بیماری های خود ایمنی

به گزارش جام جم آنلاین به نقل از  پزشکت سیستم ایمنی به طور معمول بدن را در برابر میکروب هایی مانند باکتری و ویروس محافظت می کند و در صورت شناسایی عوامل بیماری زا در بدن سریعا به آن ها حمله کرده و از بین می برند.

به طور معمول، سیستم ایمنی بدن می تواند سلول های خارجی را از سلول های داخلی خود بدن تشخیص دهد. اما بیماری خود ایمنی، وضعیتی است که سیستم ایمنی بدن اشتباها بخشی از بدن مانند مفاصل یا پوست را به عنوان مهاجم شناسایی و با آزاد کردن پروتئین هایی به نام آنتی بادی به سلول های سالم حمله می کنند. شایع ترین بیماری های خود ایمنی وقتی بوجود می آیند که سیستم ایمنی بدن در برابر یک یا چند ماده تشکیل دهنده طبیعی بدن پاسخی را ایجاد کند که گویی مضر هستند.

هنگامی که سیستم ایمنی بدن قادر به تفکیک بین “خودی” و “غیر خودی” نیست، ممکن است سلول های ایمنی یا آنتی بادی هایی ایجاد کند (به نام خودتی بادی ) که سلول ها، بافت ها و یا اعضای بدن خود را هدف قرار می دهد. این حملات باعث التهاب و آسیب بافتی و اختلالات خود ایمنی می شوند. برخی از بیماری های خود ایمنی تنها یک عضو را در بدن هدف قرار می دهند. به عنوان مثال در دیابت نوع 1 بدن به لوزالمعده آسیب می زند اما در بیماری های دیگر مانند لوپوس اریتماتوز سیستمیک (SLE) بر روی کل بدن تأثیر می گذارد.

شیوع بیماری های خود ایمنی

پزشکان به طور دقیق علت اصلی بیماری های خود ایمنی را تشخیص نداده اند، اما با این حال برخی از افراد نسبت به سایرین بیشتر به یک بیماری خود ایمنی مبتلا می شوند و این بیماری در زنان نسبت به مردان شیوع بیشتری دارد و غالباً این بیماری در سال های باروری زن (از سنین 15 تا 44 سالگی) شروع می شود. برخی از بیماری ها مانند لوپوس زنان 10 برابر بیشتر از مردان را تحت تأثیر قرار می دهد. بیشتر اختلالات خود ایمنی نادر هستند. با این حال، تعداد کلی موارد ابتلا به بیماری های خود ایمنی به دلایل ناشناخته در حال افزایش است.

برخی از بیماری های خود ایمنی در گروه های قومی خاصی شایع تر است. به عنوان مثال، لوپوس بیشتر در بین قفقازی ها روی مردم آفریقایی آمریکایی و اسپانیایی تأثیر می گذارد. برخی از بیماری های خود ایمنی مانند مولتیپل اسکلروزیس و لوپوس جنبه ارثی دارند. همه اعضای خانواده لزوماً به یک بیماری مشابه مبتلا نخواهند شد، اما مستعد ابتلا به بیماری خود ایمنی هستند.

علت بیماری های خود ایمنی

از آنجا که شیوع بیماری های خود ایمنی در حال افزایش است، محققان گمان می کنند عوامل محیطی مانند عفونت و قرار گرفتن در معرض مواد شیمیایی یا حلال ها نیز می تواند در بروز آن ها موثر باشد.” رژیم غذایی غربی ” یکی دیگر از عوامل خطر مشکوک در ایجاد یک بیماری خود ایمنی است که بر مصرف غذاهای پر چربی و کلسترول، پروتئین بالا، قند بالا و مصرف نمک اضافی و همچنین مصرف مکرر غذاهای فرآوری شده و “آماده” که باعث چاقی می شود، تاکید دارد.

انواع بیماری های خود ایمنی

اختلالات خود ایمنی به دو نوع کلی تقسیم بندی می شوند. مواردی که به بسیاری از اندام های آسیب می رسانند و به آن ها بیماری های خود ایمنی سیستمیک گفته می شود.مواردی که تنها به یک عضو یا بافت منفرد به طور مستقیم آسیب می زند و باعث اختلالات خودایمنی موضعی می شوند. با این حال، تمایز به این دو نوع مشکل و مبهم می باشد زیرا اختلالات خود ایمنی موضعی به طور غیرمستقیم بر سایر اندام ها و سیستم های بدن تأثیر می گذارد.

شایع ترین بیماری های خود ایمنی

بیش از 80 بیماری مختلف خود ایمنی وجود دارند که شایع ترین آن ها، عبارتند از:

دیابت نوع 1

لوزالمعده، هورمون انسولین را برای تنظیم قند خون تولید می کند. در دیابت نوع 1، سیستم ایمنی بدن سلول های تولید کننده انسولین در لوزالمعده را مورد حمله قرار داده و از بین می برد. افزایش بیش از حد قند خون می تواند منجر به آسیب رگ های خونی و همچنین اندام هایی مانند قلب، کلیه ها، چشم ها و اعصاب شود.

