌ها خیلی مهم است. چون در دنیای امروز سریال‌ها برای جذب مخاطب هر شب پخش می‌شوند تا ارتباط مخاطب با سریال قطع نشود. بنابراین این دست سریال‌ها با شیوه پخش هفتگی مخاطب را از دست می‌دهند. این در صورتی است که محتوای سریال باید جذاب باشد تا مخاطب دوست داشته‌باشد هر شب پای سریال بنشیند. بنابراین بهترین روش برای سریال‌های بدنه پخش هر شبی است اما برای سریال‌های الف ویژه پخش هفتگی مناسب‌تر است.

کیفیت سریال، تعیین‌کننده ‌است

کیوان کثیریان، منتقد سینما و تلویزیون با اشاره به این‌که سریال‌های‌تلویزیونی با چه فاصله زمانی پخش شوند به ماهیت و کیفیت هر سریالی بستگی دارد،می‌گوید: باید دید کیفیت سریال در چه حدی است و آیا می‌تواند مخاطب را یک هفته منتظر بگذارد یا خیر. حدود یک دهه است سریال‌های‌تلویزیونی از رسانه‌ملی به صورت روزانه پخش می‌شود و هر روز یا هر شب یک قسمت تازه از سریال روی آنتن شبکه‌های‌تلویزیونی می‌رود. به هر حال این نوع پخش سریال‌ها یکسری معایب و محاسنی دارد. این‌که سریال بتواند یک هفته مخاطب خود را معطل بگذارد تا قسمت بعدی را ببیند، بستگی به پتانسیل قصه و کشش آن دارد و این‌که کارگردان و نویسنده بتوانند در تعلیق قصه، مخاطب را با خود همراه کنند.

وی تصریح می‌کند: نویسندگان باید بتوانند قصه را طوری بنویسند و به صورت سریال در بیاورند که کنجکاوی مخاطب برانگیخته‌ شود و یک هفته برای دیدن این سریال منتظر بماند و با اشتیاق قسمت بعدی را دنبال کند.
قطعا پخش روزانه سریال در کیفیت آن تاثیر زیادی خواهد داشت. البته اگر یک سریال مثلا ۳۰ قسمت است و تمامی قسمت‌های آن ضبط شده‌باشد عملا پخش روزانه آن مشکلی در کیفیت ایجاد نخواهد کرد، چون عجله‌ای برای تولید و رسیدن به آنتن ندارد و این‌که فیلمنامه‌نویس بخواهد قصه را کش بدهد تا به تعداد قسمت‌های مورد نظر برسد و فیلمنامه کم بیاورد یا کارگردان با مشکل تعداد قسمت‌ها روبه‌رو شود، وجود نخواهد داشت.

این منتقد اشاره می‌کند: اگر شرایط تولید و پیش تولید، استاندارد طی شود پخش روزانه سریال‌ها، مخاطبان بیشتری برای تلویزیون خواهد داشت. برای ساخت یک سریال در حد استاندارد باید یک پیش تولید خوب، قصه و فیلمنامه خوب و عوامل تاثیرگذار دیگر وجود داشته‌باشد و مثلا۳۰ قسمت سریال ساخته و پخش شود حالا چه روزانه چه هفتگی قطعا مخاطب را با خود همراه خواهد کرد.‌ بازگشت به روال پخش هفتگی سریال‌ها شاید تا حدی روی مخاطبی که به دیدن روزانه سریال‌ها عادت کرده‌است، تاثیر بگذارد. پخش هفتگی سریال‌ها معایب و محاسنی دارد و با سنجیدن جوانب آن و سنجش نظر مخاطبان باید انجام شود. روندی طی شده و مخاطب تلویزیون به عادتی رسیده‌است که اگر تغییرات بدون کارشناسی انجام شود می‌تواند به آن لطمه بزند. گرچه در این سال‌ها، سریال‌های ترکیه‌ای و کره‌ای به صورت روزانه پخش شده و مخاطب هم به آن عادت کرده‌است. در مجموع صداوسیما باید شرایط تولید را بسنجد و بفهمد چقدر این شیوه پخش می‌تواند روی کیفیت تاثیر مثبت و یا منفی بگذارد.

