عدالت و انصاف پیامبر اکرم(ص) با تکیه بر قانونگرایی و قانونمندی

به گزارش جام جم آنلاین و به نقل از حوزه نت؛ در این مقاله به عدالت و انصاف بر قانونگرایی و قانونمندی اشاره می کند .

تمامی حکومت ها اعم از ملل متمدن یا ابتدایی دارای نظام ها و قواعدی هستند.این قوانین ثابت که باید به بسط عدالت بیانجامد، محوری ترین ارکان حکومت هاست. تدوین قوانین و قواعد عدالت گستر و اجرای آنها و تسلیم همگان و تساوی عموم در برابر این اصول و قوانین، هماهنگی با عالم تکوین به حساب می آید که بر اساس عدالت مطلق الهی تدبیر و اداره می شود و گریز از آن نیز ساز مخالف زدن با آهنگ موزون و مترنم نظام حکیمانه هستی است. از این رو، اساسی ترین شعار در حوزه نظر و مهمترین اقدام در حوزه عمل، سردادن سرود عدالت و اجرای زیباتر این سرود زیباست.

پیامبر اسلام از همان ابتدا، با استفاده از هر فرصتی، زمینه تحقق این بزرگترین تکلیف الهی را در حوزه جغرافیایی تاریخ نخستین اسلام مهیا و آماده می کرد. وی برای اصلاح اوضاع نابسامان و هرج و مرج و بی عدالتی آن روز، ابتدا فکری به حال شرایط گریز از مرکز عربستان کرد تا نظامی بر اساس« یک حاکم و یک قانون» پی ریزی می کند. در نخستین گام، مردم را برای پذیرش و قبول قانون عمومی مرکزی آماده کرد و برای پایان دادن به هر بی عدالتی و انتظام جامعه نوپای سیاسی« سند مکتوب» حکومتی مدینه را تدوین و ابلاغ کرد.

پیامبر ـ صلی الله علیه و آله ـ در این سند عالی ترین قوانین حقوقی، جزایی، اجرایی را در دو حوزه سیاست داخلی و خارجی بدون هیچ گونه رنگ و بوی استبداد و خودکامگی و با مداخله دادن عناصر اخلاقی و معنوی در این مکتوب سیاسی ـ حکومتی، آن را به عنوان اولین قانون اساسی مکتوب در جهان ارایه داد.

حضرت در این منشور، احکام و مقرراتی را به مردم ابلاغ کرد، که آن را در حق خودش نیز کاملا مساوی با سایران نافذ دانست و خویش را مانند دیگران مشمول مقررات آن معرفی کرد. بدیهی است وقتی مردم احساس کنند زمامدارشان به عنوان مقتدرترین عنصر جامعه نمی تواند بر خلاف قانون عملی انجام دهد، حساب کار خودشان را در قانون شکنی و احترام به قانون کرده و هر کس مواظب است تا از تخلف دوری کرده و به خواست قانون تن دهد.

اگر به بندبند این سند مکتوب پیامبر ـ صلی اللّه علیه وآله ـ نگاهی بیندازیم، می بینیم شایع ترین عنصر ترکیبی که ماهیت اصلی آن را در بر می گیرد، همانا عدالت و عدالت گستری است.

این اهتمام به عدالت و بسط و اجرای آن در تمام زوایای زندگی زیبای پیامبر ـ صلی الله علیه و آله ـ به روشنی دیده می شود و همین نیز مهمترین بخش «سیره مدیریتی» او محسوب می شود. نگاهی به عهدنامه «معاذ بن جبل» فرماندار یمن و همچنین عهدنامه «عمرو بن حزم» که دستورالعمل های حکومتی پیامبر به کارگزارانش است روشنگر این امر و مؤید این مطلب است.

پیامبر در اجرای حق و حد هیچ سفارشی را قبول نمی کرد و هیچ کس را فراتر از قانون نمی دید و همواره می فرمود:

«مردم در برابر قانون نظیر دندانه های شانه با هم مساوی اند.»

در اجرای قانون، درست مانند وضع قانون به عدالت فکر می کرد، و در این راه بسیار جدی بود.

«یکی از زنان مسلمان به نام فاطمه مخزومیه از قبیله و خانواده ای با نام و نشان، مرتکب سرقت می شود. وقتی جرم بر اساس موازین قضایی به اثبات می رسد، حضرت دستور اجرای حد می دهد. اجرای حد به طایفه ایشان گران می آید و برای رهایی او از حد شرعی تلاش می کنند و به وسایلی متوسل می شوند. از جمله اسامة بن زید را برای شفاعت نزد حضرت می فرستند.

پیامبر ـ صلی الله علیه و آله ـ به وی می فرماید: آیا درباره جاری نشدن حدی از حدود خداوند شفاعت می کنی؟ و آن گاه فرمود: ملت های پیشین را این کردار زشت(عدم اجرای قانون در حق سرشناسان و اجرای آن در حق ضعیفان) به سقوط و تباهی کشاند.

سپس اضافه کرد: در مجازاتی که خداوند مقرر کرده است جای شفاعت نیست به خدا قسم! اگر دخترم فاطمه ـ علیهاالسلام ـ چنین گناهی را مرتکب می شد حکم خدا را اجرا می کردم.

این همان پیامبری است که در آخرین روزهای عمرش به زحمت وارد مسجد می شود و از مردم می خواهد «هر کسی بر گردن من حقی دارد آماده قصاصم و از هر کس مالی نزد من مانده است بیاید و از مال من بردارد. حق هر که را ضایع کرده ام. در همین دنیا بستاند و یا مرا به بزرگواری خویش عفو کند.»

سوادة بن قیس از میان جمعیت بلند می شود و آن ادعا را می کند حضرت ضمن آن که می فرماید: ای سواد! معاذ الله من هرگز تعمد نداشته ام، ولی در عین حال دستور می دهد همان عصا را حاضر کرده و به سوادة دهند. پیراهن خویش را بالا می زند و می فرماید: بیا و قصاص کن...

رهبر آسمانی اهل زمین که علی ـ علیه السلام ـ در بیان سیره اش فرمود:

«راه و رسم او معتدل، روش او صحیح، سخنانش روشنگر حق و باطل و حکمش عادلانه بود.»