علائم دیابت نوع 1 می تواند به طور ناگهانی ظاهر کنند و  آن ها شامل موارد زیر هستند:

تاری دید

تکرر ادرار

گرسنگی شدید

خستگی و ضعف

تشنگی بیش از حد

کاهش وزن ناخواسته

شب ادراری در کودکان

تحریک پذیری و تغییرات خلقی

در صورت مشاهده هر یک از علائم فوق فرد باید با پزشک مشورت کنید.

آرتریت روماتوئید (RA)

در آرتریت روماتوئید (RA)، سیستم ایمنی بدن به مفاصل حمله می کند. این حمله باعث التهاب، درد و سفتی در مفاصل می شود. بر خلاف استئوارتریت، که معمولاً در افراد مسن رخ می دهد، RA می تواند از سن 30 سالگی یا زودتر شروع شود.

هنگامی که این بیماری بروز پیدا می کند و فعال می شود، علائم RA می تواند شامل موارد زیر شود:

خستگی

عدم اشتها

تورم مفصل

قرمزی مفصل

کاهش تحرک

تب درجه پایین

گره های روماتوئید

از دست دادن انرژی

عضلات و درد مفاصل

ضعیف شدن عملکرد مفصل

حساسیت و تحریک پذیری مفصل

احتمال دارد افراد مبتلا به التهاب شدید مفاصل بیماری های زیر را تجربه کنند:

افسردگی

کم خونی

نا امیدی

اضطراب اجتماعی

پسوریازیس یا آرتریت پسوریازیس

سلول های پوستی به طور معمول رشد می کنند و وقتی دیگر نیازی به آن نباشد ریخته می شوند. پسوریازیس باعث می شود سلول های پوستی خیلی سریع تکثیر پیدا کنند که در این شرایط سلول های اضافی، تکه های قرمز ملتهبی را در بدن بوجود می آورند. 30 درصد از مبتلایان به پسوریازیس علائمی مانند التهاب، سفتی و درد در مفاصل را تجربه می کنند. به این شکل از بیماری آرتریت پسوریاتیک گفته می شود.

بیماری اسکلروز متعدد

مولتیپل اسکلروز (MS) در سیستم عصبی مرکزی، غلاف میلین یعنی پوشش محافظ سلول های عصبی را محاصره می کند. صدمه به غلاف میلین سرعت انتقال پیام ها بین مغز و نخاع را به بقیه قسمت های بدن کاهش می دهد. این آسیب می تواند منجر به بروز علائمی مانند بی حسی، ضعف، مشکلات تعادل و راه رفتن شود. این بیماری به اشکال مختلفی ایجاد شده و سرعت پیشرفت انواع آن با هم تفاوت دارند. حدود 50 درصد از مبتلایان به MS در طی 15 سال پس از شروع بیماری برای راه رفتن به کمک دیگران نیاز پیدا می کنند.

لوپوس اریتماتوز سیستمیک (SLE)

اگرچه پزشکان در دهه 1800 برای اولین بار لوپوس را به عنوان بثورات پوستی توصیف می کنند، اما شکل سیستمیک که شایع ترین آن است در واقع بر بسیاری از اندام های بدن از جمله مفاصل، کلیه ها، مغز و قلب تأثیر می گذارد. درد مفاصل، خستگی و بثورات شایع ترین علائم SLE است.

بیماری التهابی روده

بیماری التهابی روده (IBD) اصطلاحی است که برای توصیف شرایط ایجاد التهاب در بافت داخلی دیواره روده به کار می رود. هر نوع IBD قسمت متفاوتی از دستگاه گوارش را تحت تأثیر قرار می دهد.

کولیت زخم فقط روی روده بزرگ و راست روده تأثیر می گذارد.

بیماری کرون می تواند هر بخشی از دستگاه گوارش، از دهان تا مقعد را شامل شود.

بیماری آدیسون

بیماری آدیسون بر غدد آدرنال تأثیر می گذارد، که هورمون های کورتیزول و آلدوسترون و همچنین هورمون های آندروژن را تولید می کنند. کمبود کورتیزول می تواند بر نحوه استفاده و ذخیره کربوهیدرات ها و قند (گلوکز) بدن تأثیر بگذارد. کمبود آلدوسترون منجر به از دست دادن سدیم و پتاسیم در جریان خون می شود. علائم این بیماری شامل ضعف، خستگی، کاهش وزن و قند خون پایین می باشد.