مخاطب را منتظر نگه نداریم

شهره لرستانی نویسنده، بازیگر آثار بسیاری در تلویزیون است. مثل سریال‌های کلاه‌پهلوی، حکایت کمال، اشک‌ها و لبخندها، سه در چهار، قرارگاه مسکونی و مختارنامه. وی که سابقه کارگردانی هم دارد، در این باره می‌گوید: «به نظر من پخش‌شبانه برای سریال‌های تلویزیون بهتر است. چون مردم یک چیزی را پیگیری می‌کنند. مثل زمانی که خودمان یک سریال خارجی را می‌خریم و بعد که به نیمه رسید، عصبی می‌شویم، چون نمی‌دانیم چه می‌شود و باید یک هفته منتظر ادامه پخش سریال باشیم. همین باعث می‌شود که رشته کلام از دست مخاطب دربرود. بنابراین من فکر نمی‌کنم پخش هفتگی مناسب سریال‌های تلویزیونی باشد.»

وی در ادامه می‌افزاید: «اگر قرار است کاری موفق باشد باید به صورت شبانه پخش شود. به همین دلیل سریال‌هایی که در ماه رمضان پخش می‌شوند، مخاطبان بیشتری را به خود اختصاص می‌دهند. البته یکی از دلایلش این است که مردم هنگام افطار دوست دارند سریال تماشا کنند. دلیل دیگرش هم پخش‌شبانه است و وقتی مدام یک کار پخش می‌شود، آن نخ تسبیح و رشته کلام بهتر در دست تماشاگر است، بهتر می‌تواند داستان را تعقیب کند و مخاطب بهتر می‌تواند با کاراکترها همذات پنداری کند. بنابراین پخش هر شبی مناسب‌تر از هفتگی است.»

نمی‌توان حکم کلی صادر کرد

اکبر تحویلیان، تهیه‌کننده سریال‌هایی چون «از سرنوشت»، «دیوار شیشه‌ای»، «شاید برای شما هم اتفاق بیفتد»، «از یادها رفته» و «گام‌های معلق» دراین‌باره می‌گوید: به نظر من نمی‌توان برای همه سریال‌ها حکم کلی داد. بعضی سریال‌ها حتما باید به‌صورت شبانه پخش شوند و برخی سریال‌ها به صورت هفتگی. دراین‌باره هم می‌توانم سریال «مختارنامه» را مثال بزنم که چنین سریالی می‌تواند به‌صورت هفتگی پخش شود و جزو سریال‌های هرشبی نیست اما سریال‌های به‌روز باید به‌صورت شبانه پخش شوند و پخش هفتگی برایشان مناسب نیست. چون چنین سریال‌هایی نمی‌توانند به‌صورت هفتگی نظر مخاطبان را جلب کنند. بنابراین نمی‌توان این قانون را برای همه سریال‌ها قرار داد.

وی ادامه می‌دهد: الان دیگر حوصله بیننده‌ها این‌قدر نیست که سریال‌های روز را به‌صورت هفتگی دنبال کنند اما در سریال‌های هر شبی زمان سریال نباید بلند باشد. یعنی نباید هر قسمت بیشتر از ۳۵-۳۰ دقیقه باشد. مخصوصا کاری با فضای طنز باید زمانش کوتاه باشد.

تحویلیان درباره ژانر سریال و تاثیرش در جذب مخاطب‌هفتگی یا شبانه هم توضیح می‌دهد: ژانر نمی‌تواند تاثیر چندانی در این زمینه داشته‌باشد. مثلا سریال اجتماعی باید هر شب پخش شود. طنز هم همین‌طور. اما سریال‌های حجیم و بزرگ مناسب هفتگی است تا در طول هفته درباره‌اش تحلیلی و صحبت کرد.

