آداب عرض تسلیت

بعضی‌‌ها از هراس روبه‌رو شدن با شخص داغدار، اصلا به هیچ مراسمی قدم نمی‌گذارند. بعضی دیگر همراه می‌شوند اما نمی‌دانند چطور باید به شخص داغ‌دیده کمک کنند.

گرچه کرونا مرگ را به زندگی نزدیک کرد، گرچه هر از گاهی، صدای گریه‌ای از گوشه‌ای بلند می‌شود اما مرگ دردناک دو خبرنگار جوان در سانحه اتوبوس خبرنگار، یکی از این داغ‌های سنگین بود که اکنون در آستانه چهلمین روز درگذشت آنها هستیم.

هر چقدر درباره موضوعی اطلاعات داشته باشیم، بهتر می‌توانیم با مسأله یا فردی که دچار مشکل موردنظر شده است، همراهی کنیم. خوب است بدانیم فردی که عزیزی را از دست داده است، باید پنج مرحله را پشت سر بگذارد: انکار (همراه با ترس، شوک، پریشانی و سرخوردگی)، خشم (همراه با اضطراب و عصبانیت و رنجش)، چانه‌زنی و جروبحث (همراه با درماندگی و ستیز و گریز)، ناامیدی و افسردگی (همراه با تلاش برای یافتن خود و زندگی، صحبت‌کردن درباره ماجرا وتعامل با دوستان نزدیک) و پذیرش (همراه با بررسی شرایط، برنامه‌ریزی جدید و حرکت کردن دوباره). بنابراین پس از بروز حادثه فقدان، باید با مراحل مختلف تغییر حالت‌های روانی فرد آسیب‌دیده‌ همراه شوید. برای مثال از او نخواهید یا منتظر نباشید همان روزهای نخست درباره مسأله صحبت کند. به این دلیل که صحبت درباره موضوع، آخرین مرحله گذر از سوگ است.

به این رفتارها مقید باشید

دست و پای‌ خودتان را گم کرده‌اید و نمی‌دانید چه بگویید و چه کار کنید. موقعیت سختی است. با این کارها و رفتارها، همراه با فرد یا خانواده داغدیده از مصیبت عبور خواهید کرد:

با چند جمله کوتاه: نمی‌دانید با غم سنگین طرف مقابل چطور برخورد کنید. چه حرفی بزنید و ... بهترین کار ارسال پیام صوتی یا پیامکی است با چند جمله کوتاه که همدردی شما را منتقل می‌کند. تلفن‌کردن هم گزینه خوبی است، اما بعضی افراد ناتوان از پاسخگویی هستند. درصورتی که به تلفن شما پاسخ دادند فقط همان چند جمله کوتاه را بیان کنید.

سکوت کنید: اگر به دیدار آنها می‌روید- معمولا در دوستان یا اقوام درجه یک این مرحله وجود دارد- آنها را در آغوش گرفته و فقط سکوت کنید. بگذارید آنها واکنش نشان دهند. باز هم به گفتن چند جمله کوتاه بسنده کنید.

قرار دو‌نفره: بعضی افراد به‌دلیل وضعیت سنگین و غمبار خانه، ترجیح می‌دهند در منزل نباشند. بنابراین با آنها قرار دو‌نفره بگذارید و هرجایی که دوست داشتند، با آنها بروید. حتی اگر تصمیم آنها به خرید است.
فقط گوش کنید: به حرف‌های شخص داغدیده گوش کنید؛ حتی اگر به نظر شما حرف‌های او منطقی نیست. بیشتر سعی کنید شنونده باشید و مخالفتی با او نکنید.

باید گریه کنند: شوک ناشی از فقدان، گاهی چنان سنگین است که بازماندگان نمی‌توانند حتی گریه کنند. گریه نکردن، اتفاق خوبی نیست. در این شرایط با مشاور مشورت کنید و راهکارهای امکان گریه‌کردن فرد داغدیده را از او جویا شوید. به این ترتیب می‌توانید از غم او بکاهید. اگر شخص داغدیده گریه می‌کند، جلوی او را نگیرید و بگذارید با گریه تخلیه روانی شود.

بپرسید و نپرسید: اگر شخص داغدیده میل به صحبت کردن درباره اتفاق پیش‌آمده دارد، به حرف‌های او گوش کنید. درباره اتفاق سوال و شخص را برای تخلیه روانی کمک کنید. بعضی افراد با صحبت‌کردن درباره مسأله، آرام می‌شوند. اما اگر شخص، میلی به صحبت درباره موضوع ندارد، اصلا از او سوال نکنید. به این دلیل که داغ او را تازه می‌کنید.

کمک کنید: خانواده داغدیده، توان انجام بسیاری از کارها را ندارند. بنابراین در تمیزکردن منزل، خرید، نگهداری از کودکان، پخت‌و‌پز و ... کمک کنید. این کارها به آرامش آنها کمک کرده و احساس همدلی بیشتری بین شما و آنها برقرار می‌کند.

احترام نگه دارید: در مجلس ختم، خاکسپاری و ... با لباس مناسب و رسمی حضور پیدا کنید. از صحبت درباره مسائل متفرقه، گپ و گفت با دیگران خارج از مسأله پیش‌آمده، رعایت‌نکردن آداب نشست و برخاست در مراسم و ... خودداری کنید. با ارسال گل یا همراه بردن گل، با خانواده داغدیده همراهی کنید.

از این رفتارها پرهیز کنید

دلداری ممنوع: از گفتن جمله‌هایی مانند «همه ما روزی خواهیم رفت»، «ما قادر به کنترل اتفاقات نیستیم»، «اگر گریه کنی عزیز از دست رفته غمگین می‌شود»، «قسمت این بوده است» و... خودداری کنید. این جمله‌ها فقط شخص داغدار را عصبی و کلافه می‌کند.

سبک نشمارید: شاید داغ پیش‌آمده برای شما سبک باشد، اما شخص داغدار عزیزش را از دست داده است. بنابراین با گفتن جمله‌هایی مانند «پیش از این هم این اتفاقات بوده و باز هم خواهد بود»، «دلت را بگذار جای کسانی که...» غم شخص داغدیده را سبک نشمارید.

از غم خود نگویید: حتی اگر تجربه مشابهی دارید؛ از آن حرفی نزنید. افراد دوست ندارند مسائل‌شان با دیگران مقایسه شود. اگر درباره تجربه شما یا نحوه برخورد شما با مسأله سوال کردند، حتما با آنها حس‌هایی را که تجربه کرده‌اید، درمیان بگذارید.

سخنرانی نکنید: مجلس را به دست نگیرید و درباره مسائلی که می‌دانید افراد حاضر در جمع به‌ویژه خانواده شخص داغدیده از آنها خوششان نمی‌آید، صحبت نکنید.

مهتاب خسروشاهی - سلامت / روزنامه جام جم