علائم اولیه بیماری آدیسون مشابه سایر بیماری ها شایع مانند افسردگی یا آنفولانزا هستند که عبارتند از:

تشنگی زیاد

عف عضلانی

احساس ناخوشی

کمبود انرژی یا انگیزه (خستگی)

کاهش اشتها و کاهش وزن غیر عمدی

بیماری گریوز

بیماری گریوز به غده تیروئید در گردن حمله می کند و باعث تولید بیش از حد هورمون های آن می شود. افزایش سطح بالای این هورمون ها باعث تقویت فعالیت های بدن و بروز علائمی مانند عصبی بودن، ضربان سریع قلب، عدم تحمل گرما و کاهش وزن می شود.

سندرم شوگرن

در سندرم شوگرن، سیستم ایمنی بدن به غددی که باعث مرطوب بودن چشم و دهان می شوند حمله می کند. علائم بارز سندرم شوگرن خشکی چشم و دهان است، اما ممکن است بر روی مفاصل یا پوست هم تأثیر بگذارد.

تیروئیدیت هاشیموتو

در تیروئیدیت هاشیموتو، تولید هورمون تیروئید به کاهش می یابد. علائم آن شامل افزایش وزن، حساسیت به سرما، خستگی، ریزش مو و تورم تیروئید (گواتر) است.

میاستنی گراویس

میاستنی گراویس بر روی تکانه های عصبی تأثیر می گذارد و ارتباط اعصاب به عضلات را مختل می کند. شایع ترین علامت آن ضعف عضلانی است که با فعالیت بدتر می شود و با استراحت بهبود می یابد. در این بیماری، اغلب عضلات کنترل کننده حرکت چشم، باز شدن پلک، بلع و حرکات صورت درگیر می شوند.

واسکولیت خود ایمنی

واسکولیت خود ایمنی هنگامی اتفاق میفتد که سیستم ایمنی بدن به عروق خونی حمله می کند و باعث التهابی و تنگ شدن عروق و رگ ها می شود.

کم خونی مزمن

کم خونی مزمن باعث کمبود پروتئینی می شود که توسط سلول های معده ساخته شده و برای جذب ویتامین B-12 از مواد غذایی لازم می باشد. بدون داشتن مقدار کافی از این ویتامین، فرد دچار کم خونی می شود و توانایی بدن برای سنتز مناسب DNA تغییر می کند. کم خونی مزمن در سالمندان شایع تر است.

علائم و نشانه های این کم خونی معمولاً شامل موارد زیر می شود:

خستگی

سرگیجه

کاهش وزن

تنگی نفس

رنگ پریدگی

ضعف عضلانی

تغییر شخصیت

ضربان نامنظم قلب

عدم تعادل در حرکت

سوزن سوزن شدن دست و پا

سردرگمی ذهنی یا فراموشی

بیماری سلیاک

افراد مبتلا به بیماری سلیاک نمی توانند غذاهایی که حاوی گلوتن است مانند پروتئین موجود در گندم، چاودار و سایر محصولات غلات را بخورند. در این شرایط وقتی گلوتن در روده کوچک قرار بگیرد، سیستم ایمنی بدن به این قسمت از دستگاه گوارش حمله می کند و باعث التهاب می شود.

علائم گوارشی سلیاک برای بزرگسالان شامل موارد زیر است:

اسهال

یبوست

خستگی

نفخ و گاز

درد شکم

کاهش وزن

تهوع و استفراغ

علائم بیماری خود ایمنی

علائم اولیه بسیاری از بیماری های خود ایمنی تا حدود زیادی شبیه بهم هستند و عبارتند از:

خستگی

ریزش مو

بثورات پوستی

تب درجه پایین

اختلال در تمرکز

التهاب و قرمزی

بی حسی و سوزن سوزن شدن در دست و پا

برخی از این بیماری ها همچنین می توانند علائم منحصر به فرد خود را داشته باشند. به عنوان مثال، دیابت نوع 1 باعث تشنگی شدید، کاهش وزن و خستگی و IBD منجر به بروز علائمی مانند درد شکم، نفخ و اسهال می شود. در برخی از بیماری های خود ایمنی مانند پسوریازیس یا RA، علائم ممکن است به طور موقت بروز پیدا کنند و به اصطلاح علائم “شعله ور ” شوند و بعد از مدتی علائم از بین بروند و یا بهبود یابند. اما به طور کلی علائمی مانند خستگی، درد عضلات، التهاب و قرمزی می تواند نشانه ای از یک بیماری خود ایمنی باشند. در صورت بروز علائم بیماری خود ایمنی باید حتما به پزشک مراجعه کنید.