محتوا تعیین‌کننده نوع پخش نیست

روح‌ا... صدیقی، نویسنده آثاری چون سریال از سرنوشت است که به‌صورت هر شبی راهی آنتن می‌شد. او درباره بهترین نوع پخش بیان می‌کند: قدیم‌ها که سریال‌ها کمتر بود، قطعا پخش هفتگی جواب‌می‌داد. مخاطب منتظر می‌ماند تا هفته بعد قسمت آینده سریال را ببیند. تاثیر قسمتی هم که می‌دید از ذهنش پاک نمی‌شد چون تا هفته بعد آثار زیادی تماشا نمی‌کرد که باعث شود قسمت قبلی سریال را فراموش کند. الان به دلیل این‌که رسانه‌ها بسیار گسترده شده‌اند و مخاطبان محصولات زیادی را از طریق پلتفرم‌ها، شبکه‌های خارجی و شبکه‌های داخلی می‌بینند، حجم زیادی از داستان‌ها وارد ذهن آنان می‌شود. پس برای مخاطبان خیلی سخت است که یک‌هفته منتظر بمانند تا در تلویزیون قسمت بعدی سریال را دنبال کنند.

این نویسنده ادامه می‌دهد: در تلویزیون، مخاطب سریال‌هایی که هر شب پخش می‌شود خیلی بیشتر است. مخاطب قصه را در ذهن دارد و هر شب منتظر است سر ساعت مشخصی، وقتش را با آن سریال پر کند تا قصه به آخر برسد. با تمام شدن یک سریال گویی خیال مخاطب راحت می‌شود و سراغ سریال بعدی می‌رود.

صدیقی بیان می‌کند: البته ممکن است سوال پیش بیاید که چرا پخش هفتگی سریال‌ در پلتفرم‌ها جواب می‌دهد؟ به دلیل این است که زمان تماشا دست خود مخاطب است. این مخاطب است که انتخاب می‌کند سریال را کی و چطور ببیند؟ من خیلی‌ها را می‌شناسم که سریال را قسمت به قسمت دنبال نمی‌کنند. می‌گویند دوست داریم بگذاریم وقتی همه آن پخش شد، بنشینیم و همه را یکجا و پشت‌سرهم ببینیم. تماشای سریال‌های خارجی را هم به همین شکل دنبال می‌کنند. پس به نظر من پشت هم دیدن سریال به‌صورت کلی بیشتر برای مخاطب جواب می‌دهد.

این نویسنده می‌افزاید: خیلی‌ها حوصله صبر کردن و منتظر ماندن را ندارند. مگر این‌که آن سریال خیلی خاص و ویژه باشد یا مجبور باشند. تجربه من این است که در تلویزیون سریال‌های هر شبی خیلی موفق‌تر است. خاطرم هست برای «از سرنوشت» جمعه‌ها پخش نداشتیم و بسیاری از بیننده‌ها به ما پیام می‌داند که چرا جمعه‌ها نمی‌توانیم سریال را ببینیم؟ شب‌هایی که قسمت‌های قبل به صورت خلاصه پخش می‌شد هم بعضی مخاطبان انتقاد می‌کردند، می‌گفتند دوست داریم هر شب سریال را ببینیم تا تمام شود.

او درباره تاثیر محتوا بر انتخاب نوع پخش هم می‌گوید: به نظر من محتوا خیلی نمی‌تواند در این مورد نقش داشته‌باشد. زمانی به پخش هفتگی سریال‌ها عادت داشتیم و الان عادت ذهنی مخاطب عوض شده‌است. آن موقع محتوای کمتری برای دیدن تولید می‎شد و ما عادت کرده‌بودیم هفته‌ای یک‌بار برنامه خاصی ببینیم. مثلا منتظر بودیم هفته‌ای یک‎بار سریال امام علی‌(ع) را تماشا کنند. فکر می‌کنم اولین سریال درامی که هر شب روی آنتن رفت، «نرگس» بود و بعد این روند ادامه‌دار شد. یادم هست مدتی بعضی از سریال‌ها یک شب درمیان پخش می‌شد که آن خیلی بدتر بود و باعث می‌شد بسیاری از مخاطبان بعضی قسمت‌های سریال را از دست بدهند. خدا را شکر این روند زود برداشته شد. به‌طور کلی در تلویزیون کشورمان سریال هرشبی جواب می‌دهد، مگر این‌که یک سریال ویژه و بیگ‌پروداکشن باشد که تماشاگر با خود بگوید آن‌قدر سریال عظیم است که پخش هرشبی آن به‌صرفه نیست، به همین دلیل یک هفته برای دنبال کردنش صبر می‌کند.

پخش هفتگی تاثیر بیشتری دارد

شیرین بینا سال‌هاست در آثار سینمایی و تلویزیونی بسیاری ایفای نقش کرده‌است. از جمله سریال‌های مسافری از هند، کمکم کن، روزهای زندگی، گوهر کمال، قفسی برای پرواز و عبور از پاییز. بینا به‌تازگی نیز در سریال نقش خاک به کارگردانی آرش معیریان بازی داشته‌است. او درباره شیوه پخش سریال‌های تلویزیونی به صورت هر شبی یا هفتگی معتقد است: «تا جایی که ما یادمان هست، از زمان گذشته همه سریال‌ها به صورت هفتگی پخش می‌شد و ما هم طبق همان روال عادت کرده‌بودیم اما فکر می‌کنم بر اساس تجربه‌ها و اطلاعاتی که به‌دست می‌آورند، پخش‌شبانه بهتر باشد. چون بیشتر در ذهن مخاطب می‌ماند و ارتباط بهتری با شخصیت‌ها و قصه برقرار می‌کند. هرچند من به‌شخصه پخش هفتگی را بیشتر می‌پسندم، البته سریالی که خوب باشد و کشش داشته‌باشد، نه این‌که هر سریالی این گونه پخش شود.»

این بازیگر در ادامه می‌افزاید: «وقتی قرار است یک اثر در پخش هفتگی قرار ‌گیرد، باید در پایان بندی هر قسمت گره و تعلیق جذاب و در عین حال تأمل‌برانگیز قرار داد تا مخاطب علاقه‌مند به ادامه تماشای سریال باشد. اتفاقی دیگر که در پخش هفتگی رخ می‌دهد، این است که تب آنتن فروکش می‌کند و همین باعث می‌شود تا تولیدکنندگان سریال‌های تلویزیونی فرصت بیشتری برای رساندن کارها داشته‌باشند، شتابزدگی در کارها کمتر شده و با تأمل ساخته شوند. همچنین فیلمنامه کامل نوشته می‌شود و بعد کار کلید می‌خورد. یعنی صفر تا صد کار مشخص است.»

وی این‌گونه صحبتش را پایان می‌دهد: «در پخش هفتگی کلیت کار به لحاظ محتوایی برای مخاطبان تاثیر بیشتری خواهد داشت و فرصت بیشتری در اختیار دارند تا روی موضوع آثار فکر ‌کنند.»

استفاده از تجارب کشورهای دیگر

علیرضا نجف‌زاده، کارگردان که چندی پیش سریال «بوتیمار» را روی آنتن داشت و این روزها مشغول کارگردانی سریال خوشنام است، با بیان این‌که بازیگری و محتوا تعیین‌کننده چگونگی پخش یک سریال خواهد بود، می‌گوید: محتوا و کیفیت هر سریالی می‌تواند تعیین‌کننده نحوه پخش یا ادامه آن سریال باشد. این‌که سریال چه محتوایی را به نمایش بکشد و بتواند مخاطبان را با خود همراه کند باید در نوع پخش آن تاثیرگذار باشد.

وی ادامه می‌دهد: برخی سریال‌ها به بحث روز در اجتماع می‌پردازند و پخش هفتگی آن می‌تواند مخاطب را از قصه دور کند. از طرفی، تمامی تلویزیون‌های دنیا در سال‌های اخیر به سمت پخش روزانه و پشت هم سریال‌ها روی آوردند و نتیجه مثبتی هم گرفته‌اند. مخاطب امروز سریال‌ها با توجه به حجم تولیدی که در مدیای مختلف وجود دارد قطعا هفته‌ای یک‌بار صبر نخواهد کرد که یک قسمت از سریال را ببیند.

وی بیان می‌کند: به نظر من پخش روزانه و پشت هم سریال‌ها خیلی تاثیرات بهتری داشته و خواهد داشت. ما فرآیندی را رفتیه‌ایم و به این نتیجه رسیدیم که پخش روزانه یا پشت هم سریال‌ها می‌تواند تاثیرگذار باشد و مخاطب را با خود همراه کرده‌است و اگر بخواهیم دوباره به پخش هفتگی سریال‌ها بازگردیم قطعا بازگشت به گذشته است.