بسته به نوع بیماری ممکن است به متخصص های مختلفی نیاز داشته باشید، از جمله:

متخصصین پوست، برای درمان شرایط پوستی مانند پسوریازیس

متخصصان گوارش، درمان کننده بیماری های دستگاه گوارش مانند سلیاک و بیماری کرون

متخصص غدد درون ریز، برای شرایط غدد از جمله بیماری گریوز، تیروئیدیت هاشیموتو و بیماری آدیسون

روماتولوژیست ها برای درمان بیماری های مفصلی مانند آرتریت روماتوئید و سایر بیماری های خود ایمنی مانند سندرم شوگرن و SLE

عوامل خطر بیماری خود ایمنی

محققان نمی دانند چه عواملی باعث ایجاد بیماری های خود ایمنی می شود، اما برخی عوامل خطر ابتلا به اختلالات خود ایمنی را افزایش می دهد، از جمله:

ژنتیک: برخی از اختلالات مانند لوپوس و مولتیپل اسکلروزیس (MS) جنبه ژنتیکی دارند و داشتن سابقه خانوادگی این بیماری خطر ابتلا را افزایش می دهد.

وزن: اضافه وزن یا چاقی خطر ابتلا به روماتیسم یا آرتریت پسوریاتیک را افزایش می دهد چون وزن بیشتر فشار بیشتری را به مفاصل وارد و یا باعث تحریک التهاب می شود.

سیگار کشیدن: تحقیقات سیگار کشیدن را به تعدادی از بیماری های خود ایمنی از جمله لوپوس، آرتریت روماتوئید، پرکاری تیروئید و MS مرتبط کرده است.

داروهای خاص: “برخی داروهای فشار خون یا آنتی بیوتیک ها می توانند باعث ابتلا به لوپوس ناشی از دارو شوند، که اغلب نوعی خوش خیم تر از لوپوس است.”

تشخیص بیماری های خود ایمنی

بیش از 80 بیماری مختلف خود ایمنی وجود دارد. اغلب علائم آنها با هم همپوشانی دارند و این موضوع تشخیص آنها را سخت می کند. اختلالات خود ایمنی که بر اندام های مختلف تأثیرمی گذارد، می تواند منجر به علائمی بسیار زیادی شود که با گذشت زمان می توانند در شدت تغییر کنند و به طور کلی علائم بیماری های خود ایمنی می توانند در تشخیص نوع بیماری گمراه کننده باشند. از طرفی هم هیچ آزمایش واحدی برای تشخیص بیماری های خود ایمنی وجود ندارد. پزشک برای تشخیص بیماری از ترکیبی از آزمایشات و بررسی علائم و معاینه جسمی استفاده خواهد کرد. آزمون آنتی بادی ضد هسته (ANA)، این آزمایش اغلب یکی از آزمون های اولیه برای بررسی های علائم بیماری خود ایمنی است.

نتایج مثبت آزمایش نشان دهنده این است که فرد ممکن است به یکی از بیماری های خود ایمنی مبتلا باشد. اما دقیقاً نوع بیماری را مشخص نمی کند. آزمایش های دیگر به دنبال آنتی بادی های خاص ایجاد شده در برخی بیماری های خود ایمنی هستند. پزشک همچنین ممکن است آزمایشات غیر اختصاصی را برای تشخیص علت التهاب تجویز کند.

درمان بیماری های خود ایمنی

اصولا روند های درمانی نمی توانند بیماری های خود ایمنی را درمان کنند، اما آن ها می توانند واکنش ایمنی بیش فعال را کنترل کرده و التهاب را کاهش دهند یا حداقل درد و التهاب را تسکین ببخشند. البته درمان هایی برای تسکین علائم مانند درد، تورم، خستگی و بثورات پوستی وجود دارد.

داروهای مورد استفاده در درمان این شرایط عبارتند از:

داروهای سرکوب کننده سیستم ایمنی

داروهای ضد التهابی غیراستروئیدی (NSAIDs)، مانند ایبوپروفن و ناپروکسن (ناپروسین)

علاوه بر دارو درمانی، خوردن یک رژیم غذایی متعادل و ورزش منظم می تواند در تسکین علائم این بیماری ها موثر باشد.

بیماری خود ایمنی و سلامتی

ابتلا به لوپوس، آرتریت روماتوئید یا آرتریت پسوریاتیک خطر ابتلا به بیماری های قلبی را افزایش می دهد. در حالی که مراقبت در زمینه کاهش بیماری های قلبی همیشه ایده خوبی برای پیشگیری از ابتلا به این بیماری ها می باشد. با پزشک خود در مورد کارهایی که می توانید برای سلامت بهتر قلب خود انجام دهید تا قلب شما سالم تر و قوی تر شود، مشورت کنید. به عنوان مثال، کنترل فشار خون و سطح کلسترول، خوردن یک رژیم غذایی مغذی و ورزش منظم می تواند نجات بخش باشد. این مراحل همچنین می تواند به تسکین علائم بیماری خود ایمنی کمک کند