کارگردان سریال بوتیمار با اشاره به تفاوت مخاطبان امروز تلویزیون با گذشته می‌گوید: در گذشته تلویزیون کلا دو شبکه داشت و مخاطب با این حجم از تولید سریال‌ها و فیلم‌های مختلف مواجه نبود، صبر می‌کرد و هفته‌ای یک قسمت از سریال را دنبال می‌کرد اما امروزه در خیلی از سریال‌هایی که پخش می‌شود، مخاطبان برای این‌که قصه را از دست ندهند در تلوبیون، آپارات و یوتیوب آنها را دنبال می‌کنند تا با قصه سریال همراه باشند.

نجف‌زاده در ادامه تشریح می‌کند: برای بازگشت به پخش هفتگی سریال‌ها باید تحقیق و پژوهش انجام شود و این‌گونه نباشد این تعداد مخاطب تلویزیون هم با پخش هفتگی از دست برود.

وی می‌افزاید: موضوع مهم‌تری که وجود دارد این است که باید سریال‌ها به لحاظ محتوا، از کیفیت بالایی برخوردار باشند و همین بحث کیفیت می‌تواند مخاطب را با سریال همراه کند. زمان و شبکه‌ای که سریال از آن پخش می‌شود مهم است اما اگر سریال خوب ساخته شود قطعا در هر زمان و هر شبکه‌ای که پخش شود مخاطب را با خود همراه کرده و پای تلویزیون می‌نشاند. این کارگردان ادامه می‌دهد: هر سریالی اگر در فیلمنامه قوی باشد و مراحل پیش‌تولید را به خوبی طی کند، می‌تواند در مدتی کوتاه سریال را به پخش برساند. در پخش هفتگی شاید زمان بیشتری برای تولید وجود داشته‌باشد اما بازهم نمی‌توان از لحاظ هزینه، سریالی را بیش از سه تا چهارماه تولید کرد.‌ اتفاقا اگر هرقدر تولید بیشتر طول بکشد، به دلیل طولانی شدن زمان و هزینه، از کیفیت سریال‌ها کاسته می‌شود.

کارگردان سریال در حال تولید خوشنام می‌گوید: ما همین امروز هم نمی‌توانیم شرایط پخش و تولید سریال را با پنج سال پیش مقایسه کنیم. سرعت تولید و پخش سریال‌ها به قدری زیاد شده‌است که حتی پخش روزانه ۴۰ دقیقه از سریال‌ها هم مخاطب را راضی نمی‌کند و مخاطب دوست دارد طی زمانی کوتاه قصه را دنبال کرده و به نتیجه برسد؛ مانند سریال‌هایی که امروزه در دنیا پخش می‌شود و کل یک فصل سریال طی یک هفته در یک پلتفرم بارگزاری شده و پخش می‌شود.‌

نجف‌زاده اضافه می‌کند: باید ‌همیشه آماده باشیم و کارها و خودمان را به روز کنیم. باید این اتفاق را مدیریت و مخاطب را با تلویزیون همراه کنیم. در سال‌های نه چندان دور از نظر تولید سریال ایران در کشورهای منطقه حرف اول را می‌زد اما امروزه می‌بینیم کشوری مثل ترکیه به صنعت سریال‌سازی دست یافته و به بیشتر کشورهای دنیا سریال صادر می‌کند.

وی در پایان می‌افزاید: ما می‌توانیم از تجربه کشورهایی مثل ترکیه و کره در این سال‌ها استفاده کنیم و صنعت تولید سریال داشته‌باشیم. نباید سعی کنیم چرخ را از نو بسازیم و باید از تجربیات گذشته خود و دیگر کشورهایی که فرهنگ مشترکی با آنها داریم استفاده کنیم و بتوانیم با کارشناسی تصمیم بگیریم. طی این سال‌ها مخاطبان زیادی با این نوع پخش جذب تلویزیون شدند و باید مراقب بود با تصمیم‌گیری غیرکارشناسی این مخاطبان را از دست ندهیم.

فاطمه عودباشی، زینب علیپور طهرانی، نوشین مجلسی و احمدرضا معراجی/روزنامه جام جم